Οι ΗΠΑ και ο Κόσμος

Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου,
συνταξιούχο δασοπόνο

Οι τελευταίες επεισοδιακές εκλογές στη μεγάλη αυτή χώρα, θεωρώ ότι μας δίνουν αφορμή να παρουσιάσουμε ένα σύντομο πορτραίτο της. Μετά την ανακάλυψη της Αμερικανικής Ηπείρου, Ευρωπαίοι με διάφορες αποστολές, άρχισαν να εξερευνούν άναρχα τον χώρο όπου

βρίσκονται σήμερα οι Η.Π.Α. Στη συνέχεια κατέλαβαν διάφορες θέσεις, όπου εγκαταστάθηκαν. Οι Γάλλοι κατέλαβαν τη Λουϊζιάνα, οι Ισπανοί τη Φλόριντα. Οι Αγγλοι δημιούργησαν 13 αποικίες στη βόρειο ανατολική περιοχή. Οι αποικίες αυτές, ήταν προσκολλημένες στο αγγλικό στέμμα, αλλά η απόσταση από την Αγγλία, τους έδωσε έναν βαθμό ανεξαρτησίας. Τέλος, η βαριά φορολογία που επέβαλαν οι Άγγλοι, ανάγκασε τους κατοίκους της Β. Αμερικής να επαναστατήσουν το 1775 υπό την αρχηγία του Τζορτζ Ουάσινγκτον. Με τη βοήθεια και των Γάλλων, οι οποίοι αντιστρατεύονταν τους Άγγλους (αρχηγός των Γάλλων ο στρατηγός Λαφαγιέτ) και εν μέρει των Ισπανών κατάφεραν να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους το 1781.
Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας τους, είναι εμπνευσμένη από τις αρχές περί ελευθερίας των φιλοσόφων του 18ου αι. (Λόκ, Μοντεσκιέ).
Το 1787 δόθηκε στο νέο κράτος Σύνταγμα, το οποίο ισχύει μέχρι σήμερα με ορισμένες τροπολογίες.
Βάσει του Συντάγματος, η χώρα είναι δημοκρατία, με Πρόεδρο που εκλέγεται κάθε τέσσερα χρόνια και δύο νομοθετικά σώματα, τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το σύστημα αυτό, λειτούργησε αδιατάρακτα μέχρι σήμερα χωρίς κλυδωνισμούς.
Μέσα στον 19ο αι., αγόρασαν τη Λουϊζιάνα από τους Γάλλους, τη Φλόριντα από τους Ισπανούς, την Αλάσκα από τους Ρώσους και με πόλεμο την Καλιφόρνια και το Ν. Μεξικό από το Μεξικό. Σήμερα αριθμούν 50 Πολιτείες και ορισμένες συνδεδεμένες χώρες (Πουέρτο Ρίκο, Αμερ. Σαμόα, Αμερικανικές παρθένες νήσοι) και έχουν έκταση 10 εκατ. τετρ. χιλιόμετρα.
Με διακήρυξή τους το 1823, που ονομάστηκε δόγμα Μονρόε, από τον τότε Πρόεδρό τους, δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν να αναμειχθούν στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, ούτε οι χώρες αυτές να αναμειχθούν στις δικές τους. Υπήρχε, όμως, μία διαίρεση μέσα στις ίδιες Πολιτείες. Οι Βόρειες Πολιτείες ήταν φιλελεύθερες και κατά της δουλείας και ήθελαν να εφαρμόσουν τις αρχές της ελευθερίας και ισότητας σε όλους, όπως προβλέπονταν από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του 1781. Οι Νότιες Πολιτείες ήταν υπέρ της δουλείας, επειδή εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Έτσι, 11 Πολιτείες συνενώθηκαν σε χωριστή Συνομοσπονδία και αποσχίστηκαν από τον κορμό της Ενώσεως. Οι Βόρειες Πολιτείες, υπό τον πρόεδρο Αβραάμ Λίνκολν κήρυξαν πόλεμο εναντίον τους. Ο εμφύλιος που ακολούθησε ήταν σκληρότατος, διήρκεσε από το 1861 - 65 και κόστισε 700 - 800 χιλ. νεκρούς. Στον πόλεμο αυτόν επικράτησαν ή βόρειοι και έτσι, militari manu εξασφαλίστηκε η ενότητα των Η.Π.Α.
Η δουλεία καταργήθηκε διά νόμου, αλλά οι φυλετικές διακρίσεις εξακολούθησαν να υπάρχουν, όπως και η καταπίεση κατά των μαύρων. Θύμα του συσσωρευμένου μισούς και ο Πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, ο οποίος δολοφονήθηκε. Τέλος, ο Πρόεδρος Λίντον Τζόνσον, υπέγραψε νόμο το 1964 που καταργούσε ουσιαστικά τις φυλετικές διακρίσεις.
Άλλες χρονικές στιγμές που σηματοδότησαν την πορεία των Η.Π.Α. και επηρέασαν την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας, είναι:
- Όταν το 1917 μπήκαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέβαλαν αποφασιστικά στη νίκη της Αντάντ (Αγγλία - Γαλλία), σε βάρος των κεντρικών αυτοκρατοριών (Γερμανίας - Αυστρουγγαρίας).
