Κοινωνία της ανευθυνότητας

Από τον Νίκο Τάχατο

Ο Αισχύλος (αρχαία Αθήνα 525 – Γέλα Μεγάλη Ελλάδα 456 π.Χ.) θεωρείται και είναι ένας από τους πιο σημαντικούς τραγικούς ποιητές όλων των εποχών. Έγραψε αριστουργήματα όπως «Προμηθέας Δεσμώτης», «Αγαμέμνων», «Επτά επί Θήβας» και άλλα και βραβεύτηκε

με το πρώτο βραβείο στους δραματικούς αγώνες της εποχής του. Πολέμησε το 490 π.Χ. στη νικηφόρα για τους Αθηναίους μάχη του Μαραθώνα, στην οποία σκοτώθηκε ο αδερφός του Κυναίγειρος. Ο ίδιος θεωρούσε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του όχι τις τραγωδίες που έγραψε αλλά τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα. Όταν πέθανε ζήτησε να γραφτεί στον τάφο του το εξής: «Τον γιο του Ευφορίωνα τον Αθηναίο Αισχύλο κρύβει νεκρόν το μνήμα αυτό της Γέλας με τα στάρια. Την άξια νιότη του θα ειπεί του Μαραθώνα το άλσος κι ο Μήδος ο ακούρευτος όπου καλά την ξέρει».
Το επίγραμμα απηχεί μια στάση ζωής που θέλει το άτομο να υποτάσσεται στο κοινό καλό και σε όλη του τη ζωή να τηρεί μια στάση ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας. Εξάλλου ένα από τα στοιχεία που έκαναν την αρχαία Αθήνα τόσο δυνατή και δοξασμένη, ήταν το γεγονός ότι ο κάθε πολίτης ένιωθε την άνοδο και δόξα της πόλης, δική του ευθύνη. Κάθε πολίτης προσπαθούσε να κάνει στην καθημερινότητά του όσο καλύτερα γινόταν τη δουλειά του και όλοι μαζί ένιωθαν την ικανοποίηση ότι η πόλη τους θαυμαζόταν από τους άλλους Ελληνες. Κατάλαβαν ότι σε μια κοινωνία που θέλει να λύνει και όχι να παράγει προβλήματα, οι πολίτες είναι ανάγκη να έχουν συλλογική συνείδηση και υπευθυνότητα.
Χωρίς αμφιβολία η σημερινή ελληνική κοινωνία δεν έχει καμία απολύτως σχέση με εκείνη των αρχαίων Αθηναίων. Το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών Ελλήνων αγνοεί παντελώς το νόημα της κοινωνικής και ατομικής ευθύνης.
Εύκολα το διαπιστώνει κανείς αν παρατηρήσει την καθημερινότητά μας. Πεζοί που διασχίζουν, συχνά μαζί με τα μικρά παιδιά τους, τον δρόμο από όποιο σημείο επιθυμούν ανάμεσα στα αυτοκίνητα. Οδηγοί που παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους όπου θέλουν, γιατί απλά εκεί τους βολεύει για να κάνουν τη δουλειά τους, αδιαφορώντας για το αν κλείνουν όλο το πεζοδρόμιο. Ποδηλάτες που σαν να έχουν όλο τον δρόμο δικό τους, προχωρούν χωρίς να πιάνουν το τιμόνι και ταυτόχρονα μιλούν στο κινητό τους τηλέφωνο. Και το πιο παράλογο, δεν πηγαίνουν από τους ποδηλατόδρομους αλλά από τις λωρίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Άτομα που ερμηνεύουν γεγονότα και καταστάσεις της εποχής όπως θέλουν ή όπως τους βολεύει και συμπεριφέρονται ανάλογα αδιαφορώντας για τους συνανθρώπους τους.
Ζούμε σε μια κοινωνία που ο κάθε πολίτης ενδιαφέρεται μόνο για την εξυπηρέτηση του ατομικού του συμφέροντος. Μια κοινωνία χαμηλής ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας. Χαμένοι οι περισσότεροι σε προσωπικά και οικονομικά αδιέξοδα, προτάσσουμε την εξυπηρέτηση του Εγώ μας και αδιαφορούμε για τις κοινωνικές συνέπειες των πράξεων μας. Δεν έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε μια συλλογική συνείδηση, δεν έχουμε ανεπτυγμένο το συναίσθημα συλλογικού πνεύματος και συνεπώς κανείς δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του. Θεωρούμε ότι είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε ότι θέλουμε χωρίς να αναλαμβάνουμε τις συνέπειες των πράξεών μας, ξεχνώντας ότι «ελευθερία είναι η θέληση να είναι κανείς υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του (Νίτσε).
Εκείνο που επιβάλλεται να κάνουμε είναι μία αυτοκριτική. Να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και αποδεχτούμε το γεγονός ότι δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών. Ακόμα πιο σημαντικό είναι να προσπαθήσουμε να διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά μας ώστε να μάθουν να σκέφτονται με τρόπο συλλογικό. Να τους μάθουμε να σέβονται την ελευθερία του άλλου και να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Εξάλλου όπως σωστά έχει ειπωθεί: Τα καλύτερα δώρα που μπορείς να κάνεις στα παιδιά σου είναι οι ρίζες της υπευθυνότητας και τα φτερά της ανεξαρτησίας (Denis Waitley- Αμερικανός συγγραφέας).