Ο Dodwell ήταν Ιρλανδός ζωγράφος, συγγραφέας και φανατικός ταξιδιώτης με πολλά αρχαιολογικά ενδιαφέροντα. Γεννήθηκε στο Δουβλίνο και ήταν μέλος μιας παλιάς και εύπορης ιρλανδικής οικογένειας. Σπούδασε κλασικές επιστήμες και αρχαιολογία στο Trinity College του Cambridge. Το 1801 ταξίδευσε στα νησιά του Ιονίου μαζί με τον γνωστό περιηγητή William Gell, ενώ το 1805 περιηγήθηκε την Ηπειρωτική Ελλάδα, η οποία τότε ήταν μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, συνοδευόμενος από τον Ιταλό ζωγράφο Simone Pomardi. Ακολούθως πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του ως επί το πλείστον στην Ιταλία (Νάπολη και Ρώμη), όπου και απεβίωσε το 1832.
Στη Θεσσαλία βρέθηκε το 1805 και κατά το ταξίδι του αυτό επισκέφθηκε αρχικά τον Αλμυρό, τον Βόλο και το Πήλιο, καταγράφοντας τις αρχαίες πόλεις και τα ερείπια που συναντούσε στη διαδρομή του. Συνέχισε το ταξίδι του στη Λάρισα, τα Τέμπη και τα Αμπελάκια, όπου εντυπωσιάσθηκε από το υψηλό επίπεδο ζωής των κατοίκων και τη βιοτεχνία βαφής των βαμβακερών νημάτων. Με βάση τις εντυπώσεις και τις καταγραφές από τις περιηγήσεις του αυτές ο Dodwell εκτύπωσε δύο λευκώματα [1].
Η σημερινή μας εικόνα τιτλοφορείται «Η καθημερινή ζωή σε ελληνική αγροικία», την οποία ο Dodwell συμπεριέλαβε στο λεύκωμα «Views in Greece», που εκδόθηκε το 1819 στο Λονδίνο. Όπως χαρακτηριστικά επεξηγεί στο κείμενό του ο Dodwell, η εικόνα αναπαριστάνει σκηνές καθημερινής ζωής σε κάποιον οικισμό σε απόσταση τριών μιλίων από τη Λάρισα, τη Νίκαλη. Από την επεξήγηση αυτή γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για τη Νέχαλη, όπως λεγόταν κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και μέχρι πρόσφατα άλλωστε, το σημερινό Ομορφοχώρι.
Καθώς ο Άγγλος περιηγητής Edward Dodwell από νεαρή ηλικία αφοσιώθηκε στην αρχαιολογία και ιδιαίτερα στη μελέτη του πολιτισμού της Ανατολικής Μεσογείου, επιχείρησε πολλά ταξίδια σ’ αυτήν την περιοχή. Τον ελληνικό χώρο επισκέφθηκε δύο φορές, στα 1801 και στα 1805-1806. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, κατέγραψε τις εντυπώσεις από τα ταξίδια του αυτά σε δύο βιβλία, στα οποία συμπεριέλαβε και διάφορα χαρακτικά. Εδώ μας ενδιαφέρει η έκδοση εκείνη με τις τριάντα πολύ ωραίες έγχρωμες λιθογραφίες του, μεγάλου σχήματος, μέσα στις οποίες υπάρχει και η δημοσιευόμενη. Από την περιοχή της Θεσσαλίας εντοπίζονται στο λεύκωμα αυτό πέντε ωραίες απόψεις (Πορταριά, Υπέρεια κρήνη στο Βελεστίνο, ο τεκές του Χασάν Μπαμπά στην είσοδο των Τεμπών, άποψη του Ολύμπου από περιοχή μεταξύ Λάρισας και Τεμπών και η καθημερινή ζωή στη Νέχαλη).
