Από τον Ντίνο Αυγουστή
Η Σοβιετική Ένωση ήταν πάντα αντίθετη στην Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αφού με τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνταν στα ευρύτερα στρατηγικά της σχέδια και επιδιώξεις της. Τη θέση αυτή φρόντισε να επιβεβαιώσει, στις 22 Ιανουάριου του 1965, ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Γκρομίκο, σε συνέντευξή του στην «Ισβέστια», στην οποία υπέδειξε ως λύση για την εσωτερική διάρθρωση του Ανεξάρτητου Κυπριακού Κράτους την «ομοσπονδιακή μορφή».
Η συνέντευξη αυτή προκάλεσε χαρά στην Άγκυρα και κατήφεια στην Αθήνα, η οποία απάντησε αμέσως με μια χαλαρή δήλωση από τον πρωθυπουργό και μια σκληρότερη από τον Στ. Κωστόπουλο, ο οποίος χαρακτήρισε την ιδέα της Ομοσπονδοποιήσεως ως ανεδαφική και ως εκ των πραγμάτων ανεφάρμοστη. Στις δηλώσεις Γκρομίκο αντέδρασε και το κομμουνιστικό φιλοσοβιετικό Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (Α.Κ.Ε.Λ.) με αποδοκιμασία της Ομοσπονδοποιήσεως και εμμονή στην ιδέα της Ενώσεως.
Στις 27 Ιανουάριου 1965, ο Μακάριος, θορυβημένος από αυτή τη δυσάρεστη εξέλιξη προέβη αμέσως σε απαντητική δήλωση: «Αι δηλώσεις Γκρομίκο προκάλεσαν ποικίλα σχόλια. Δεν ανεμένετο βεβαίως από τη Σοβιετικήν Ένωσιν να υποστηρίξη την Ένωσιν της Κύπρου μετά της Ελλάδος διά λόγου ευνοήτους. Η αναφορά όμως του Σοβιετικού υπουργού εις Ομοσπονδιακόν Καθεστώς, ως μιάς δυνατής λύσεως του Κυπριακού, έστω καθ΄ όν τρόπον διετυπώθη αύτη, ότι δηλαδή αι δύο Κοινότητες τη Κύπρου άνευ εξωτερικών επεμβάσεων δύνανται να συμφωνήσουν και εις το καθεστώς Ομοσπονδίας, προκάλεσαν απογοήτευσιν. Η Σοβιετική Κυβέρνησις εγνώριζεν ότι ο Ελληνικός Κυπριακός Λαός αντιτίθεται σφορδώς προς το καθεστώς ομοσπονδίας και δεν έπρεπε ο Γκρομίκο να αναφερθή εις λύσιν απαράδεκτον διά την συντηρητικήν πλειοψηφία του Κυπριακού Λαού...» (Πέτρος Γαρουφαλλιάς, «ΕΛΛΑΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΣ -ΤΡΑΓΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ, σσ 221-222).
«... Η δραστήρια τουρκική διπλωματία, που με επιδέξιους ελιγμούς κατόρθωσε να πραγματοποιήσει τουρκοσοβιετική προσέγγιση με ανταλλαγή επισκέψεων επισήμων στη Μόσχα και στην Άγκυρα, και την υπογραφή συμφωνιών μεταξύ Τουρκίας και Σοβιετικής Ένωσης. Οι Σοβιετικοί για πρώτη φορά ύστερα από τη διακοινοτική κρίση μίλησαν τον Ιανουάριο του 1965 για «δικαιώματα των δύο κοινοτήτων της Κύπρου» (Γιάννος Κρανιδιώτης, «Μακάριος όπως τον είδαν», σελ. 282).
Οι απόψεις των Σοβιετικών για Ομοσπονδοποίηση επανελήφθησαν και την 17ην Μαΐου 1965, κατά της διάρκεια της επίσημης επισκέψεως Γκρομίκο στην Άγκυρα. Από το σημείο αυτό και μετά η πολιτική των Σοβιετικών για την Κύπρο αλλάζει δραματικά. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη έπαιξε και η καθαίρεση του Νικίτα Χρουστσόφ από την ηγεσία του κράτους, όπου τον διαδέχθηκε ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν έκρυψε τη χαιρέκακη ικανοποίησή του γιατί η σοβιετική κυβέρνηση είχε απογοητεύσει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο με την υποστήριξή της στη δημιουργία ομόσπονδου κράτους στην Κύπρο. «Η Μόσχα προσπαθεί να ικανοποιήσει την Κύπρο και την Τουρκία ταυτόχρονα», σχολίασε ο Γεώργιος Παπανδρέου, «όπως ακριβώς η Ουάσιγκτον δεν μπορούσε να επιλέξει νωρίτερα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία». Ο Λαμπουίζ έγραψε πως ο Παπανδρέου του είπε ότι «τώρα κάθεται και διασκεδάζει παρακολουθώντας τον Μακάριο που προσπαθεί να εξηγήσει τους χειρισμούς της συμμάχου του (Σοβιετικής Ένωσης), όπως ο ίδιος επιχειρούσε νωρίτερα να δικαιολογήσει στον Μακάριο τις ενέργειες της δικής του συμμάχου (της Αμερικής)» (Α. Παπαχελά «Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ - Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ 1947-1967», σ.σ. 155-156).
