Θεμιστοκλής: Μέγα το της θαλάσσης κράτος

Ιστορικά

Από τον Ευάγγελο Μπαλντούνη, φιλόλογο

Ο Θεμιστοκλής έζησε τέλη 6ου και στον μισό 5ο αι. πΧ. Γεννήθηκε στη σημερινή Φέριζα κοντά στην Ανάβυσσο. Νεοκλής ο πατέρας του. Τον διέκρινε η ευγλωττία, κάτι που του πρόσθεσε μεγάλη δημοτικότητα. Ασχολήθηκε με τα κοινά και σε ηλικία περ. 40 ετών εκλέχτηκε «επώνυμος άρχων». Έθεσε ως κύριο στόχο του την ανάδειξη της Αθήνας σε κυρίαρχη ναυτική δύναμη. Μετά τον θάνατο του Μιλτιάδη έγινε ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη επιρροή. Νέος και φιλόδοξος έκανε δυναμική εμφάνιση. Είχε όμως κι έναν σημαντικό πολιτικό αντίπαλο, τον Αριστείδη, ο οποίος συγκέντρωνε την υποστήριξη της αριστοκρατίας.
Ανακαλύφθηκε τότε στο Λαύριο μία νέα φλέβα αργύρου αξίας 100 ταλάντων. Σε τέτοιες περιπτώσεις το 1/10 αφιερωνόταν στους θεούς και το υπόλοιπο διανεμόταν στους πολίτες. Ο Αριστείδης ήταν υπέρμαχος αυτής της επιλογής. Ο Θεμιστοκλής όμως πείθει τους Αθηναίους να μην ενεργήσουν με ιδιοτέλεια. Να δουν μακρόπνοα και να διαθέσουν τα έσοδα στη ναυπήγηση 100 νέων τριήρων (αριθμός πρωτοφανής για τα δεδομένα της εποχής). Οι Αθηναίοι συμφώνησαν, ενώ ο Αριστείδης εξοστρακίστηκε. Ήταν τώρα κυρίαρχος και ελεύθερος να εφαρμόσει τα σχέδιά του για τον ναυτικό εξοπλισμό της πόλης. Είχε προβλέψει ότι ο αγώνας κατά των Περσών θα κρινόταν στη θάλασσα. Ο Αθηναϊκός στόλος εξελίχθηκε σε μια αξιόμαχη δύναμη 200 τριήρων.
Όταν ο Ξέρξης ξεκίνησε την εισβολή, 30 ελληνικές πόλεις συμφώνησαν να συμμαχήσουν κατά των Περσών. Η διοίκηση των δυνάμεων ξηράς δόθηκε στους Σπαρτιάτες. Κόρινθος και Αίγινα αντέδρασαν σε διοίκηση στόλου από Αθηναίους. Συμβιβαστικά επιλέχθηκε ο Σπαρτιάτης Ευρυβιάδης, αλλά ο Θεμιστοκλής θα ήταν ο πραγματικός ηγέτης. Όταν ο ελληνικός στόλος ήταν στο Αρτεμίσιο (Β. Εύβοια), οι ντόπιοι τού έδωσαν 30 τάλαντα ώστε να μην υποχωρήσουν στους Πέρσες που πλησίαζαν. Μ' αυτά χρημάτισε τον Ευρυβιάδη και τον Κορίνθιο αρχηγό, παρέμειναν και έτσι διεξήχθη η ναυμαχία τού Αρτεμίσιου.
Μετά τη μάχη των Θερμοπυλών, προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν προσωρινά την πόλη. Πρώτα ζήτησαν χρησμό από τους Δελφούς: «Το ξύλινο τείχος που θα μείνει απόρθητο θα σας σώσει». Υποστήριξε ότι τα σωτήρια ξύλινα τείχη θα ήταν ο στόλος τους. Πείστηκαν οι Αθηναίοι και κατέφυγαν σε Τροιζήνα - Αίγινα - Σαλαμίνα. Έπεισε και τους συμμάχους να διεξαχθεί η ναυμαχία στη Σαλαμίνα κι όχι στον Ισθμό.
Επιλογή του ήταν να τειχιστεί η Αθήνα για να νιώθει πιο ασφαλής. Παρά τις αντιρρήσεις των Σπαρτιατών, ολοκληρώθηκαν τα Μακρά Τείχη. Επίσης άρχισε η οχύρωση και η ανάδειξη του Πειραιά, που αντικατέστησε το λιμάνι του Φαλήρου. Η πολιτική που ακολούθησε εξασφάλισε στην Αθήνα ναυτική υπεροχή και οδήγησε στην ίδρυση της «Συμμαχίας της Δήλου». Η Συμμαχία είχε σκοπό την απελευθέρωση των Ιωνικών πόλεων από τους Πέρσες. Υποχρέωνε τους συμμάχους που δεν συμμετείχαν με στρατό ή πλοία στον κοινό αγώνα, να καταβάλλουν χρήματα. Αυτή η συμμαχία επέτρεψε την απόλυτη κυριαρχία της Αθήνας στο Αιγαίο.
Η πτώση και η εξορία τους: Στην Αθήνα επικράτησε η φιλοσπαρτιατική αριστοκρατική παράταξη και ο Θεμιστοκλής παραμερίστηκε. Έχασε την εμπιστοσύνη και εξοστρακίστηκε. Ζούσε εξόριστος στο Άργος, ενώ του ετοίμαζαν στημένη δίκη. Πήγε σε Κέρκυρα, Ήπειρο, Μακεδονία, ώσπου κατέληξε στην αυλή του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη. Τον δέχτηκε λέγοντας: «Μακάρι οι Έλληνες να διώχνουν πάντα έτσι τους καλύτερους ανθρώπους τους». Πέθανε στην Περσία, ύστερα από ασθένεια (περ. 70 ετών).
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ: Ο Θεμιστοκλής υπήρξε αναμφίβολα ένας διορατικός πολιτικός και ένας μεγαλοφυής ηγέτης. Κατέστησε την Αθήνα πρώτη ναυτική δύναμη στη Μεσόγειο και απάλλαξε την Ελλάδα από την περσική απειλή. Κατά τον Πλούταρχο υπήρξε ο κύριος συντελεστής της σωτηρίας της Ελλάδας. Ο προσωπικός του θρίαμβος (Ναυμαχία Σαλαμίνος), αποτελεί καμπή στους περσικούς πολέμους και μία από τις σπουδαιότερες ναυτικές συγκρούσεις στην ιστορία. Το Πολεμικό μας Ναυτικό έχει από το 2003 τη φρεγάτα «Θεμιστοκλής» αναγνωρίζοντας την προσφορά τού μεγάλου πολιτικού, στρατηγού και ναυάρχου.