Από το Δημήτρη Τσικούρα
Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, του οικονομικοτεχνικού διασκελισμού, που σημειώθηκε τον προπερασμένο αιώνα, οι πιο ευαίσθητοι στοχαστές της ευρωπαϊκής ιστορίας και γενικότερα της Δύσης, άρχισαν ν’ ακούνε τα ρήγματα του Δυτικού πολιτισμού. Το οικοδόμημα που έτριζε στην ίδια του τη βάση και ο κίνδυνος να καταρρεύσει ήταν άμεσος, σχεδόν ορατός, και όλοι άρχισαν να μιλούν για την «κρίση του πολιτισμού». Πέρασαν από τότε εκατόν πενήντα χρόνια περίπου μέχρι τις μέρες μας, για να ιδούμε πλέον την κατάρρευσή του, και τις προφητείες τους να επαληθεύονται.
Από τις ιδέες που γνώρισε το ευρωπαϊκό πνεύμα, οι πιο εκρηκτικές από αυτές που αναστάτωσαν κυριολεκτικά την ατομική και συλλογική ζωή των Λαών, είναι χωρίς αμφιβολία ο Μαρξισμός και ο Φροϋδισμός. Οι ιδέες αυτές λοιπόν μπήκαν σ’ όλους τους χώρους της δουλειάς, της κάθε πράξης, έγιναν ρεύματα ισχυρά και δημιούργησαν άπειρα ηθικά και πολιτικά προβλήματα σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες του καιρού μας. Η κάθε μια αναπτύχθηκε χωριστά και ανεξάρτητα από την άλλη στην αρχή, ενώ στην πορεία αποδείχτηκε ότι είχαν πολλά κοινά σημεία, που τις οδήγησαν από κοινού, μέσα σε κάποια θεωρητικά σχήματα, που εξελίχτηκαν ραγδαία στις κοινωνίες της Ευρώπης και την Αμερικής. Κι έτσι τροφοδότησαν τις μεγάλες εξεγέρσεις, ανάμεσα, φυσικά, στους Νέους, τους πάντοτε έτοιμους να υψώσουν τα πανιά τους και να ταξιδέψουν με τον αέρα, των πιο ριζοσπαστικών ιδεών. Και ενώ στην αρχή ακόμη διάφοροι παρατηρητές λέγανε πως, μόδα είναι και θα περάσει διαψεύστηκαν οικτρά, αφού, το άπλωμα της μόδας πήρε τεράστιες δυναμικές διαστάσεις σε κύκλους ώριμων και σοβαρών ανθρώπων, ουμανιστών, λογοτεχνών και καλλιτεχνών, επιστημόνων, εκπαιδευτικών και… κληρικών.
Ας δούμε όμως, με μια πρώτη ματιά, από πιο κοντά τον πυρήνα των νέων αυτών επαναστατικών ιδεών μέσα από την κουλτούρα του πολιτισμού που διαμορφώθηκε στους κοινωνικούς θεσμούς, των πολιτικών οργανώσεων, των ηθικών αναμορφώσεων, τους δικαιοκρατικούς νόμους της ζωής, τις μεταφυσικές παραστάσεις και τα ταμπού της θρησκείας και της τέχνης, στα μέτρα της λογικής, τους κανόνες και τους τύπους της «ευπρέπειας». Όσα τέλος πάντων από την αυγή της ιστορίας τους μέχρι σήμερα δημιούργησαν, με τους καινούργιους ορίζοντες που άνοιξαν στον κόσμο, πάρα πολλά κοινωνικά και πολιτικά «ρεύματα».
Το γένος μας, για την υπόθεση της ζωής και του θανάτου, εξαναγκάστηκε να εκτρέψει της πορεία του, από το φυσικό προορισμό του και την αληθινή εξέλιξη, στην νέα πλασματική ικανοποίηση. Έτσι, μόνοι μας χαλκέψαμε το βαρύ ζυγό της δουλείας, μόνοι καταλύσαμε την ελευθερία, που είχαμε στη φυσική, την «παραδοσιακή» κατάσταση και θυσιάσαμε με τα ίδια μας τα χέρια την ευτυχία μας, για να παραδοθούμε στην υποκρισία και το άγχος, την απόγνωση και τον μαρασμό, έρμαια του «θεατρινισμού», από τη δική μας ενοχή και την ατυχία. Κι όπως βλέπουμε, δεν υπάρχουμε πια, «παίζουμε» τους υπάρχοντες, δεν ζούμε πραγματικά, «πιθηκίζουμε» τη συμπεριφορά των ζωντανών όντων. Κι επειδή οι δυνάμεις που μας κυβερνούν (το «καθεστώς» σε όλο το φάσμα των όρων του) έχουν συμφέρον να μη μεταβληθεί τίποτα στη δομή της ατομικής και της συλλογικής μας ζωής, προσπαθούν με όλες τις μορφές της καταπίεσης (τις ηθικές περισσότερο που είναι χειρότερες από τις υλικές) όχι μόνο να διαιωνίζουν τη δουλεία μας, άλλα και να μας κάνουν να πιστεύουμε ότι γι’ αυτή γεννήθηκε κι αξίζει να ζει ο άνθρωπος στη γη.
