Είμαστε πια πρωταθλητές

«Ψυχολόγησέ με»

Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο

Δεν χρειαζόταν το ΕΛΙΔΕΚ (Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας) να μας το πει πρόσφατα, ούτε η διαΝΕΟσις παλιότερα. Το κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, η οικογένεια, μεταλλάσσεται. Κανείς δεν γνωρίζει αν, σε βάθος χρόνου, αυτές οι μεταβολές θα οδηγήσουν σε μια «κοινωνική καρκινογένεση», με αποτέλεσμα να ασθενήσει ο υγιής ιστός στο σύνολό του ή θα τροποποιήσουν με τέτοιον τρόπο το κοινωνικό πεδίο που το κοινωνικό σώμα θα αλλάξει ριζικά μορφή. Θα δούμε, εφόσον ο κύριος Πούτιν μπλοφάρει με τα πυρηνικά και μας αφήσει να γυρίσουμε σελίδα. Δεν είμαι, βέβαια, και πολύ αισιόδοξος παρακολουθώντας την κ. Ζαχάροβα.
Περιγράφοντας, λοιπόν, την ελληνική οικογένεια, δεν θα σας ζαλίσω με πολλά νούμερα κι έναν σωρό αριθμούς, θα μείνω στα βασικά: Τα διαζύγια από ‘κει που αποτελούσαν το 5-9% των γάμων τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70, σήμερα είναι γύρω στο 40%! Για μια συντηρητική, κεντρομόλα κοινωνία, όπως αυτή της χώρας μας, που το αυγό της οικογένειας το κλωσά για μια ζωή, το ποσοστό είναι τεράστιο. Είναι όμως και κακό; Όχι, απαραίτητα.
Αν οι περισσότεροι γάμοι δεν ενώνουν δυο ανθρώπους, αλλά, το αντίθετο, τους βοηθάνε να αφαιρέσουν κομμάτια ο ένας από τον άλλο, ε καλά κάνουν και διαλύονται. Αν τα δεσμά του γάμου δεν είναι συμβολικά (δηλώσεις δηλαδή, που περιγράφουν τις αμοιβαίες υποσχέσεις και τους κοινούς όρκους), αλλά στην κυριολεξία καραβίσιες αλυσίδες, ε τότε το σπούτνικ που θα τις κόψει το πουλά ακόμη και το Lidl. Φθηνό, αλλά την κάνει τη δουλειά του. Το βουτάς κι απελευθερώνεσαι! Αν είσαι άντρας, το πιθανότερο είναι να παντρεύτηκες από κούραση, αν είσαι γυναίκα από κοινωνική πίεση, αλλά μάλλον κι οι δύο θα απογοητευτήκατε σύντομα, οπότε αν σφυρίξετε λήξη κανείς δεν θα σας μαλώσει. Τουναντίον όλοι θα ανακουφιστούμε. Και εμείς που σας βλέπουμε και ‘σεις που υποφέρετε. Δεν υπάρχει ούτε εδώ κακό. Αν είσαι άντρας που βολεύεσαι στο έτοιμο νοικοκυριό, σου έχω νέα: Εφευρέθηκαν τα πλυντήρια! Αν πάλι μένεις στον γάμο γιατί είσαι ανεπάγγελτη γυναίκα και δεν μπορείς να βιοποριστείς, τότε δυστυχώς μάλλον ισχύει και για σένα ότι είπε κυνικότατα ο Πούτιν για την Ουκρανία: «Αφού δεν μπορεί ουσιαστικά να αντισταθεί, ας το απολαύσει!». Από την άλλη, αν η γυναικεία χειραφέτηση είναι αυτή που οδηγεί την αύξηση των διαζυγίων, όχι μόνο κάτι τέτοιο δεν είναι κακό, αλλά αποτελεί αιτία να ανοίξουμε σαμπάνιες και να σουρώσουμε. Έχει και τέτοιες το Lidl, η Καΐρ-Ρόδος είναι δίπλα στα σπούτνικ. Το πανηγύρι είναι αναμενόμενο κι οι εορτασμοί επιβεβλημένοι, δεν είναι λίγο το 50% του πληθυσμού να βγαίνει σιγά-σιγά από το σκοτάδι.
