Ο απόηχος από τις θλιβερές διαπιστώσεις για την κατάσταση του Πηνειού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τις πρόσφατες δηλώσεις του Κώστα Αγοραστού για την ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου ακόμη δεν έχει κοπάσει.
Μέσα σε ένα πλήθος παρεμβάσεων και αποσπασματικών σχολίων είναι πραγματικά δύσκολο για τον καθημερινό αναγνώστη να διακρίνει την ουσία του συνθέτου υδατικού - περιβαλλοντικού - γεωργικού προβλήματος της Θεσσαλίας, ενώ διακρίναμε και μια συνειδητή προσπάθεια να δημιουργήσουν συγχύσεις στην κοινή γνώμη και να προκαλέσουν αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα ενίσχυσης των υδάτων του Θεσσαλικού διαμερίσματος από τα νερά της Δυτικής Θεσσαλίας (Άνω Αχελώος).
Για να γίνουν κατανοητές οι βασικές παράμετροι του προβλήματος και να ερμηνεύσουμε όσα δεν «κρύβονται» πίσω από τη ρητορική τους, καταθέτουμε τις παρακάτω παρατηρήσεις.
Aναμφισβήτητα υπάρχει ΜΕΓΑΛΟ υδατικό έλλειμμα στη Θεσσαλία.
Το ζητούμενο είναι πώς αυτό θα καλυφθεί, ώστε αφενός να ανακοπεί η εντεινόμενη καταστροφή των υδατικών οικοσυστημάτων (υπόγεια, Πηνειός κ.λπ.), αφετέρου να ανταποκριθούμε στη ζήτηση νερού για τις ανάγκες μας (αρδευτικές, υδρευτικές, οικολογικές κ.λπ.).
Αυτό προβλέπουν τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΥ), μέσω των οποίων ελπίζαμε ότι θα μπει μια σειρά στον τομέα αυτόν. Τα πρώτα ΣΔΥ εγκρίθηκαν με Υπουργική Απόφαση (με ισχύ «νόμου») το 2014, προβλέποντας ενίσχυση με 250 εκατ. κυβικά μέτρα νερού από Αχελώο, και η πρώτη αναθεώρησή τους έγινε το 2017, προβλέποντας όμως κάλυψη του ελλείμματος χωρίς τα έργα Αχελώου.
Το πρώτο ερώτημα είναι: εφαρμόστηκαν τα ΣΔΥ, είτε κατά την πρώτη εκδοχή τους (Σεπτέμβριος 2014 έως Αύγουστος 2017), είτε κατά τη δεύτερη (αναθεωρημένη) εκδοχή τους (Αύγουστος 2017 έως σήμερα);
Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική και για τις δύο αυτές περιόδους. «Έχουμε τις μελέτες, αλλά προφανώς έχουν μείνει στο σχέδιο» αναφέρει χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Ερημοποίησης (Βουλή, Ιούνιος 2021).
Τον «κανιβαλισμό» στη διαχείριση υδάτων επισημαίνει ο καθηγητής ΑΠΘ Θεοχάρης Ζάγκας (ethnos.gr, 29/8/2021) και παρατηρεί ότι: «Στην περιοχή (Θεσσαλίας) τα έχουμε καταντήσει (εννοεί τα χωράφια) όλα ποτιστικά», επικρίνοντας ουσιαστικά τις κυβερνήσεις, οι οποίες, παρά τα προφανέστατα ελλείμματα που δημιουργούνται, επιτρέπουν την άρδευση σχεδόν 2,5 εκατ. στρεμμάτων, κάτι που, σύμφωνα με τα στοιχεία των μελετητών του ΣΔΥ, θα ήταν ενδεχομένως εφικτό μόνο εάν είχαν ολοκληρωθεί τα έργα ενίσχυσης από τον Αχελώο.
Και φυσικά τη … «νύφη» την πληρώνουν αφενός τα υπό κατάρρευση υδατικά οικοσυστήματα, αφετέρου οι αγρότες που βλέπουν το κόστος παραγωγής τους να εκτοξεύεται, τα χωράφια τους να υποβαθμίζονται και τελικά οι ίδιοι να είναι «θύτες» και «θύματα» όλης αυτής της άθλιας διαχείρισης.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η μη εφαρμογή των ΣΔΥ οφείλεται σε μια συνήθη διοικητική ραθυμία ή ότι πρόκειται για ένα συγκυριακό φαινόμενο. ΛΑΘΟΣ!
