Ωφέλιμες οι ήπιες πλημμύρες

* Από τον Χρίστο Τσαντήλα, δρ. γεωπόνο – εδαφολόγο, πρ. τακτικό ερευνητή του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. και διευθυντή του Ινστιτούτου Χαρτογράφησης και Ταξινόμησης Εδαφών

Τα οικοσυστήματα προσφέρουν στον άνθρωπο υπηρεσίες με καθοριστική σημασία. Τον εφοδιάζουν με το σύνολο των απαραίτητων υλικών για τη ζωή του, τρόφιμα, νερό, ίνες, καύσιμα, γενετικούς πόρους, βιοχημικά και φαρμακευτικά προϊόντα, διακοσμητικούς πόρους.

Ρυθμίζουν την ποιότητα του αέρα, το κλίμα, την ποσότητα και ποιότητα του νερού και των εδαφών, τις ασθένειες των φυτών, ζώων και ανθρώπων, τους φυσικούς κινδύνους. Προσφέρουν μη υλικές πολιτιστικές υπηρεσίες, πνευματικό εμπλουτισμό, γνωστική ανάπτυξη, αναψυχή, συμβάλλουν στη διαμόρφωση πνευματικών, καλλιτεχνικών και αισθητικών αξιών. Δημιουργούν τους φυσικούς παράγοντες, εδάφη, φωτοσύνθεση, ανακύκλωση θρεπτικών και νερού, από τα οποία εξαρτάται η συνέχιση της ζωής.
Τα οικοσυστήματα και οι υπηρεσίες τους απειλούνται σφοδρά από την κλιματική αλλαγή. Ειδικότερα, στο άρθρο αυτό αναλύονται οι επιπτώσεις μιας από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, των πλημμυρών, οι οποίες επιδρούν σημαντικά στα οικοσυστήματα. Οι ήπιες πλημμύρες που συμβαίνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα έχουν κατά κανόνα ωφέλιμη επίδραση στα οικοσυστήματα. Αντίθετα, οι έντονες ακραίες πλημμύρες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και της χώρας μας, πέρα από τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, επηρεάζουν έντονα και με αρνητικό τρόπο όλες σχεδόν τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, όπως τον εφοδιασμό με τρόφιμα, την ποιότητα του νερού, την αισθητική αξία των τοπίων, την αναψυχή και τον τουρισμό, ενώ προκαλούν την εμφάνιση ασθενειών και την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής μέσω της αύξησης των αερίων του θερμοκηπίου.
Οι οικονομικές ζημίες από τις ακραίες πλημμύρες είναι τεράστιες, αποτιμώμενες από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε 166 δισ. ευρώ για τις χώρες της ΕΕ, για το διάστημα από το 1980 έως το 2017. Για την αντιμετώπιση των πλημμυρών και των συνεπειών τους έχει εκδοθεί από την ΕΕ η οδηγία 2007/60/ΕΚ, η οποία συμπληρώνει την οδηγία 200/60/ΕΚ για τη διαχείριση των νερών σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Βάσει της οδηγίας 2007/60/ΕΚ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να δημιουργήσουν Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμυρών. Η χώρα μας έχοντας ανταποκριθεί σε αυτή της την υποχρέωση, έχει ορίσει ως υπεύθυνους για την εφαρμογή των Σχεδίων το ΥΠΕΝ και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Περιφέρειες και Δήμους.
Η εμπειρία από τις τελευταίες καταστροφικές συνέπειες των ακραίων πλημμυρών στην Ελλάδα ανέδειξε τα προβλήματα και τις ευθύνες από τη μη ορθή εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων. Η πρόβλεψη για την εξέλιξη των κινδύνων από τις πλημμύρες έχει διερευνηθεί διεξοδικά από σχετική μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, βάσει της οποίας έγινε και ο σχεδιασμός της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ), που εξειδικεύθηκε με την εκπόνηση των Περιφερειακών Σχεδίων για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ). Με δεδομένο τον αυξημένο κίνδυνο από τις πλημμύρες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, είναι επιτακτική σήμερα η πιστή εφαρμογή των όσων προβλέπονται από τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρα (ΣΔΚΠ) μέσω της ουσιαστικής οργάνωσης των αρμόδιων υπηρεσιών.
Όλη τη μελέτη δημοσιεύει το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ: https://bit.ly/2IQgEm9