Το ερώτημα, εν τέλει, είναι απλό: Αν η ευτυχία μας βασίζεται στην ελεύθερη βούληση, στη δικαιωματική προσωπική επιλογή του τρόπου ζωής, που θέλει ο καθένας μας να κάνει, μαζί με το αναφαίρετο δικαίωμά του να αλλάζει γνώμη, γιατί να μην μπορεί να τερματίσει έναν γάμο, ο οποίος δεν του δίνει πια καμιά ικανοποίηση και χαρά; Γιατί είναι κακό; Γιατί θα πρέπει να εξηγήσει, να δικαιολογήσει και να κριθεί για τις αποφάσεις του; Γιατί θα πρέπει να στουκάρει στις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τη διάλυση του γάμου, να νιώθει, ακόμη και σήμερα, δακτυλοδεικτούμενος και να αμύνεται απολογούμενος στα αιχμηρά βλέμματα; Αρκεί να μπορεί την όποια επιλογή του να τη στηρίξει. Δεν θα ξεχάσω την αείμνηστη κ. Μαραγκοπούλου, ιδρύτρια του ομώνυμου ιδρύματος, να συνοψίζει σε τρεις μόνο λέξεις όλες τις συμβουλές της για τη γυναικεία χειραφέτηση: «Γυναίκες, βρείτε δουλειά!». Και οι πιο γενναίες βρίσκουν. Και μάλιστα πολλές δουλειές, τις οποίες κάνουν ταυτόχρονα για να τα βγάλουν πέρα. Γίνονται ασφαλίστριες, δουλεύουν στον ΟΠΑΠ, κρατάνε και λογιστικά βιβλία. Όλα μαζί. Κόβουν σαλάτες σε εστιατόρια, καθαρίζουν σκάλες, κρατάνε και μωρά. Με αυτήν τη σειρά, κάθε μέρα! Αξιοσέβαστες.
Θα πρέπει, επίσης, να έρθουμε φάτσα-κάρτα και με ένα άλλο ψέμα που λέμε στους εαυτούς μας για να γλυκάνουμε το, πολλές φορές, πικρό χάπι της έγγαμης συμβίωσης. «Τα παιδιά σώζουν τον γάμο». Ε, μάλλον αυτό δεν ισχύει, καθώς τα δύο τρίτα των διαζευγμένων έχουν 1 ή 2 παιδιά, ενώ οι γάμοι όσων δεν έχουν καθόλου εμφανίζονται πιο σταθεροί. Και μη βιαστεί κανείς να πει ότι οι γάμοι με 1 ή 2 παιδιά είναι οι πιο κοινοί, γιατί κάνουν απλώς λάθος. Τα ζευγάρια με παιδιά αποτελούν το 22% σχεδόν των γάμων, ενώ τα άτεκνα ζευγάρια το 25%. Άρα, τα παιδιά δεν φαίνεται να λειτουργούν σαν συγκολλητική ουσία, αλλά το αντίθετο, μάλλον, ως διαλύτης. Τοποθετούν την οικογένεια κάτω από τον μεγεθυντικό φακό, την καλούν στον στίβο της απόδειξης των συνεκτικών δεσμών της, τεστάρουν τις αντοχές της σε όλα τα σημεία του ορίζοντα της καθημερινότητας. Κρας-τεστ προσωπικοτήτων, χαρακτήρων, σχέσεων, αξιών με αφορμή και αιτία τον ερχομό του μπόμπιρα και της πριγκίπισσας.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, οι γάμοι κατηφορίζουν (σε 25 χρόνια μειώθηκαν πάνω από 25%), τα διαζύγια απογειώνονται χρόνο με τον χρόνο και τα μόνα νοικοκυριά (όσα, δηλαδή, αποτελούνται από ένα άτομο) είναι πια πλειοψηφία. Έφτασαν στο εκπληκτικό 31% του συνόλου! Δεν κοσμούμε πια τις τελευταίες θέσεις στην ιεραρχία της κοινωνικής συμβίωσης, αλλά όπως τραγουδάει και ο κ. Πορτοκάλογλου, «Είμαστε πια πρωταθλητές, έρχονται άλλες εποχές»! Κάτι είναι κι αυτό.