Ήταν Ιούνιος του 197 π.Χ. Στους 2 αντιπάλους δεν άρεσαν οι Φεραί γι’ αναμέτρηση και μετακινούνται από διαφορετικές διαδρομές στις Κυνός Κεφαλές. Έγνοια του επικεφαλή Φλαμινίνου ήταν να φτάσει πρώτος. Οι Ρωμαίοι διέθεταν 30.000 πεζούς, 2.500 ιππικό, 20 ελέφαντες. Απέναντί του ήταν ο Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας. Διέθετε 16.000 φαλαγγίτες, 2.000 πεζούς, 2.000 ιππείς, 5.000 μισθοφόρους. Πριν τη μάχη έπεσε βροχή και ακολούθησε ομίχλη. Οι εμπροσθοφυλακές - ανιχνευτές των 2 στρατοπέδων λόγω ομίχλης σκόνταψαν. Στην πρώτη αψιμαχία επικράτησε ο Φίλιππος όπως στη δεύτερη και τρίτη. Αμφότεροι ενισχύονται, οι Ρωμαίοι έστειλαν εναντίον των Μακεδόνων 500 ιππείς, 2.000 πεζούς Αιτωλούς με τους Αρχέδαμο, Ευπόλεμο και υποχωρούν τακτικά σε ακατάλληλο για τη φάλαγγα, έδαφος. Καταφτάνει και το άλλο μισό του μακεδονικού στρατού στο αριστερό άκρο (τραγικό, είχε σταλεί για ψώνια) μα πριν σχηματίσει παράταξη φάλαγγας, ο Φλαμινίνος έστειλε τους ελέφαντες, νίκησε το αριστερό άκρο. Η υποχώρηση έκανε το δεξί άκρο των Μακεδόνων, που νικούσε να μείνει ακάλυπτο. Έτσι, τμήμα Ρωμαίων επιτέθηκε από τα νώτα.
Οι Μακεδόνες πανικόβλητοι σήκωσαν τις σάρισες (δόρατα) ψηλά, δείγμα παράδοσης, μα οι Ρωμαίοι ή δεν γνώριζαν ή το αγνόησαν. Αποδεκάτισαν τους Μακεδόνες. Η ήττα του Φιλίππου, ήταν βαριά, 8.000 σφαγιασμένοι, 5.000 αιχμάλωτοι. Οι Ρωμαίοι έχασαν 700 (2.000 άλλη εκδοχή). Η ήττα έκρινε την μοίρα των λεγόμενων Μακεδονικών Πολέμων (εισβολή των Ρωμαίων στη Β. Ελλάδα) και σήμανε το τέλος του ελληνιστικού κόσμου και την απαρχή της κυριαρχίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε όλο τον γνωστό κόσμο.
Ο Φίλιππος υποχρεώθηκε: να αποχωρήσει από Μ. Ασία, Θράκη, Νότια Ελλάδα. Να μη συνάπτει συμμαχίες ούτε να κηρύττει πολέμους χωρίς τη συγκατάθεση της Ρώμης. Να καταβάλει αποζημίωση στους νικητές 1.000 τάλαντα, να παραδώσει αιχμαλώτους, αυτόμολους, τον στόλο εκτός 6 πλοίων και τον γιο του Δημήτριο, ως όμηρο.
Γιατί έχασαν οι Έλληνες; Δεν μελέτησαν τον αντίπαλο, υποτίμησαν βετεράνους των Καρχηδονιακών πολέμων. Η φάλαγγα μόνο εμπρός ήταν ισχυρή, πίσω και πλαγίως ήταν ευάλωτη. Δεν είχε δυνατότητα ελιγμών. Αυτά ο Αλέξανδρος τα είχε λύσει, τοποθετώντας ανάμεσα στις τάξεις, δίπλα και πίσω, ψιλούς, αγριάνες, ακοντιστές, πελταστές και σφενδονήτες, κάτι που ο Φίλιππος δεν το έπραξε. Οι φαλαγγίτες δεν είχαν εκπαίδευση ατομικής μάχης. Ο Φίλιππος Ε’ δεν ήταν ούτε Αλέξανδρος ούτε Φίλιππος Β’.