Καμία από τις δύο Κυβερνήσεις (Τσίπρα και Μητσοτάκη) που κλήθηκαν να τα εφαρμόσουν δεν είχε πραγματικά σε πολιτική προτεραιότητα την επίλυση του υδατικού της Θεσσαλίας.
Γι’ αυτό δεν είδαμε (επί ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) να εκπονείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο (masterplan) με έργα και δράσεις που θα οδηγούσαν σταδιακά σε εξάλειψη των ελλειμμάτων και (μέσω επιφανειακών ταμιεύσεων) στην υποκατάσταση των υπεραντλήσεων υδάτων από τους υπόγειους υδροφορείς (κατά ένα σημαντικό μέρος από μόνιμα αποθέματα).
Γι’ αυτό δεν εφαρμόστηκε (επί ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) πρόγραμμα έργων και εφαρμογή πολιτικών μείωσης των καταναλώσεων (αντικατάσταση παλαιών συστημάτων μεταφοράς και διανομής νερού με κλειστά δίκτυα, κίνητρα για υιοθέτηση έξυπνων αρδευτικών συστημάτων εξοικονόμησης νερού, αυστηρός έλεγχος καταναλώσεων κ.λπ.).
Γι’ αυτό δεν προώθησαν (ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) κανένα νέο έργο ταμίευσης στα ημιορεινά (Παλιοδερλί, Μουζάκι, Νεοχώρι, Πύλη, Ελασσόνα κ.λπ.), όπως υποδεικνύουν τα ΣΔΥ.
Γι’ αυτό δεν ασχολήθηκαν ούτε κατ’ ελάχιστο ώστε να εξασφαλίσουν αποθέματα που να διατίθενται για εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων (οικολογική προτεραιότητα), όπως επίσης επιβάλλουν τα ΣΔΥ.
Και φυσικά ούτε συζήτηση να γίνεται για τον επιβεβλημένο εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου, την ταχεία στελέχωση και ενίσχυση με κατάλληλα μέσα του διοικητικού μηχανισμού και τη δημιουργία φορέα διαχείρισης υδάτων, όπως εδώ και σαράντα χρόνια προτείνει το οργανωμένο κίνημα διεκδίκησης των επιστημονικών, αυτοδιοικητικών και αγροτικών φορέων της Θεσσαλίας. Ούτε καν η κλιματική κρίση και η διαμόρφωση νέων συνθήκων δεν ήταν αρκετά για να κινήσουν το ενδιαφέρον τους.
Και το …ωραίο είναι ότι ενώ και τα δύο κόμματα, για άλλα θέματα, πολύ λιγότερο σημαντικά, «πετάνε τη σκούφια τους» για κριτική και αντιπαράθεση, στο υδατικό της Θεσσαλίας συνεχίζουν την πολιτική της αμοιβαίας «μη ενόχλησης», με στόχο την αμοιβαία «υποβάθμιση» του προβλήματος, ώστε να αποφεύγεται μη διαχειρίσιμο πολιτικό κόστος.
Πόσο υποκριτικά λοιπόν ακούγονται κάποια από όσα διαβάσαμε το τελευταίο διάστημα… Για παράδειγμα, εκπρόσωποι του αγροτικού τμήματος ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. Λάρισας καταγγέλλουν τη ΝΔ για «πλήρη ανυπαρξία αρδευτικών έργων» και μας …ενημερώνουν (!) ότι «εάν δεν γίνει το έργο της Σκοπιάς (Ενιπέα Φαρσάλων), τότε είναι ορατός ο κίνδυνος να ερημοποιηθεί το 70 – 80% των εκτάσεων στην επαρχία Φαρσάλων» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 28/8/2021). Και το ερώτημα είναι γιατί τόσα χρόνια οι ίδιοι δεν το είχαν απαιτήσει από την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ;
Επίσης, επειδή αρκετές παρεμβάσεις αναφέρονται στους κίνδυνους από την ΞΗΡΑΣΙΑ, βασικό μέλημα για την αντιμετώπιση του προβλήματος θα έπρεπε να αποτελεί η δημιουργία όλο και μεγαλύτερων αποθεμάτων, ικανών να καλύψουν τις ανάγκες σε περίπτωση εμφάνισης τέτοιων φαινομένων, ειδικά όταν αυτά αναμένεται να είναι συχνότερα και μεγάλης διάρκειας.