Ερωτήματα: Τι πρέπει να κάνουμε εδώ που φτάσαμε; Πως θα ξαναβρούμε τον αληθινό εαυτό μας;
Η απάντηση των θεωρητικών μας είναι: να αποτινάξουμε την καταπίεση που μας έχει εξουθενώσει. Να ελευθερώσουμε από το ζυγό του πολιτισμού τα ένστικτα, τις γνήσιες πηγές της ζωής. Να διαλύσουμε τον μαγικό πέπλο της εξάρτησης που μας τύλιξαν και να απελευθερωθούμε. Να εγκαταλείψουμε το «θέατρο του παραλόγου» και να υπάρξουμε «πραγματικά».
Είναι όμως δυνατόν; Και θα ωφελήσει; Τι συνέπειες θα έχει η αναστροφή της ιστορίας του ανθρώπου; Την λύτρωση ή την καταστροφή του;
Εδώ διαχωρίζονται οι δρόμοι του νέου δόγματος από το μαρξισμό και το φροϋδισμό. Ο πρώτος περιμένει την κατάλυση του ζυγού, την άρση της «αλλοτρίωσης», από την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων, που θα έχει ως αποτέλεσμα την ανατροπή του καθεστώτος των τάξεων και την ίδρυση μιας νέας κοινωνίας όπου δεν θα γίνεται πια εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, άλλα θα βασιλεύει η ισοτιμία και η κοινωνική δικαιοσύνη. Αντίθετα ο Φρόϋντ είναι απαισιόδοξος, δεν πιστεύει σ’ ένα ρόδινο μέλλον της ανθρωπότητας.
Αυτό είναι, σε γενικές γραμμές, ένα μικρό αποφθεγματικό «ευαγγέλιο» του μεσσιανισμού των ημερών μας. που δεν πρέπει ούτε να το περιγελάσουμε ούτε να το υποτιμήσουμε, γιατί οι ιδέες του, ριζοσπαστικές καθώς είναι και αδιάλλακτες, πάνε να πυρπολήσουνε τα πνεύματα των Νέων, που σαν τα ξερά φύλλα έτοιμα είναι να πάρουν φωτιά. Και επειδή μόνο με σκέψεις διευκρινίζονται και διορθώνονται, ακόμα και αναιρούνται οι σκέψεις (όχι με το σαρκασμό ή τη βία), ο διάλογος είναι απαραίτητος, όσο κι αν φαίνεται πως εξαντλήθηκε.
Με την αναρχία μπορούμε να γκρεμίσουμε το εξ ορισμού πιεστικό καθεστώς που μας ταλανίζει και μας γονατίζει, να απαλλαγούμε από τον παρακμασμένο αυτό πολιτισμό που ψυχορραγεί, άλλα για να δημιουργηθεί μια νέα αρχή, πρέπει οι ανατρεπτικές δυνάμεις να έχουν στη φαρέτρα τους σχεδιασμένο το καινούριο, το μελλούμενο, διαφορετικά τα πράγματα θα είναι ανεξέλεγκτα και καταστροφικά.
Ο εξανθρωπισμός του θηρίου έγινε με την επιβουλή μιας πνευματικής τάξης στις φυσικές ορμές, επομένως με τη δέσμευση και τον έλεγχο, που είναι έργα του συλλογικά αναθρεμμένου και οργανωμένου νου. Και πάντα κοντά στο νου κι η γνώση. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να πέσουμε πιο χαμηλά και από το κτήνος. Όποιος καταργεί την ιστορία πριονίζει το κλαδί που έχει καβαλικέψει για να σωθεί από τη θεομηνία.