Οι ελληνικές πόλεις κράτη είχαν αποδυναμωθεί απ’ τις εμφύλιες διαμάχες. Ακόμη κι αν δεν είχαν βλέψεις οι Ρωμαίοι ανατολικά, δεν είχαν καμιά τύχη, θα αλληλοεξοντώνονταν.
Η μακεδονική φάλαγγα υιοθετήθηκε από: Αχαϊκή Συμπολιτεία Φιλοποίμην), Σπάρτη (Κλεομένης Γ’), Ελληνιστικά βασίλεια της Ασίας ή βαρβαρικά, Ήπειρος (Πύρρος). Η φάλαγγα ήταν γνωστή στην Α. Μεσόγειο, άρα και στη Ρώμη. Απορώ, πώς οι στρατιωτικοί εγκέφαλοι της Μακεδονίας, δεν σκέφθηκαν κάποια μεταρρύθμιση, αφού ο δεδομένος τρόπος μάχης ήταν απολύτως προβλέψιμος, αναποτελεσματικός.
Δεν διοικούσαν στρατηγοί ποιότητας (όπως επί Αλεξάνδρου). Ήταν φανερό ότι έδυε η εποχή της Μακεδονικής Φάλαγγας και ανέτειλε η εποχή της Ρωμαϊκής Λεγεώνας - κυριαρχίας. «Ο Φίλιππος μισούσε τους Ρωμαίους αλλά και οι Ρωμαίοι δεν έτρεφαν τα καλύτερα αισθήματα για κείνον και τον γιο του, Περσέα. Μάλιστα με διαβρωτική εξωτερική πολιτική η Ρώμη προετοίμαζε για διάδοχο της Μακεδονίας τον Δημήτριο, που στην ομηρία, έγινε φίλος της. Τα σχέδια τα έμαθε ο Περσεύς και εξήψε το μίσος του πατέρα του εναντίον των Ρωμαίων, πειθοντάς τον, πως ο Δημήτριος ήταν επικίνδυνος. Έτσι ο Φίλιππος έβαλε να δηλητηριάσουν τον δεύτερο γιο του κι άνοιξε ο «δρόμος» για τον Περσέα.
Ο Φίλιππος πέθανε το 179 π.Χ. Ο Περσεύς μαζί με τον θρόνο κληρονόμησε και το μίσος του πατέρα του για τους Ρωμαίους. Μόλις λοιπόν πήρε την εξουσία στα χέρια του άρχισε να προετοιμάζεται για πόλεμο εναντίον της Ρώμης. Ήταν ωστόσο αρκετά πονηρός. Ώσπου να προετοιμαστεί για τον πόλεμο, όχι μόνο δεν έδειξε την έχθρα του προς τη Ρώμη, αλλά πέτυχε και την αναγνώρισή του ως νόμιμου διαδόχου του θρόνου της Μακεδονίας. Εξι χρόνια κράτησαν οι προετοιμασίες του Περσέως εναντίον των Ρωμαίων όχι μόνο σε στρατιωτικό, μα κυρίως σε διπλωματικό επίπεδο. Προσπάθησε δηλαδή να ξαναπάρει υπό την επιρροή του όλους εκείνους που είχε δυσαρεστήσει ο πατέρας του καθώς και όσους ήταν τώρα δυσαρεστημένοι με την πολιτική της Ρώμης στην Ελλάδα» (Αυγουστίνος Ζενάκος).
Τα μαντάτα έφθαναν στη Ρώμη κι όταν ο βασιλιάς της Περγάμου Ευμένης Β’ εμφανίσθηκε στη σύγκλητο κατηγορώντας τον Περσέα, η Ρώμη πήρε την απόφαση να εκστρατεύσει εναντίον της Μακεδονίας. Για τον Γ’ Μακεδονικό πόλεμο -στην ουσία Ελληνορωμαϊκό- την ήττα και την υποταγή μας στους Ρωμαίους, θ’ αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο.
Από τον Πέτρο Ιωάννου*
Ο Πέτρος Ιωάννου είναι απόμαχος της εκπαίδευσης