Ποιος από τους δύο (ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ), στις νέες κλιματικές συνθήκες που διαμορφώνονται, μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των Θεσσαλών απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις;
Βλέπουμε ακόμη ότι στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. εγκαλούν τον Αγοραστό που «δεν εφαρμόζει τον νόμο» (!) δηλαδή το αναθεωρημένο ΣΔΥ, όταν οι ίδιοι όσο κυβερνούσαν είχαν γραμμένα στα …παλαιότερα των υποδημάτων τους τον τότε ισχύοντα νόμο (ΣΔΥ, 2014), επειδή προέβλεπε την ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου και αυτό καθόλου δεν τους βόλευε.
Με άλλα λόγια «αλά καρτ» εφαρμογή των νόμων. Περισσότερη υποκρισία… «πεθαίνεις»!
Και εφόσον τόσο επιμένουν ότι τα έργα Αχελώου δεν είναι ωφέλιμα, δημιουργείται σε πολλούς η εύλογη απορία, γιατί, τόσα χρόνια στην Κυβέρνηση, δεν έφεραν το θέμα Αχελώου στη Βουλή, ώστε να ανατρέψουν νόμιμα, δημοκρατικά και ΟΡΙΣΤΙΚΑ τις παλαιότερες αποφάσεις Βουλής και κυβερνήσεων (από δεκαετία 1980 έως το 2010) περί υλοποίησης των έργων, τα οποία προχωρήσαν σε ποσοστό 60%, όπως παραδέχονται, ώστε να κλείσει επιτέλους αυτό το κεφάλαιο μιας «λανθασμένης επιλογής» όπως τη θεωρούν;
Γιατί δεν αποτόλμησαν ούτε καν την απόφαση που έλαβαν μέσω των ΣΔΥ να την υλοποιήσουν, προχωρώντας στην κατεδάφισή των έργων;
Και επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. διεκδικεί και πάλι τη διακυβέρνηση της χώρας, οφείλει ΥΠΕΥΘΥΝΑ να ενημερώσει τους πολίτες για τις προθέσεις του σχετικά με τα έργα Αχελώου.
Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα ζήτημα ευθύνης, όπου δυστυχώς με επιμέλεια, η ηγεσία, οι βουλευτές και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., αποφεύγουν να απαντήσουν, προφανώς για να «παρακάμψουν» τα αδιέξοδα που γεννούν οι εμμονές τους….
Κατά την άποψή μας και οι δύο «μονομάχοι» (Τσίπρας, Μητσοτάκης) θα συνεχίσουν την πολιτική που έως τώρα αμφότεροι εφάρμοσαν, δηλαδή οι δημόσιες επενδύσεις να κατευθύνονται σε άλλους επιλεγμένους τομείς, με έργα που θα υλοποιούν μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι, όπως οι νέοι αυτοκινητόδρομοι, τα έργα ΑΠΕ/αιολικά-φωτοβολταϊκά (απόλυτη σύμπτωση του ενεργειακού σχεδιασμού - ΕΣΕΚ των δύο τελευταίων κυβερνήσεων) κ.ά.
Και για να μην υπάρχουν αυταπάτες, η λύση βρίσκεται στα χέρια όλων μας.
Χρειάζεται να ασκήσουμε ισχυρή πίεση στο πολιτικό σύστημα, στους εκπροσώπους μας στη Βουλή και στην αυτοδιοίκηση, πάντοτε με τεκμηριωμένες προτάσεις και διεκδικήσεις, απαιτώντας, εκτός των όσων προαναφέραμε, ΑΜΕΣΑ συζήτηση του υδατικού Θεσσαλίας στη Βουλή, ώστε να εκλείψουν οι παλινωδίες και να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις που εύκολα μας τις προσφέρουν, δύσκολα όμως τις υλοποιούν.
*Ο Κώστας Γκούμας είναι γεωπόνος, πρ. διευθυντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας.
