Στη βάση της προτομής αναγράφονται τα εξής: “Έργον Τόμπρου. Δωρεά Ηλ. Κολέσκα”. Με την ευκαιρία της δημοσίευσης στο σημερινό μας σημείωμα της προτομής αυτής, θα αναφερθούμε με λίγα λόγια στην προσωπικότητα του επιχειρηματία Ηλία Κολέσκα, ενός λησμονημένου ευεργέτη της Λάρισας, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην πόλη μας το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Ο Ηλίας Δημητρίου Κολέσκας γεννήθηκε το 1859 στη Δάρδα της Βορείου Ηπείρου, μία πολίχνη κοντά στην Κορυτσά. Περί τα 1890 εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στη Γραβιά, όπου ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία, ανήσυχος όμως καθώς ήταν μετακόμισε στις αρχές του 20ού αιώνα στη Λάρισα. Εδώ με τους δύο γιους του Δημήτριο και Κωνσταντίνο (1895-1987) άνοιξαν ξυλαποθήκη στη γωνία των σημερινών οδών Παπαναστασίου και Παπακυριαζή και ίδρυσαν εργοστάσιο κεραμοποιίας κοντά στη γέφυρα του Πηνειού και ένα πανδοχείο [1].
Το εργοστάσιο κεραμοποιίας ήταν για την εποχή του πρωτοποριακό, γιατί παρήγαγε διάτρητα τούβλα, καθώς και γαλλικά κεραμίδια, χωρίς όμως να σταματήσει και την παραγωγή των παραδοσιακών βυζαντινού τύπου. Επιπλέον είναι ο πρώτος που έφερε το 1909 από την Αγγλία φορτηγό αυτοκίνητο στη Λάρισα, με το οποίο έκανε μεταφορές χωμάτων και διανομή τούβλων και κεραμιδιών. Ήταν ένα ογκώδες όχημα με βαρείς σιδηροτροχούς και συμπαγή λάστιχα, γι’ αυτό όταν περνούσε από τους χωμάτινους δρόμους της Λάρισας προκαλούσε ισχυρές δονήσεις του εδάφους, ενώ από τον έντονο θόρυβο προξενούσε τον τρόμο του κόσμου, ιδιαίτερα των μικρών παιδιών, τα οποία ήταν ασυνήθιστα από μηχανικούς θορύβους τέτοιας έντασης και έτρεχαν να κρυφτούν. Εκείνοι όμως που δεν το είδαν με καλό μάτι το φορτηγό αυτοκίνητο ήταν οι αμαξοκαραγωγείς, οι οποίοι διαισθάνονταν ότι το μηχανοκίνητο όχημα θα εκτόπιζε τα κάρα και τα αμάξια από μεταφορικά μέσα. Γι’ αυτό συνασπίσθηκαν, έκαναν συγκεντρώσεις και διαμαρτυρήθηκαν στις αρμόδιες αρχές, αξιώνοντας μάλιστα να απαγορευθεί η κυκλοφορία του μεγαθηρίου, με το έωλο αιτιολογικό ότι από τον θόρυβο που προκαλούσε τρόμαζαν τα άλογα και μπορούσαν να προκληθούν ατυχήματα. Φυσικά οι Αρχές κώφευσαν στο αίτημα αυτό, γιατί δεν είχαν το δικαίωμα να απαγορεύσουν την πρόοδο των μεταφορικών μέσων.
Ο Ηλίας Κολέσκας, ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας και εξέχον στέλεχος της κοινωνίας της Λάρισας, φυσικό ήταν να ασχοληθεί και με τα κοινά. Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος και δημαρχιακός πάρεδρος επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα. Το 1925, όταν επρόκειτο να εξαγορασθεί το προνόμιο του ηλεκτροφωτισμού από τη γαλλική Εταιρεία «Όμνιουμ» από μια ομάδα φιλοπρόοδων πολιτών της Λάρισας, προσέφερε ως εγγύηση ολόκληρη την περιουσία του για να συναφθεί το δάνειο, με το οποίο δεν έγινε μόνον η εξαγορά της εταιρείας, αλλά θεμελιώθηκαν και τα πρώτα υδροηλεκτρικά έργα. Λόγω της ισχυρής προσωπικότητάς του διετέλεσε πρώτος πρόεδρος το 1925 της Α.Ε.Υ.Η.Λ. (Ανώνυμος Εταιρεία Υδρεύσεως Ηλεκτρισμού Λαρίσης). Αργότερα, όταν η πόλη πήρε στα χέρια της οικονομικά το θέμα του ηλεκτροφωτισμού και της ύδρευσης, υπήρξε από τους πρωτοπόρους. Γράφει σχετικά ο δήμαρχος Χατζηγιάννης: «Δείγμα της αποφασιστικότητος της πόλεως να αποκτήσει φωτισμόν και ύδρευσιν αποτελεί και το γεγονός ότι οι πολίται αυτής Ηλίας Κολέσκας και Γεώργιος Ριζόπουλος είχον εγγραφεί έκαστος διά χιλίας μετοχάς αξίας χιλίων λιρών χρυσών Αγγλίας. Και ενεγράφοντο εις το άγνωστον [2].
