Η αίσθηση της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει, η απώλεια στοιχείων της προσωπικότητάς του, με αποτέλεσμα να καταλήγει ξένος ή κατώτερος ως προς αυτό που ήταν.
Η αποξένωση του εργάτη από την εργασία του και το προϊόν της. Η αποξένωση του ανθρώπου, που εκδηλώνεται ως σύγκρουση, είτε του εαυτού του σε σχέση με το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκει, είτε ως σύγκρουση με τον κοινωνικό ρόλο του, είτε ως διάσταση ανάμεσα στην ιδέα που έχει για τον εαυτό του και την πραγματική του κατάσταση.
Ειδικότερα να πούμε, η υπαγωγή του εαυτού μας σε άλλους, η εξάρτηση, η υποδούλωση συνεπάγεται απώλεια βασικών γνωρισμάτων της προσωπικότητάς μας, η αλλοίωση των αυθεντικών χαρακτηριστικών υπό την επίδραση ξένων στοιχείων.
Λόγω των ποικίλων περισπασμών της σύγχρονης εποχής, καθώς και των πολλαπλών υποχρεώσεων, οι άνθρωποι δεν αφιερώνουν επαρκή χρόνο για την εξέταση, και τη σε βάθος κατανόηση των διαφόρων κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων της εποχής, και υιοθετούν άκριτα τις απόψεις που τους παρουσιάζονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή τις ιδέες που προωθούνται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, χωρίς να τις κατανοούν πλήρως και χωρίς να αντιλαμβάνονται τα ειδικότερα συμφέροντα που υπηρετούν οι απόψεις αυτές. Με άμεση συνέπεια αυτής της «συμμόρφωσης» στις ξένες απόψεις και αντιλήψεις είναι η απώλεια της προσωπικής ταυτότητας. Το άτομο γίνεται ένα άβουλο φερέφωνο ξένων αντιλήψεων και χάνει σταδιακά τη δυνατότητα να διαμορφώνει τη δική του άποψη για την κοινωνική του πραγματικότητα.
Η συνεχής προβολή μέσω των διαφημίσεων, των τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών, καθώς και των σκανδαλοθηρικών περιοδικών ενός τρόπου ζωής που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες του καθημερινού ανθρώπου, του δημιουργεί πολλαπλό άγχος και τον κάνει να αισθάνεται πως δεν έχει καταφέρει να διασφαλίσει για τον εαυτό του όσα συνιστούν την «πραγματική» ευτυχία. Ο μηχανισμός αυτός που έχει στηθεί για την προώθηση του καταναλωτικού τρόπου ζωής, υπονομεύει σημαντικά την αυτοπεποίθηση των ατόμων, καθώς τους προκαλεί διαρκώς την εντύπωση πως υστερούν σε σχέση με τους άλλους.
Το άτομο αλλοτριώνεται -αποξενώνεται από τον ίδιο τον εαυτό του- όταν συνειδητοποιεί πως η παρούσα κατάσταση της ζωής του απέχει σημαντικά από την ιδεατή εκείνη κατάσταση που είχε επιδιώξει να επιτύχει.
Η απουσία, για παράδειγμα, εργασίας ή η χαμηλά αμειβόμενη εργασία, που οδηγούν το άτομο σε ένα ολοένα και χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο, το απομακρύνουν από την κατάσταση της αυτοπραγμάτωσης, από την πλήρη, δηλαδή, ανάπτυξη του ψυχικού και πνευματικού δυναμικού του, και το εγκλωβίζουν σε μια ψυχοφθόρα κατάσταση που υπονομεύει δραστικά την ψυχική του υγεία, την αυτοπεποίθησή του και τη διάθεσή του να θέσει υψηλούς στόχους για τον εαυτό του.
Οι έντονοι ρυθμοί της σύγχρονης καθημερινότητας, με το πλήθος των εργασιακών υποχρεώσεων -όπως τουλάχιστον αυτό βιώνεται από τους εργαζόμενους του ανταγωνιστικού ιδιωτικού τομέα- δεν αφήνουν περιθώρια ελεύθερου χρόνου, και, άρα, χρόνο για σκέψη, προβληματισμό, μελέτη και ενδοσκόπηση. Ο άνθρωπος της εποχής μας δεν έχει πραγματικά δικό του χρόνο για να παραμείνει σ’ επαφή με τον εαυτό του, από τον οποίο και αποξενώνεται σημαντικά.
