δεν μπορούμε να μιλούμε για γεωγραφικά όρια της Ελλάδας, απλώς επειδή τέτοια δεν υπάρχουν. Επομένως, προφέροντας κανείς τη λέξη «πατρίδα», σαφώς και δεν εννοούσε τα όρια ενός συγκροτημένου ανεξάρτητου κράτους, παρά μόνο την ποθητή απελευθέρωση ενός συγκεκριμένου έθνους διάσπαρτου μέσα κι έξω απ’ τα όρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και μάλιστα κάποιοι έφτασαν να θυσιάσουν τα υπάρχοντά τους και τη ζωή τους για την πατρίδα δίχως όμως ποτέ να πατήσουν το πόδι τους στον κυρίως ελλαδικό χώρο! Κι είναι ν’ απορεί κανείς αν μέσα στη σκέψη αυτών των ανθρώπων η έννοια της πατρίδας, πέρα βέβαια απ’ τα όρια της γενέτειράς τους, έλαβε ποτέ γεωγραφική υπόσταση και έκταση. Αναφέρομαι επί παραδείγματι στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, στη Ρωξάνδρα Στούρτζα και σε τόσους ακόμα...
Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες κυκλοφορεί διάχυτη η διάδοση ότι η επανάσταση οσονούπω ξεκινά από εκεί. Και ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα βοηθούσε τα μέγιστα να ξεσηκωθεί η Πελ/σος και η Ρούμελη, ακριβώς επειδή οι Τούρκοι θα είχαν στραμμένο το ενδιαφέρον μαζί και τον στρατό τους στην επικίνδυνη ζώνη των ηγεμονιών αυτών. Άλλωστε ήταν μόνιμη και η απειλή ενός νέου ρωσοτουρκικού πολέμου.
Επιπλέον, ο αρχηγός της επανάστασης Αλ. Υψηλάντης επεδίωκε να κριθεί ο Αγώνας σε δύο επίπεδα, το στρατιωτικό και το πολιτικό. Δηλαδή δεν σταματούσε στην ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων. Πάσχιζε την εξέγερση αυτή να την παρουσιάσει στα διπλωματικά συνέδρια της Ευρώπης ως επανάσταση χριστιανικού έθνους που καταδυναστεύεται από βαρβάρους απίστους, και καλούσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν ενώπιον των ευθυνών τους. Σαφώς το πολιτικό σκέλος της επανάστασης εξαρχής επιχείρησε να το μεταβιβάσει στον Ρώσο αυτοκράτορα και στον Ιωάννη Καποδίστρια.
Οι Έλληνες πάλι της Πελ/σου και της Ρούμελης έβλεπαν ότι η εξέγερση θα ήταν πιο εύκολη, εάν κατάφερναν να μπλέξουν τον Αλή Πασά σε πόλεμο εναντίον του Σουλτάνου. Κι ήταν γι’ αυτούς μοναδική μια τέτοια ευκαιρία, δεδομένου ότι και ο Σουλτάνος ζητούσε την κεφαλή του Αλή επί πίνακι, καθώς είχε ήδη αντιληφθεί τις κινήσεις του άπιστου Βεζίρη, και ο ίδιος ο Αλής είχε ήδη ξεσηκωθεί εναντίον των Τούρκων, οπότε κινούνταν ήδη να κάνει συμμαχίες με τους Άγγλους στα Εφτάνησα, με τους Αρβανίτες και τους Σουλιώτες, αλλά και με τους Έλληνες οπλαρχηγούς. Και μάλιστα πάσχιζε με νύχια και με δόντια να μάθει τα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας.
Για τους Έλληνες ένας πόλεμος Αλή και Σουλτάνου θα άνοιγε τον δρόμο για την επανάσταση, εφόσον οι Τούρκοι θα είχαν τον στρατό τους μοιρασμένο σε δύο μέτωπα: Παραδουνάβιες ηγεμονίες και πολιορκία του Αλή στην Ήπειρο. Αλλά και ο ίδιος ο Αλής έβλεπε ότι τον συνέφερε να ξεσπάσει η επανάσταση απ’ τις ηγεμονίες, ώστε ο τούρκικος στρατός να είναι διασπασμένος. Γι’ αυτό και πρόδωσε τη Φιλική Εταιρεία στον Σουλτάνο. Όμως δεν τον πίστευε πλέον κανείς. Ως απάντηση ο Σουλτάνος έστειλε εναντίον του τον στρατό που είχε στην ελληνική χερσόνησο.
