Το ημερολόγιο έγραφε 7 Μαρτίου 2021, όταν με πρωτοβουλία της αείμνηστης προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Φώφης Γεννηματά, υλοποιήθηκε η διαδικτυακή εκδήλωση για το ελληνικό #metoo. Μέσα στην πανδημία που μάστιζε τη χώρα, η κακοποίηση των γυναικών αυξανόταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα και η Πρόεδρος είχε ήδη παρέμβει στη Βουλή ζητώντας την άμεση κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στους εργασιακούς χώρους. Ήταν το Κίνημα Αλλαγής που ζήτησε την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα όσον αφορά την περιγραφή, τις ποινές και την παραγραφή των αδικημάτων σεξουαλικής βίας.
Ήταν η Πρόεδρος που ζήτησε από το βήμα της Βουλής μέτρα προστασίας των θυμάτων και ένα νέο πλαίσιο αντιμετώπισης, εκδίωξη του κυβερνοεκφοβισμού, της σεξουαλικής παρενόχλησης και των απειλών εναντίον των γυναικών. Εξάλλου η παράταξή μας ήταν η πρώτη που θεσμοθέτησε την ισότητα των φύλων και προασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών.
Η βία είναι αθέατη και όταν γίνεται ορατή ανατρέπει τα δεδομένα δημιουργώντας εκρηκτική ατμόσφαιρα και αιφνίδια αλλαγή των ισορροπιών. Το χειρότερο από όλα όμως είναι ότι συχνά οι γυναίκες ως θύματα δικαιολογούν τη βίαιη συμπεριφορά του συντρόφου τους. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό και ως το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης». Ας μη χρησιμοποιούμε δικαιολογίες για να καλύψουμε τις παραβατικές συμπεριφορές, οι οποίες επαναλαμβάνονται κατά συρροή. Ας μην επιτρέψουμε την ψευδαίσθηση ότι η «συγγνώμη» του θύτη είναι αληθινή γιατί δυστυχώς τα ιδεώδη του ρομαντισμού περιστρέφονται γύρω από ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Η ψυχοθεραπεία για τα θύματα σε συνδυασμό με την καταγγελία είναι τα βήματα που θα δείξουν έναν καλύτερο δρόμο σε μια κακοποιημένη γυναίκα. Η καταρχήν αυτοεκτίμηση θα απαγορέψει την εμφάνιση της κατάθλιψης ή της κοινωνικής απομόνωσης.
Ο θύτης φοράει το προσωπείο του τιμωρού και οπλισμένος με μίσος επιτίθεται στο θύμα είτε τρομοκρατώντας το είτε προχωρώντας σε ξυλοδαρμό είτε σε βιασμό, ακόμη και στον φόνο. Δεν ενδιαφέρεται για τις συνέπειες της πράξης του γιατί πολύ απλά η καταδίκη του θα αφορά κάποια έτη και έπειτα θα κυκλοφορεί ελεύθερος χωρίς καμία απολύτως ενοχή. Ο τιμωρός προσπαθεί να αποδείξει την ισχύ του, τη μυική δύναμή του και την απέχθειά του προς το θύμα, το οποίο δύσκολα αντιστέκεται στις περισσότερες των περιπτώσεων. Κάθε φορά που μια γυναίκα ξυλοκοπείται, δέχεται ψυχολογική ή λεκτική βία είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ιστορία θα επαναληφθεί όσες φορές κι αν ζητήσει συγχώρεση η άλλη πλευρά. Το προφίλ του θύτη συνήθως φανερώνει χαμηλή αυτοεκτίμηση, παραδοσιακές αντιλήψεις, έλλειψη αυτοελέγχου και επίγνωσης των πράξεών του και προβολή της ευθύνης σε άλλους. Στην πραγματικότητα αυτός που θα σηκώσει μια φορά το χέρι του, ή θα ασκήσει οποιαδήποτε μορφή βίας, θα επαναλάβει την πράξη και η τραγωδία δεν θα αργήσει να φανεί.
Στη χώρα μας μετράμε ήδη μέσα στο τρέχον έτος δεκατρείς φόνους γυναικών με διαφορετικά χαρακτηριστικά αλλά με το ίδιο μένος. Μετράμε δεκατρείς θανάτους ανθρώπων οι οποίοι είχαν κάθε δικαίωμα στη ζωή, αλλά τη στερήθηκαν εξαιτίας κάποιων που αποφάσισαν βάναυσα να την αφαιρέσουν. Μετράμε παιδιά τα οποία θα μεγαλώσουν χωρίς τις μητέρες τους με τα τραύματα να τα ακολουθούν στη μετέπειτα πορεία τους, μετράμε μάνες που έθαψαν τις κόρες τους.
Όταν αναφερόμαστε σε κακοποιητική συμπεριφορά έχουμε υπόψη μας το trafficking, τη σωματική, λεκτική, ψυχολογική, κοινωνική, οικονομική, συναισθηματική στέρηση ακόμη και παραμέληση βασικών αγαθών για την επιβίωση. Η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Τα στοιχεία τρομάζουν αφού μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα δεχθεί μια μορφή βίας, ενώ μία στις πέντε θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού, ενώ το 55%-95% των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το μείζον θέμα. Η γυναίκα θύμα είτε από άρνηση είτε από φόβο δεν καταγγέλλει τον θύτη αν δεν επαναληφθεί η πράξη πολλές φορές και με συνέπειες για την ίδια. Λέγοντας «πράξη» εννοούμε όλες τις μορφές βίας που ασκούνται στο θύμα, το οποίο βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση που δύσκολα του επιτρέπει να αντιδράσει. Στις περισσότερες περιπτώσεις το θύμα μαζεύει τα κομμάτια της διαλυμένης ψυχής του παίρνοντας πάνω της όλη την ευθύνη για τη συμπεριφορά του θύτη.