Εκτός όλων αυτών υπήρξε και χορηγός σπουδαίων δημοτικών έργων. Για την ιστορία πρέπει να σημειώσουμε ότι το προπολεμικό ρολόι ήταν δωρεά του Ηλία Κολέσκα. Με δικά του χρήματα κτίσθηκε ο πυργίσκος και αγοράσθηκε το ρολόι που ήταν τοποθετημένο στην κορυφή του. Συγκεκριμένα το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «...διά την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως». Σύμφωνα με τον Επαμ. Φαρμακίδη στην κατασκευή αυτή συνέβαλε οικονομικά εκτός του Δήμου και ο Λαρισαίος έμπορος Ηλίας Κολέσκας [3]. Σ’ αυτήν την κατασκευή ουσιαστικά ο εξαγωνικός κορμός του ρολογιού διατηρήθηκε όπως ήταν, άλλαξε όμως εντελώς ο πυργίσκος της κορυφής. Σε εποχή που τα ρολόγια ήταν άγνωστα στο ευρύ κοινό, το ρολόι του Φρουρίου πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες. Τότε η Λάρισα δεν είχε απλωθεί στην απέραντη έκταση που καλύπτει σήμερα, δεν είχε θορύβους γιατί σπάνιζαν τα μηχανοκίνητα θορυβώδη μέσα μεταφορών και όταν το ρολόι σήμαινε το άκουγαν όλοι και ρύθμιζαν τις δουλειές τους. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε και ένα χαριτωμένο περιστατικό για το ρολόι. Παρ’ όλο που ο μηχανισμός του ήταν θαυμάσιος, εν τούτοις η αναγραφή της ώρας δεν ήταν πάντοτε ακριβής. Αυτό συνέβαινε γιατί προπολεμικά τη Λάρισα κατέκλυζαν, όπως και σήμερα, σμήνη από κάργες, τις γνωστές καλιακούδες. Τα πτηνά αυτά εκτός από τις άλλες ζημιές που έκαναν, επηρέαζαν και την πορεία των δεικτών του ρολογιού. Πήγαιναν και κάθονταν 2-3 μαζί στους δείκτες και τους μετακινούσαν με το βάρος τους, με αποτέλεσμα συχνά το ρολόι να δείχνει λανθασμένα την ώρα. Τότε καλούσαν τον ωρολογοποιό της πόλης Τάκη Νίσκα και το διόρθωνε, γιατί ήταν ο μόνιμος συντηρητής του ρολογιού, εντεταλμένος από τον Δήμο.
Αλλά και μια άλλη προσφορά του Κολέσκα διαιωνίζει τη μνήμη του. Με δική του δαπάνη κατασκευάσθηκε η προτομή του πολύπαθου Μητροπολίτη Πολύκαρπου Δαρδαίου, που είναι τοποθετημένη στον χώρο όπου ήταν ο παλαιότερος μητροπολιτικός ναός, η βασιλική του Καλλιάρχη, στην οποία και λειτουργούσε κατά τη διάρκεια της θητείας του. Καταγόταν και αυτός από τη Δάρδα της Β. Ηπείρου και ήταν συντοπίτης του δωρητή. Ως γνωστόν ο Πολύκαρπος καρατομήθηκε από τους Τούρκους στις όχθες του Πηνειού δίπλα στη μεγάλη πέτρινη γέφυρα στις 17 Σεπτεμβρίου 1821. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής έγιναν την Κυριακή 18 Μαρτίου 1956 παρουσία του Μητροπολίτου Δωροθέου Κοτταρά. Ήταν έργο του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου [4].
Μέλος της οικογένειας Κολέσκα, η Ασπασία Κολέσκα, σύζυγος του Κωνσταντίνου Κολέσκα, φέρεται ως ιδιοκτήτρια του παλιού ξενοδοχείου «Μέγας Αλέξανδρος», του οποίου τη διαχείριση είχε αναλάβει ο Αριστείδης Τσούκαρης. Το ξενοδοχείο βρισκόταν στη γωνία των οδών Ίωνος Δραγούμη και Σκαρλάτου Σούτσου, απέναντι από το Ισραηλιτικό Σχολείο [5].
[1]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Τοπωνυμική εγκυκλοπαίδεια οδών και πλατειών Λάρισας, Λάρισα (1995), σελ. 215 και Γρηγορίου Αλέξανδρος, Το Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας (1899-1993), Θεσσαλονίκη (2013), σελ. 96.
[2]. Αναμνήσεις Δημητρίου Χατζηγιάννη (1888-1973), επιμέλεια-εισαγωγή-σχόλια Ιουλία Κανδήλα, Λάρισα (2011), σελ. 154-157.
[3]. Ολύμπιος (Κώστας Περραιβός), Το παλιό «Ωρολόγιον της πόλεως», εφ. Λάρισα, φύλλο της 3ης Νοεμβρίου 1975.
[4]. Μιχαήλ Τόμπρος (1889-1974) σπουδαίος γλύπτης της γενιάς του μεσοπολέμου, καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και ακαδημαϊκός.
[5]. Ο φιλόξενος «Μέγας Αλέξανδρος», εφ. Ημερήσιος Κήρυξ, Λάρισα, φύλλο της 12ης Μαΐου 1996.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