Η πισώπλατα αυτή μαχαιριά ήρθε σε μια στιγμή που οι σχέσεις Κύπρου - Σοβιετικής Ενώσεως ήσαν άριστες, δεδομένου μάλιστα ότι και το Α.Κ.Ε.Λ., που ήταν το κατ’ εξοχήν εκφραστικό όργανο της Μόσχας στην Κύπρο, δεν ήταν πλέον απέναντι στην πολιτική Μακαρίου, αλλά την στήριζε με κάθε τρόπο.
Είχε προηγηθεί συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στη σοβιετική εφημερίδα «ΠΡΑΒΔΑ» και το σοβιετικό πρακτορείο ΤΑΣΣ, η οποία δημοσιεύθηκε στην «ΠΡΑΒΔΑ» την 1η Ιανουαρίου 1964: «Εκφράζω την ευγνωμοσύνη των Κυπρίων στο σοβιετικό Τύπο για την αντικειμενική αντιμετώπιση των γεγονότων στην Κύπρο σ΄ αυτή τη δύσκολη στιγμή που περνά η Δημοκρατία. Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα ήθελα να τονίσω πως θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν με τις δυνάμεις που έχουμε να εξοντώσουμε τις αιτίες που μας έδωσαν χάος και αναρχία και να σταθεροποιήσουμε μια πολιτική ζωή στην Κύπρο. Η κυβέρνηση που εγώ ηγούμαι έχει πάρει την απόφαση να εξασφαλίσει μέσω των Ηνωμένων Εθνών τη διάλυση των συμφωνιών που αφορούν «εγγυήσεις» και των συμφωνιών που αφορούν συμμαχίες σε χώρες που υπέγραψαν τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου...». (Φανούλας Αργυρού «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ», σελ. 370).
Η σοβιετική πολιτική στο Κυπριακό παρέμεινε από τότε χλιαρή και συνέχισε πάνω στη γραμμή της αναγνωρίσεως ίσων δικαιωμάτων και στις δύο κοινότητες με εξαίρεση το 1971, όταν ο πρόεδρος Μακάριος επισκέφτηκε επίσημα τη Μόσχα. Τότε, η Σοβιετική Ένωση μίλησε πάλι για προστασία της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Κύπρου και την αποφυγή ξένων επεμβάσεων στο Νησί. Ωστόσο το 1974, παρακολουθούσε ως απλός θεατής την ωμή επέμβαση της Τουρκίας και του Ν.Α.Τ.Ο. και την de-facto διχοτόμηση της Κύπρου. Για τον απλούστατο λόγο ότι η διαίρεση και η οξεία αντιπαράθεση μεταξύ δύο βασικών συμμάχων του Ν.Α.Τ.Ο. εξυπηρετούσαν κατά τον καλύτερο τρόπο τα δικά της στρατηγικά σχέδια...
Όλα τα παραπάνω φυσικά αποτελούν ακόμα σημείο αντιπαράθεσης και τριβής μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων στην Κύπρο, ενώ δεν θα έπρεπε. Διότι όσο απαξιωτικός και προδοτικός ήταν ο ρόλος των Η.Π.Α. στο Κυπριακό, άλλο τόσο απαράδεκτος ήταν και αυτός της τότε Σοβιετικής Ενώσεως...
Συμπέρασμα: Τα πάντα είναι θέμα συμφερόντων! Αν μπορέσεις και ισορροπήσεις μέσα σε αυτή την ανελέητη αντιπαράθεση που καμιά σχέση δεν έχει με τους κανόνες της ηθικής, αν μπορείς να δημιουργήσεις συμμαχίες χωρίς να απεμπολείς τους εθνικούς στόχους και τα δικά σου συμφέροντα, έχει καλώς. Αν όχι θα υποστείς τις συνέπειες. Αυτό ας το έχουν υπόψη τους όλοι οι Έλληνες ηγέτες που χαράσσουν σήμερα την εξωτερική πολιτική στην Κύπρο και την Ελλάδα. Όσο για τη σημερινή Ρωσία (με την οποία επιβάλλεται να συνεργασθούμε) και οι πέτρες γνωρίζουν πως (δυστυχώς) είναι πλέον ένα εξίσου με τις Η.Π.Α. καπιταλιστικό κράτος που καμιά σχέση δεν έχει με την παλιά Σοβιετική Ένωση...
Ο Δρ. Ντίνος Αυγουστή είναι εκπαιδευτικός στο ΤΕΙ Λάρισας
