Δασκάλες πρωτοπόρες στην περιοχή Ελασσόνας (1885-1902)

Από τον Παύλο Λάλο

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας (1881-1912) στην περιοχή Ελασσόνας τα Ελληνικά σχολεία είχαν αλματώδη αύξηση και είχαμε και τις πρώτες δασκάλες και νηπιαγωγούς, εκτός από άντρες δασκάλους. Αυτές ήταν οι πρωτοπόρες γυναίκες που σπούδασαν και ανέλαβαν θέσεις στην εκπαίδευση, σε περιοχή που ανήκε στην Οθωμανική επικράτεια και εποχή που η γυναίκα θεωρούνταν άξια μόνο για τον ρόλο της μάνας και της νοικοκυράς στο σπίτι.
Η ανάγκη να μάθουν τα βασικά γράμματα και τα κορίτσια των Χριστιανών Ελληνόφωνων-Βλαχόφωνων έφερε τη δημιουργία σχολείων θηλέων ή Παρθεναγωγείων, όπως στην αστικοποιημένη Τσαριτσάνη, ενώ σε άλλα χωριά λειτουργούσαν Αρρένων ή μεικτά Ελληνικά σχολεία. Από στοιχεία που μας παρέχουν κάποια δημοσιεύματα, όπως η απογραφή (με συμβολή της Μητροπόλεως Ελασσόνος)  στον «Ανατολικό Αστέρα»1, μαθαίνουμε ότι  το 1885-6 στο Παρθεναγωγείο Τσαριτσάνης με 30 κορίτσια δίδασκε η διδασκάλισσα Αγγελική Νικολαΐδου, απόφοιτη της Μαρασλείου Σχολής Αθηνών, ενώ στο εκεί Νηπιαγωγείο δίδασκε σε 100 νήπια η Ζαχαρούλα Κουροπούλου, επίσης απόφοιτη της Μαρασλείου, που είχε ιδρυθεί το 1878 (δωρεά μεγαλεμπόρου Μαρασλή από την Οδησσό) ως Σχολή για διδασκάλισσες, που στελέχωσαν πολλά Ελληνικά σχολεία. Αυτές ήταν οι πρωτοπόρες γυναίκες εκπαιδευτικοί στην περιοχή, χωρίς όμως να γνωρίζουμε περισσότερα στοιχεία για την καταγωγή τους, μόνο υποθέτουμε ότι θα ήταν 20-25 ετών, δηλ. γεννημένες το 1860-1865.
Στο εθνικό κέντρο, στην Αθήνα, του τότε μικρού Ελληνικού κράτους οι γυναίκες διεκδικούσαν το δικαίωμα στις σπουδές και στην εργασία με τα προσόντα που αποκτούσαν από αυτές, με δυσκολίες, αλλά βήμα-βήμα. Σκεφθείτε ότι το 1876-7, η Φιλοσοφική Αθηνών δεν έκανε δεκτή τη Σεβαστή Καλλισπέρη, την πρώτη Ελληνίδα που θέλησε να φοιτήσει και αναγκάστηκε να σπουδάσει στη Σορβόνη (Γαλλία) και τελικά έγινε το 1895 η πρώτη επιθεωρήτρια των Δημοτικών Σχολείων Ελλάδος!
Το 1900 η Δεσκάτη είχε 40 μαθήτριες στο Δημοτικό της και λειτουργούσε και Ημιγυμνάσιο, σύνολο 200 μαθητές2. Στα άλλα χωριά υπήρχαν μεικτά σχολεία με μαθήτριες σε Καρυά, Δομένικο, Γλύκοβο (Σαραντάπορο) και Άγιο Δημήτριο. Το 1902 στο σχολείο της Ελασσόνας (πρωτολειτούργησε πριν το 1885) υπήρχε Παρθεναγωγείο με 70 μαθήτριες και μία δασκάλα, πρωτοπόρος κι αυτή (βλ. περιοδικό ΗΩΣ3).
--------------------------------------
1. Ανατολικός Αστήρ, εφημερίδα 31 Ιουλ. 1885, Κων/πολις. Βλ. και Π. Λάλος, Η περιοχή της Ελασσόνας (Περραιβία) κατά την Τουρκοκρατία 1423-1912, 2021, σελ. 116-118.
2. Κ.Γ. Σταλίδης, Αρχειακές ειδήσεις στην περιφέρεια Προξενείου Ελασσόνος το σχολ. έτος 1900-1, ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τ.ΙΕ΄, Αθήνα 1984.
3. Αχ.Λαζάρου, Η παιδεία της Περιφέρειας Ελασσόνας…ΠΙΝΑΞ σελ. 299, ΗΩΣ τ. 92-97 (1966).