κατηγορώντας τους ηγέτες της για «ναζισμό και φασισμό», ενώ την ίδια στιγμή, κάνοντας στροφή 180 μοιρών, λέει: «Η ένταξη της χώρας μας στην Ευρώπη αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα»...
Προ ημερών βγαίνει και σαλπίζει προσκλητήριο μίσους εναντίον του Ισραήλ, ξεσηκώνει τους ομοθρήσκους του και συγχρόνως παρουσιάζεται ως προστάτης των απανταχού κατατρεγμένων μουσουλμάνων. Καταριέται την Αυστρία,«Καταριέμαι το Αυστριακό κράτος το οποίο ύψωσε τη σημαία του Ισραήλ στο κτίριο της πρωθυπουργίας» και την επομένη (19/5), προσβάλλει την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου με τους 353.000 νεκρούς και άλλους τόσους αγνοούμενους, αντιστρέφοντας την ιστορική αλήθεια: «Δεν έγινε κάτι για να νιώθουμε ντροπή. Οι Έλληνες έκαναν γενοκτονίες»...
Με αφορμή τις κατάρες που εξαπέλυσε ο Τούρκος πρόεδρος, χρήσιμο θα ήταν να αναφερθούμε σ’ αυτές και την ιστορία τους αφού από την αρχαιότητα ακόμα τις χρησιμοποιούσαν οι αδύναμοι ως λεκτικό όπλο, φονικό μάλιστα.
Από την κλασική ακόμα εποχή μέσα από τα έργα των μεγάλων κλασικών (Βάκχες, Μήδεια κ.α.), οι εκρήξεις θυμού, οργής, μανίας και έκστασης των ηρώων τους κατέληγαν σε κατάρες. Αργότερα οι μεγάλες καταστροφές από τις διαδοχικές εισβολές βαρβαρικών φύλων, οι λοιμοί και οι λιμοί, η παρακμή του πολυθεϊσμού σε συνδυασμό με την αμάθεια, τον παγανισμό και τις δεισιδαιμονίες, έστρεφαν τους ανθρώπους στο μεταφυσικό τρόπο ερμηνείας των πραγμάτων και των φαινομένων. Η λεκτική βία (λόγω επιθετικότητας) προς τον ανίκητο άγνωστο εχθρό, ξεκινούσε από τον φόβο της εμφάνισης του κακού με αποτέλεσμα τη χρησιμοποίηση τρόπων εξιλασμού (π.χ. εξορκισμοί) πολλές φορές εκ μέρους των λειτουργών της εκκλησίας.
Κατάρες, αφορισμοί, αναθέματα. Τρεις λέξεις φρικτές, συνώνυμες, ταυτόσημες με διαφορετικό όμως συναισθηματικό φορτίο και βαρύτητα όλες.*
Στα πικρά χρόνια της Τουρκοκρατίας η μοναστηριακή εξουσία λειτουργούσε ηγεμονικά και σχεδόν ανεξέλεγκτα. Ο εκάστοτε Επίσκοπος, ακόμα και ο ίδιος ο Πατριάρχης, σε κτηματικές συνήθως διαφορές των μοναχών των διάφορων μονών με τους αγρότες της περιοχής, αφού έριχναν τους αφορισμούς τους, έδιναν πάντα δίκιο στους μοναχούς. Εδώ στον θεσσαλικό χώρο με τα πλούσια σε κτήματα μοναστήρια έχουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις.
Στην ιστορία αναφέρονται πολλές περιπτώσεις ατομικών και συλλογικών αφορισμών. Ο ιστορικός και λόγιος Ιωάννης Φιλήμων στο δοκίμιό του «Περί Ελληνικής Επαναστάσεως», γράφει για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’: «Ολίγον προς της 25ης Μαρτίου 1821 επέμφθησαν και εγκύκλιοι του Πατριάρχου και συνοδικός αφορισμός εις τους ηγεμόνας, Βλαχίας και Μολδαβίας (Σούτσος, Υψηλάντης), συστάσει της Πύλης»...
Άνθρωποι των γραμμάτων πολλοί έχουν υποστεί την ύβρη του αφορισμού, όπως ο Θ. Καΐρης, ο Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο Ψαλίδας, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Ροΐδης, ο Λασκαράτος, ο Σούρης. Ο Ελ. Βενιζέλος θύμα και αυτός του μίσους που οδήγησε στον Εθνικό διχασμό, με απόφαση της Ι. Συνόδου αφορίστηκε το 1916 με εκείνη την ντροπιαστική «τελετή» στο Άλσος του Πεδίου του Άρεως. Άπειρα τα παραδείγματα αυτού του φαινομένου που εμφανίζει μια κοινωνία παθιασμένη και έτοιμη ακόμα και για αυτοκαταστροφή.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση ομαδικού αφορισμού έγινε το 1864 όταν ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Δωρόθεος αφόρισε όλους τους κατοίκους του χωριού της Μελιβοίας Αγιάς επειδή αρνήθηκαν να πληρώσουν τους φόρους τους (δοσίματα). Για 105 χρόνια (μέχρι το 1969) οι κάτοικοι του χωριού ήταν... αφορισμένοι...
Το 1903 το δημοτικό συμβούλιο της Λάρισας (Δήμαρχος Λ. Ζαρμάνης) εξέδωσε απόφαση με την οποία ζητούσε από τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο να άρει τον αφορισμό προς τους πολίτες που έκλεβαν και πλιατσικολογούσαν τις έρημες κατοικίες των Λαρισαίων που εγκατέλειπαν την πόλη κατά την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων το 1897... Αφήσαμε για τελευταίο τον αφορισμό του μεγάλου σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου που έγινε πριν 20 χρόνια από τον τότε φανατικό Μητροπολίτη Αυγουστίνο Καντιώτη: «Επειδή κάθε προσπάθεια να ματαιωθεί εις την Φλώριναν το γύρισμα της αντεθνικής και αντιχριστιανικής ταινίας Το μετέωρο βήμα του πελαργού, δυστυχώς απέτυχε, αναγκαζόμεθα να αφορίσωμεν τον Θ. Αγγελόπουλον ως και όλους εκείνους οι οποίοι θα παίξουν κάποιον ρόλον. Φλώρινα 16 Δεκεμβρίου 1990».
Μήπως ξαναζωντανεύει σιγά σιγά ο Μεσαίωνας και δεν τον γνωρίζουμε;
Τάσου Πουλτσάκη*Κατάρες, αφορισμοί, αναθέματα στην Εκκλησία, Λογοτεχνία, Πολιτική, Δημοτικό Τραγούδι... Λάρισα 2013 ανέκδοτο.
Από τον Τάσο Πουλτσάκη