- Η εμπλοκή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1941, παρά τη διακηρυγμένη ουδετερότητά τους, μετά τον βομβαρδισμό του στόλου τους στο Περλ Χάρμπορ από τους Ιάπωνες και τη βύθιση πολλών εμπορικών πλοίων τους από τους Γερμανούς. Η είσοδος των Η.Π.Α. στον πόλεμο με τις ανεξάντλητες πηγές τους σε έμψυχο δυναμικό και πολεμικό υλικό, συνέβαλαν αποφασιστικά στη νικηφόρα έκβαση του πολέμου κατά των ναζιστών και των Ιαπώνων μιλιταριστών.
- Το 1951 στον πόλεμο της Κορέας, που απέτρεψε την ολοκληρωτική κατάληψη της κορεατικής χερσονήσου από τους κομμουνιστές.
- Το 1956, όταν επενέβησαν στον πόλεμο του Σουέζ και πιστοποιήθηκε η ηγετική θέση των Η.Π.Α. στον δυτικό κόσμο, οπότε ετέθη τέλος στην ηγετική θέση της Βρετανίας και της Γαλλίας.
- Το 1965 όταν αναμείχθηκαν στον Βιετναμικό πόλεμο και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν ηττημένες (πρώτη ήττα στην ιστορία τους).
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Η.Π.Α. εφάρμοσαν το σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο βοήθησε τις δυτικές χώρες να ανακάμψουν και την κατεστραμμένη Δ. Γερμανία να γίνει μεγάλη οικονομική δύναμη.
Οι Η.Π.Α. μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναδείχτηκαν σε ηγέτιδα δύναμη των λεγομένων δυτικών δημοκρατιών. Αντιπαρατέθηκαν σκληρά σε όλα τα επίπεδα με την πανίσχυρη πρώην Σοβιετική Ένωση, η οποία κατέρρευσε παταγωδώς, υπό το βάρος του ανταγωνισμού αυτού και των εσωτερικών της προβλημάτων, το 1990.
Οι Η.Π.Α. έκαναν αισθητή την παρουσία τους σε όλο τον κόσμο με την εγκατάσταση στρατιωτικών βάσεων και πολλές φορές στρατιωτικών επεμβάσεων, όπως στο Αφγανιστάν, στο Κουβέιτ, στο Ιράκ και στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι επεμβάσεις αυτές και άλλες που υποκινήθηκαν, αμαύρωσαν την εικόνα της μεγάλης αυτής δυνάμεως και την έκαναν μισητή σε πολλούς λαούς του κόσμου. Όμως, θα πρέπει να της αναγνωριστεί ότι στάθηκε ως ανάχωμα κόντρα στον κομμουνιστικό κίνδυνο και έτσι διατηρήθηκαν σταθερά τα δημοκρατικά πολιτεύματα. Σε μερικές περιπτώσεις όμως, ευνόησε τη διατήρηση αυταρχικών καθεστώτων, επειδή αυτά εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά τους. Δυστυχώς, αυτή είναι η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων. Το συμφέρον κατισχύει του δικαίου. Το γνωρίζουμε αυτό, άλλωστε, εδώ στην Ελλάδα, από την πολιτική των ίσων αποστάσεων που τήρησαν οι Η.Π.Α. από το 1974 μέχρι σήμερα απέναντι στην επιθετική Τουρκία, επειδή είχε, λέει, μεγαλύτερο στρατηγικό βάρος. Σήμερα που η Τουρκία έχει γίνει ανεξέλεγκτη, εισπράττουν τα επίχειρα των ενεργειών τους. Η ανάδειξη πλέον της Κίνας ως νέας παγκόσμιας δύναμης, άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο ανταγωνισμού για τις Η.Π.Α., με άγνωστη την έκβαση του στο μέλλον.
Στο εσωτερικό των οι Η.Π.Α., εξαιτίας της αλλοπρόσαλλης πολιτικής του τελευταίου προέδρου της, αναζωπυρώθηκαν τα προβλήματα μεταξύ των λευκών και μαύρων πολιτών της και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορές τους.
Εν κατακλείδι, η μεγάλη αυτή δημοκρατική χώρα, παρά τα αρνητικά της, πιστεύω ότι προσέφερε πάρα πολύ μεγάλες υπηρεσίες στον κόσμο, αφού υπερασπίστηκε τις αρχές της Δημοκρατίας και ελευθερίας. Άλλωστε και στο εσωτερικό της χώρας υπάρχει δημοκρατία και η εξουσία ελέγχεται εξονυχιστικά από τον Τύπο και τα Μ.Μ.Ε.
Τέλος, οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει πάρα πολλά στον κόσμο στον τομέα της επιστήμης με τα μεγάλα πανεπιστήμιά τους, της τέχνης με τον κινηματογράφο και του πολιτισμού.