Η Μάχη του Μαραθώνα

Ιστορικά

Από Ευάγγελο Μπαλντούνη, φιλόλογο

Η μάχη του Μαραθώνα διεξήχθη στα τέλη του καλοκαιριού του 490 π.Χ. στην πεδιάδα τού Μαραθώνα. Οι αντίπαλοι: Αθηναίοι, Πλαταιείς (αρχηγός ο Μιλτιάδης) - Πέρσες (αρχηγοί: Δάτης και Αρταφέρνης). Οι δυνάμεις: 9.000 Αθηναίοι + 1.000 Πλαταιείς. Για τους Πέρσες οι πηγές διαφοροποιούνται. Οι σύγχρονες εκτιμήσεις είναι: 20 χιλιάδες – 100 χιλιάδες πεζούς και 1.000 ιππείς.
ΑΙΤΙΑ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΠΕΡΣΩΝ: Η Αθήνα με 20 τριήρεις και η Ερέτρια με 5, είχαν βοηθήσει τους Ίωνες στην Ιωνική Επανάσταση κατά των Περσών. Η Επανάσταση απέτυχε και ο Δαρείος συγκέντρωσε μεγάλη δύναμη για να εκδικηθεί τι δύο πόλεις, αλλά και να υποτάξει ολόκληρη την Ελλάδα. Έπλευσαν κάθετα στο Αιγαίο, κατέλαβαν τις Κυκλάδες, κατέστρεψαν την Ερέτρια και στρατοπέδευσαν στον Μαραθώνα. Μαζί τους οι Πέρσες είχαν ως οδηγό και σύμβουλο τον πρώην τύραννο της Αθήνας Ιππία (γιος τού Πεισίστρατου). Ο Μιλτιάδης έπεισε τους Αθηναίους να αγωνιστούν στον Μαραθώνα.
Ταυτόχρονα στάλθηκε στη Σπάρτη ο δρομέας Φειδιππίδης για να ζητήσει βοήθεια. Οι Σπαρτιάτες για θρησκευτικούς λόγους απάντησαν ότι θα στείλουν στρατό μετά την Πανσέληνο (θα γινόταν σε 3-4 μέρες). Οι Αθηναίοι έφτασαν σύντομα στον Μαραθώνα και απέκλεισαν τις δύο εξόδους των στενών. Για 5 μέρες δεν υπήρξε σύρραξη. Οι Έλληνες περίμεναν μια κατάλληλη στιγμή: ήταν η μεταφορά τού περσικού ιππικού στα πλοία (σκόπευαν οι Πέρσες να αποπλεύσουν και να επιτεθούν στην ανυπεράσπιστη Αθήνα, όσο το πεζικό τους θα αντιμετώπιζε στον Μαραθώνα τους Αθηναίους).
Η ΕΝΔΟΞΗ ΜΑΧΗ ΑΡΧΙΖΕΙ: Το μήκος τού περσικού μετώπου ήταν 1.500 μ. Αναγκαστικά και οι Έλληνες παρατάχθηκαν το ίδιο. Η διαφορά ήταν στο βάθος τού μετώπου. Οι περσικές σειρές θα είχαν βάθος 30 με 40 άνδρες. Οι ελληνικές σειρές στα 500 μ. αριστερά και 500 μ. δεξιά, είχαν βάθος 8 άνδρες (4.000+4.000). Τα κεντρικά 500 μ. είχαν βάθος μόνο 4 άνδρες! (σύν. 2.000) με αρχηγούς τον Θεμιστοκλή και τον Αριστείδη. Γι' αυτούς τους 2.000 και ειδικά την πρώτη σειρά των 500, τι λόγια να βρεθούν για να περιγράψουν την αποφασιστικότητα, το πατριωτικό φρόνημα, το σθένος, την ανδρεία, τη γενναιότητα την ευψυχία και την παλληκαριά τους;
Το ευφυές σχέδιο του Μιλτιάδη ήταν: α) Να είναι ενισχυμένα τα δύο άκρα των 500 μ. για να ωθήσουν πίσω τους Πέρσες... β) Το αδύναμο μεσαίο τμήμα των 500 μ. να κρατήσει μόνο άμυνα όσο θα μπορούσε και να έκανε μετά συνεχή ελαφρά υποχώρηση. Ήξερε ο Μιλτιάδης την πολεμική τακτική των Περσών. Γνώριζε: 1) Οι Πέρσες έχουν ενισχυμένο το κέντρο και αδύναμα τα άκρα... 2) Οι Πέρσες έχουν κυρίως ελαφρύ πεζικό, το οποίο δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε μετωπική επίθεση... 3) Ο Αθηναίος οπλίτης ήταν βαριά οπλισμένος και διέθετε ισχυρή αμυντική θωράκιση.