Υπό το καθεστώς της εργασιακής ανασφάλειας και της πιεστικής ανάγκης να διασφαλίσει οικονομικούς πόρους, εξαναγκάζεται να αναλάβει πολλαπλές εργασιακές υποχρεώσεις, επιτρέποντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σε άλλους να καθορίζουν και να ελέγχουν το πρόγραμμα και τις ασχολίες του.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πραγματική γνώση των κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων, αφού πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν καν τον αναγκαίο χρόνο να εξετάσουν τις προσωπικές τους σκέψεις, επιθυμίες και στοχεύσεις. Ο Αριστοτέλης λέει πως: «Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον, που έχει ανάγκη δίπλα του τους άλλους ανθρώπους, κι όποιος μπορεί να ζήσει μακριά τους είναι θηρίο ή Θεός». Δυστυχώς, στη σημερινή κοινωνία βλέπουμε πολλά παραδείγματα ανθρώπων, που έγιναν θηρία και έχασαν την ανθρώπινη υπόστασή τους. Ποτέ δεν ήταν ρόδινη η ζωή σε καμία εποχή, όμως στις παλαιότερες εποχές και κοινωνίες, οι άνθρωποι ήταν πιο δεμένοι μεταξύ τους και αντιμετώπιζαν μαζί τα δεινά, όπως για παράδειγμα τον πόλεμο, τη δικτατορία ή την προσφυγιά. Όμως, σήμερα οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν εξασθενίσει αρκετά και ο καθένας νοιάζεται μόνο για το άτομό του.
Στο παρελθόν, οι άνθρωποι δεν είχαν τις πολυτέλειες, που έχουμε σήμερα, αλλά ήταν πιο ήρεμοι και αγαπημένοι. Μοιράζονταν μεταξύ τους ό,τι είχαν και βοηθούσαν ο ένας τον άλλον. Όλοι ήταν μία μεγάλη οικογένεια και οι γειτονιές πάντα είχαν ζωή. Πλέον πια, ακόμη και στην επαρχία έχει γίνει σπάνιο φαινόμενο το «γειτόνεμα», ενώ κυριαρχεί η αποξένωση. Σπάνια, οι άνθρωποι θα δεθούν με τον γείτονά τους και θα είναι μαζί και στα καλά και στα κακά. Τώρα, δυστυχώς, κυριαρχεί ο άκρατος ατομικισμός, όλοι θέλουν να έχουν περισσότερα από τον διπλανό τους.
Οι άνθρωποι δουλεύουν και τρέχουν πάνω-κάτω σαν τρελοί, γιατί ποτέ δεν τους είναι αρκετά όσα έχουν. Στα σημερινά νοικοκυριά παρατηρείται και το φαινόμενο της υπερκατανάλωσης, συνέχεια οι άνθρωποι αγοράζουν και αγοράζουν πράγματα, για να καλύψουν το συναισθηματικό κενό τους.
Οι άνθρωποι πια δεν έχουν χρόνο ν’ ακούσουν τον συνάνθρωπό τους. Έχουν χάσει το αληθινό νόημα της ζωής.
Κυνηγούν τα υλικά αγαθά, αντί να καλλιεργήσουν την ψυχή, το πνεύμα και την ανθρωπιά τους. Ένα σύννεφο μιζέριας έχει καταπλακώσει την ανθρωπιά όπως τα καυσαέρια το περιβάλλον.
Ο άνθρωπος, τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιεί και επιδεικνύει τη δύναμή του με λάθος τρόπο. Αντί να περάσει χρόνο με τους δικούς του ανθρώπους, θα χάσει χρόνο δημοσιεύοντας την «τέλεια ζωή του» στους διαδικτυακούς - άγνωστους φίλους του.
Πάρα πολλά κακά δημιούργησε η αστυφιλία με τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής και τη φτωχοποίηση που έφερε.
Σήμερα η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από βαθιές τομές, με μια πραγματική κοινωνική, πολιτική αλλαγή, με τις αληθινές αξίες της ζωής, που να δώσει το φως της γνώσης στους ανθρώπους για να δημιουργήσουν στην κοινωνία, τον πολιτισμό και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και αξιοκρατία.
Από τον Δημήτρη Τσικούρα,
λογοτέχνη