Ο συγγραφέας και η συνοδεία του επισκέφθηκαν τη Λάρισα κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού τους, το 1805. Μεταξύ των άλλων έφθασαν και μέχρι τη γειτονική Νέχαλη. Εκεί ο Dodwell ζωγράφισε παραστατικά τη ζωή σε ένα αγρόκτημα της περιοχής. Η χαριτωμένη αυτή εικόνα είναι γεμάτη ζωντάνια και κίνηση. Προέχουν τέσσερα διώροφα κτίσματα, με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Βαριά και ισχυρή κατασκευή στο ισόγειο, ανάλαφρος και με μεγάλα ανοίγματα ο επάνω όροφος, όπου κυριαρχούν οι ξύλινοι εξώστες, τα λεγόμενα σαχνισιά. Η κατοικία αριστερά, η οποία είναι και η μεγαλύτερη, ανήκει προφανώς στον ιδιοκτήτη του κτήματος, τον Αγά. Είναι το κονάκι, στον εξώστη του οποίου αναπαύεται ο άρχοντας, απολαμβάνοντας το κάπνισμα με τη μακριά πίπα του και παρατηρώντας τη θέα της θεσσαλικής πεδιάδας, συντροφιά με τον επιστάτη του. Ο καλλιτέχνης δεν παρέλειψε να απεικονίσει δίπλα τους και το άπλωμα των πλυμένων ρούχων στη θερμουργό δύναμη του ήλιου. Στα κεραμίδια της οροφής του σπιτιού απεικονίζονται δύο φωλιές πελαργών επιβεβαιώνοντας έτσι τη θεσσαλική τοπιογραφία. Ένας άλλος φτερουγίζει πάνω από την αυλή του αγροκτήματος. Τα άλλα σπίτια είναι μικρότερα σε μέγεθος συγκριτικά με το κονάκι. Δίπλα και σε κάποια απόσταση βρίσκεται ένα μικρό τζαμί με τον μιναρέ του, το οποίο προοριζόταν για την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των Τούρκων της περιοχής και του υπηρετικού προσωπικού. Γενικά η όλη δομή του χώρου υποδηλώνει την οικονομική ευρωστία του κάτοχου της εύφορης αυτής περιοχής.
Εκείνο όμως το οποίο χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τον πίνακα είναι η δραστηριότητα των προσώπων που απεικονίζει. Αριστερά, δύο άνδρες, εκ των οποίων ο ένας Νέγρος, ενώ βαδίζουν απολαμβάνουν τον καπνό με μακριές πίπες. Πιο πίσω κάποιος αραμπάς με ζεμένα βόδια, προετοιμάζεται από τον εργάτη για αναχώρηση. Στο κέντρο και δεξιά της εικόνας υπάρχουν γυναίκες, οι οποίες επιδίδονται σε διαφορετική η κάθε μια τους εργασία. Κάτω από τη σκιά ενός ψηλού πλάτανου, μία γυναίκα δουλεύει στο τσικρίκι με τη συντροφιά δύο μικρών παιδιών. Στο κέντρο, γύρω από ένα πηγάδι, εκτυλίσσονται διάφορες εργασίες. Μία Νέγρα αντλεί νερό με μέσα πρωτόγονα, άλλες γεμίζουν με νερό στάμνες και διάφορα δοχεία για οικιακές ανάγκες, μία άλλη πλένει τα ασπρόρουχα πάνω σε μεγάλη τετραγωνισμένη πλάκα, ενώ δίπλα κάποια άλλη γνέθει όρθια το μαλλί με τα δυο της χέρια. Ανάμεσά τους βρίσκεται διαλυμένο και πεταμένο ένα ξύλινο (Ησιόδειο) αλέτρι. Επίσης εντυπωσιάζουν οι καταπληκτικές, πολύμορφες και σε ζωηρούς χρωματισμούς ενδυμασίες των ανθρώπων την ώρα της εργασίας τους. Στο βάθος του ορίζοντα ο ζωγράφος προσπαθεί να αποδώσει αμυδρά την πόλη της Λάρισας, επίπεδη και εκτεταμένη, γεγονός το οποίο δηλώνει το πληθυσμιακό της μέγεθος.
Βέβαια όλα αυτά που περιγράφονται είναι δύσκολο να τα διακρίνει κανείς στη δημοσιευόμενη εικόνα. Λείπει εξάλλου και το χρώμα. Όμως ο καλλιτέχνης προσπαθεί και καταγράψει τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχολαστική πιστότητα, χωρίς την παρεμβολή φανταστικών διακοσμητικών στοιχείων, όπως συμβαίνει σε άλλους περιηγητές. Αποτυπώνει αυτό που βλέπει, όπως το βλέπει. Γι’ αυτό και η εικόνα αυτή θεωρείται ότι είναι από τις ποιητικότερες καταγραφές μιας περιοχής στα περίχωρα της Λάρισας.
[1]. Το πρώτο έχει τίτλο: A Classical and Topographical Tour through Greece during the years 1801, 1805 and 1806. London (1819). Το βιβλίο αυτό περιέχει μέσα στο κείμενό του 100 περίπου χαρακτικά των Dodwell και Pomardi, από τα 400 που φιλοτέχνησε ο πρώτος και τα 600 ο δεύτερος, κατά τις περιοδείες τους στην Ελλάδα.
Το δεύτερο βιβλίο έχει τίτλο: Views in Greece, from drawings by Edward Dodwell. London (1819). Περιέχει 30 έγχρωμες λιθογραφίες μεγάλου σχήματος, μία εκ των οποίων είναι και η δημοσιευόμενη.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