Η επίθεση ξεκίνησε πρωί-πρωί: "Ιτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούτε πατρίδα....νυν υπέρ πάντων αγών". Η απόσταση που τους χώριζε ήταν 1.400 μ. Προχωρούν βαδίζοντας γρήγορα, αλλά ξαφνικά στα τελευταία 100-150μ άρχισαν να τρέχουν ταχύτατα. Είχαν μπει στην εμβέλεια των τοξοτών και έπρεπε να ελαχιστοποιήσουν τον χρόνο και τις απώλειες. Τότε διαμορφώθηκε και η τελική διάταξη μάχης (νωρίτερα θα αποκάλυπταν τα σχέδια). Και βαριά οπλισμένοι και γρήγορο τρέξιμο και αμέσως μάχη σώμα με σώμα! Κραυγάζουν όλοι την τρομερή πολεμική ιαχή: "Α-λα-λά! Α-λα-λά! Α-λα-λά!" (δες: αλαλαγμός). Τα δύο άκρα των 500 μ. νίκησαν και διέλυσαν τους απέναντί τους Πέρσες.
Το κεντρικό των 500 μ. ωθήθηκε από το ισχυρό περσικό κέντρο και υποχώρησε. Γύρισαν όμως πίσω τα δύο ελληνικά νικηφόρα άκρα, το περικύκλωσαν και το διέσπασαν. Υποχωρούν τότε άτακτα οι Πέρσες προς τα πλοία. Οι Έλληνες τους καταδίωξαν, επιτέθηκαν στα πλοία και κατάστρεψαν 7. Στη μάχη αυτήν πολέμησε κι ο Αισχύλος με τον αδελφό του, ο οποίος προσπάθησε να τραβήξει ένα περσικό πλοίο αλλά του έκοψαν το χέρι με αποτέλεσμα να πεθάνει. Μετά τη μάχη ο περσικός στόλος έπλευσε γύρω από το Σούνιο για να επιτεθεί στη Αθήνα. Οι Αθηναίοι όμως βάδισαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν και έφτασαν στο Φάληρο νωρίτερα από τους Πέρσες. Στη θέα τού αθηναϊκού στρατού δεν επιχείρησαν απόβαση και απέπλευσαν για την Ασία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ - σημασία της: Η μάχη τού Μαραθώνα υπήρξε μία από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου. Η έκβασή της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία τής Ελλάδας. Διέλυσε τον μύθο τού αήττητου των Περσών και αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Εμπνευσμένος από τη διαδρομή τού Φειδιππίδη από τον Μαραθώνα στην Αθήνα για να φέρει το άγγελμα τής νίκης, είναι ο "Μαραθώνιος Δρόμος" που εντάχτηκε στους Ολυμπ. Αγώνες. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν να θάψουν τους 192 νεκρούς τους (οι απώλειες των Περσών: 6.400) κοντά στο πεδίο της μάχης. Στον τάφο τους ο Σιμωνίδης έγραψε το εξής επίγραμμα: "Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν" = Οι Αθηναίοι αμυνόμενοι υπέρ όλων των Ελλήνων στον Μαραθώνα, κατέστρεψαν τη δύναμη των χρυσοντυμένων Περσών.