Ακριβώς πάνω σ’ αυτήν τη συγκυρία μίλησε το στρατιωτικό δαιμόνιο του Ανδρούτσου, του Καραϊσκάκη και άλλων παλικαριών που είχαν μεν υπηρετήσει τον Αλή και γνώριζαν άριστα τον χαρακτήρα και τους σκοπούς του, αλλά που τώρα ήταν ήδη μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, οπότε τους είχε πλέον κερδίσει η πατρίδα. Όλοι αυτοί, με προεξάρχοντα τον Ανδρούτσο, βάλθηκαν να ξεσηκώσουν τα μυαλά του ήδη ξεσηκωμένου τυράννου των Ιωαννίνων. Κι όταν του έβαλαν την ιδέα να γίνει Σουλτάνος της Αλβανίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας έχοντας μάλιστα υπό την προστασία του την Πελ/σο και τη Ρούμελη έναντι φόρου υποτέλειας, η γριά αλεπού, παρόλο που ήδη πλησίαζε τα ογδόντα του χρόνια, έδειξε να κολακεύεται τα μέγιστα φανταζόμενος τον εαυτό του Σουλτάνο! Έλαβε μάλιστα και τη διαβεβαίωση του Οδυσσέως ότι θα έχει τη στήριξη του ίδιου, του Καραϊσκάκη και του Κολοκοτρώνη.
Ο Ανδρούτσος λοιπόν έκαμε τον Αλή να πιστέψει ότι η Φιλική Εταιρεία ξεκίνησε ήδη να παίζει το παιχνίδι του! Ταυτόχρονα όμως τον παγίδεψε έτσι, ώστε ο τύραννος τελικά να παίξει το παιχνίδι της Φιλικής. Άλλωστε τις μεθόδους αυτές ο Ανδρούτσος απ’ τον Αλή τις είχε διδαχτεί. Και τελικά, όταν ο Αλής κατάλαβε το πάθημά του, ήταν ήδη αιχμάλωτος του Χουρσίτ Πασά. Ο Σουλτάνος αδημονούσε να δει το κεφάλι του τυράννου στην Πόλη.
Υποσχέθηκε λοιπόν στους Έλληνες πολεμοφόδια και οικονομική ενίσχυση 7.500.000 γρόσια, ποσό αμύθητο για την εποχή. Και δεν σταμάτησε εκεί! Έστειλε τον Ι. Παπαρρηγόπουλο, διερμηνέα του ρωσικού προξενείου στην Πάτρα, στη Ρωσία, προκειμένου να μάθει αν ο Τσάρος προτίθεται να χτυπήσει με τον στρατό του την Τουρκία, πράγμα βεβαίως που εξυπηρετούσε στο έπακρο τα σχέδια του Αλή. Ο Παπαρρηγόπουλος συνάντησε τον Υψηλάντη, του μετέφερε τα σχέδια του τυράννου της Ηπείρου και ο Υψηλάντης συνέστησε στον Παπαρρηγόπουλο να γυρίσει πίσω και να προσπαθήσει να φυλακίσει τον Αλή μέσα στην πλάνη του! Να του λέει δηλαδή μόνον όσα ο ίδιος ο Αλής επιθυμεί ν’ ακούει...
Μέσα σ’ αυτή λοιπόν την ατμόσφαιρα ο Κολοκοτρώνης στο Μοριά και ο Ανδρούτσος στην Ανατολική Ρούμελη άρχισαν να ξεκαθαρίζουν εύκολα το τοπίο από τους Τούρκους. Ήδη όμως από το καλοκαίρι του ’21 φάνηκαν στον ουρανό της Ελλάδας τα μαύρα σύννεφα. Ήρθαν οι Φαναριώτες, κυρίως ο Μαυροκορδάτος! Κι έτσι η θαυματουργή ομόνοια του πρώτου έτους της επανάστασης έδωσε τη θέση της στο εθνοκτόνο «διαίρει και βασίλευε». Η συνέχεια είναι δυστυχώς γνωστή.
Για την ομάδα Ιστορικής Έρευνας «Δημήτρης Αγραφιώτης» Οδυσσέας Β. Τσιντζιράκος
