Η λόγια μορφή Θωμαΐς οφείλεται, ασφαλώς, στη γυναίκα του Ελληνοσέρβου βασιλιά των Τρικάλων Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου (β’ μισό του 14ου αιώνα), η οποία είναι κόρη του τελευταίου δεσπότη (ηγεμόνα) της Ηπείρου Ιωάννη Β’ Δούκα Ορσίνη και μητέρα του επίσης Ελληνοσέρβου βασιλιά Ιωάννη Ούρεση Παλαιολόγου, του μετέπειτα μοναχού του Μεγ. Μετεώρου Ιωάσαφ. Η συνήθεια αυτή, να δίνουν στα παιδιά τους το όνομα βασιλέων και βασιλισσών διατηρήθηκε μέχρι προσφάτως. Ας θυμηθούμε τις πολλές Αμαλίες, Όλγες, Φρειδερίκες και Άννες-Μαρίες, συζύγους των άλλοτε βασιλέων μας.
Η αρχαιότερη μνεία του ονόματος, με τη μορφή Θώμη και Θωμία, αναφέρεται στον Τύρναβο, το 1454, με βάση τα έως τώρα δημοσιεύματα των οθωμανικών απογραφών.
Η λόγια μορφή του ονόματος αναφέρεται, ήδη από το 1520, στην αρχαιότερη πρόθεση της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου, στις περιοχές των Τρικάλων, της Καλαμπάκας. της Καρδίτσας, των Σοφάδων, της Ελασσόνας και του Τυρνάβου. Το κατέγραψα σε 30, τουλάχιστον, οικισμούς, γεγονός το οποίο δείχνει την απήχησή του στους Θεσσαλούς.
Η λαϊκή μορφή Θωμαή είναι σε χρήση κυρίως τον 18ο αιώνα στους οικισμούς της ελασσονίτικης ποταμιάς Δομένικο, Βλαχογιάννι, Πραιτώρι, Μεσοχώρι και στη Λάρισα.
Η επίσης λαϊκή μορφή Θώμω, η οποία δεν έχει εκλείψει, αναφέρεται πάλι στους προαναφερόμενους οικισμούς της Ελασσόνας και επιπλέον στην Τσαριτσάνη, στον Τύρναβο και στα ορεινά των Τρικάλων, από το 1592 μέχρι τον 18ο/19ο αιώνα.
Με την ιδιωματική μορφή Θούμου < Θούμω αναφέρεται μία γυναίκα στα Τρίκαλα, το 1613/1614, και μία Θωμιανή στη Δεσκάτη, τον 17ο/18ο αιώνα.
Ο ονοματολόγος Αθανάσιος Μπούτουρας (1912, 70) αναφέρει ότι το όνομα Θωμαή χρησιμοποιούσαν οικογένειες σε πολλά μέρη: στον Παρνασσό, στην Αίνο, τη Μακεδονία και την Ήπειρο, αγνοώντας τη Θεσσαλία, καθώς δεν είχε υπόψη του τις προθέσεις των μονών μας.
Στη βυζαντινή εποχή αναφέρεται μόνο μία γυναίκα-μοναχή σε κάποιο μονύδριο της Κωνσταντινούπολης (Ε. Τrap, Lexikon, αρ. 7758).
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
www.thessaliko.gr