Η παραβατική συμπεριφορά επίδειξης «σωματικής υπεροχής» που υιοθετεί ο θύτης είναι το τέρας που αποκτά μορφή και ισοπεδώνει στο πέρασμά του, αντιλαμβανόμενος πλήρως τις συνέπειες των πράξεών του. Η οικονομική κρίση, η ανεργία και η πανδημία είναι κάποιοι από τους παράγοντες που συνηγορούν στα παραπάνω αυξάνοντας συνεχώς το ποσοστό βιαιοπραγίας κατά των γυναικών είτε πρόκειται για συζυγική διαφωνία και δυσαρέσκεια είτε για δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ των εταίρων είτε για άνδρες που επιθυμούν να ελέγξουν συμπεριφορές των γυναικών τους.
Το πρόβλημα της βίας εξαπλώνεται σε όλα τα πεδία της καθημερινότητας από το σπίτι έως την εργασία, από τον κοινωνικό περίγυρο έως τον συγγενικό. Τα στατιστικά στοιχεία αναδεικνύουν την κρισιμότητα της κατάστασης, ωστόσο δεν αποτυπώνουν το μέγεθος της απειλής, αφού τα περισσότερα θύματα δεν καταγγέλλουν τους θύτες. Η βία έγινε ανεκτή, θεμελιώθηκε ατύπως και επιβίωσε μέσα στον χρόνο, παρά τις σημαντικές μετεξελίξεις των κοινωνιών, την ενίσχυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διεύρυνση των
πολιτικών προστασίας λόγω των στερεοτύπων.
«Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός» αναφέρει η αρχαία ρήση. Επιβάλλεται να σπάσουμε τα στερεότυπα και να ξεπεράσουμε τα ταμπού. Αυτό δεν είναι υπόθεση του κράτους, αλλά της κοινωνίας μας. Η ισότητα των φύλων είναι συστατικό στοιχείο των σύγχρονων κοινωνιών, πρέπει όμως κάθε μέρα να την ενισχύουμε ώστε να σπάσουμε τον κύκλο της σιωπής. Ο εξευτελισμός δεν έχει θέση στη ζωή καμίας γυναίκας γιατί δεν είναι υποχείριο κανενός, αλλά έχει ενεργή συμμετοχή σε μια υγιή κοινωνία, προσφέρει και είναι ισότιμη. Στη χώρα μας σύμφωνα με τον N. 4531.2018 η βία θεωρείται έγκλημα και διώκεται. Ωστόσο το νομοθετικό πλαίσιο έχει κενά τα οποία επιβάλλεται να καλυφθούν, ώστε ο θύτης να είναι εγκλωβισμένος στη μέγγενη του νόμου και να μην δύναται χρησιμοποιώντας νομικά τερτίπια να απαλλαχθεί. Είναι χρέος της πολιτείας να ενισχύσει το νομικό πλαίσιο και να απλουστεύσει τις διαδικασίες παρέμβασης των αρχών και τα γρανάζια της γραφειοκρατίας. Η εξουσιαστική βία δεν έχει θέση ανάμεσά μας και δεν θα επιτρέψουμε τη συνέχιση των κατακριτέων πράξεων εις βάρος των γυναικών.
Είναι χρέος όλων μας να προστατεύσουμε τη γυναίκα, να διώξουμε τον φόβο, την ανισότητα και την ανασφάλεια. Είναι χρέος μας ως γονείς πρωτίστως να διδάξουμε σωστά τα παιδιά μας, ώστε να λένε «όχι» και να γίνεται σεβαστό. Είναι χρέος μας να απαιτήσουμε την ένταξη προγραμμάτων και μαθημάτων στα σχολεία, ώστε οι μαθητές να ενημερώνονται σωστά.
Η αρχή έχει γίνει, αλλά δεν είναι αρκετό. Οφείλουμε να ενθαρρύνουμε, να ενημερώσουμε και να δημιουργήσουμε ένα πλέγμα ασφαλείας, ώστε η γυναίκα που κακοποιείται να καταγγέλλει άμεσα την πράξη χωρίς φόβο, χλευασμό και κατάκριση. Απαιτείται η δημιουργία δομών εξοπλισμένων κατάλληλα για την προστασία των γυναικών και των ανηλίκων τέκνων τους.
Επιτρέψτε μου να τελειώσω αυτήν την παρέμβαση με τα λόγια της Φώφης Γεννηματά, της γυναίκας που πίστεψε και υπερασπίστηκε και παρενέβη από τους πρώτους βάζοντας ψηλά στην πολιτική ατζέντα την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών: «Εμείς οι γυναίκες πρέπει να μπούμε μπροστά. Από δω και πέρα το να σπάσουμε τη σιωπή, δεν είναι μόνο επιλογή, αλλά ευθύνη».
* Η Φράντζη Σαμαρίνα είναι μέλος ΚΠΕ, αναπλ. γραμματέας Τομέα Πολιτισμού, μέλος Ν.Ε. Κινήματος Αλλαγής
