προτρέπεται (δηλαδή έτσι κυκλοφόρησε) από το Δικαστήριο που κρίνει το γνήσιο της υπογραφής (!) του Κεμάλ Ατατούρκ για τη μετατροπή του σε μουσείο. [Σαν να λένε ότι είχε χάσει τον έλεγχο! Ήδη αποδομείται πλέον ανοικτά για αλκοολισμό, κλπ.]
Το σίγουρο είναι ότι ο ναός θέλει πρώτα αναστήλωση και ότι δεν αντέχει καθημερινή λατρεία λόγω κραδασμών από ήχους κλπ. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει μακρύ δρόμο η υπόθεση. Εξαρτάται κυρίως από την επιτυχή πορεία του Ερντογάν στην διεθνή διελκυστίνδα ελπίζοντας ένα τέλειο πλασάρισμα στον ενδιάμεσο χώρο, ό,τι φιλοδοξούν οι Τούρκοι ως έθνος. Μεγάλο λάθος θα ήταν να το δούμε είτε ότι θέλει να το βάλει σε τραπέζι διαπραγματεύσεων είτε για να θίξει εμάς τους Έλληνες. Λάθος είναι και το αντίθετο, όπως λένε μερικοί, ότι το θέμα είναι διεθνές. Είναι ελληνικό πρωτίστως, αλλά καταλήγει να είναι και διεθνές. Μάλλον λησμονούμε ότι εμείς ήμασταν οι κάτοχοι ως Ρωμιοί (Ρουμ), που τώρα στα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης μερικοί μας θέλουν απλώς Ελλαδίτες.
Κανονικά μία υπεύθυνη κυβέρνηση (ΝΔ) θα πρέπει να χρυσοπληρώσει ειδικούς επιστήμονες της αναστήλωσης μνημείων για να πληροφορηθεί τι σημαίνει σήμερα η μετα-χρήση μνημείων, μια και ήδη από την αρχαιότητα πολλά μικρά ή μεγάλα μνημειακά σύνολα είχαν νέα χρήση, επιδέχονταν νέα ερμηνεία, intrpρetatio (christiana, islamica). Είναι πλέον μία ολόκληρη επιστήμη. Αν μια κυβέρνηση δεν έχει καταρτισμένο λόγο στα επιχειρήματά της για το θέμα, χάνει τις εντυπώσεις.
Όχι δεν θα πει ο Ερντογάν «Έλλη(νες) να ένα μήλο!», να ζηλεύουμε. Προφανώς δεν θέλει να έχει άλλο ένα τζαμί. Η σημερινή Τουρκία έχει εκατοντάδες χιλιάδες. Όσα ήταν χριστιανικοί ναοί και έγιναν τζαμιά αυτά κάποτε συμβόλιζαν τη στρατιωτική ισχύ των Οθωμανών, του Ισλάμ. Οι Οθωμανοί μετέτρεπαν αυτοδικαίως έναν ναό, όπως η Αγία Σοφία, σε τζαμί, μόνον όταν υπήρχε αντίσταση εναντίον τους. Όταν ένας ναός ήταν ήδη ερείπιο τον κατεδάφιζαν και έκτιζαν με τα ίδια υλικά τζαμί στη θέση του, μία κυριαρχία συστημική. Σήμερα η επαναφορά στη θρησκευτική χρήση χριστιανικών ναών που ήταν τζαμιά είναι κάτι άλλο, όπως δείχνει η περίπτωση ναών της Αγίας Σοφίας σε πόλεις της Τουρκίας [Νίκαια-Iznik: ήταν τζαμί ερείπιο, αναστηλώθηκε και λειτουργεί. Τραπεζούντα, δόθηκε περιορισμένη θρησκευτική χρήση. Βιζύη Θράκης ομοίως. Καχριέ τζαμί (μονή Χριστού της Χώρας) στην Κων/πολη: εγκρίθηκε αλλά δεν έγινε μετατροπή]. Αλλά αυτά τα μικρότερα κτίρια ορίζουν κάτι διαφορετικό, όπου η σύγχρονη Τουρκία δείχνει απλώς ότι νικά τον κεμαλισμό, το κοσμικό κράτος που τα πήρε από τζαμιά και τα έκανε μουσεία. Δεν σημαίνει ότι και στην Αγία Σοφία, θα γίνει τζαμί για να πει ο Ερντογάν «Σε νίκησα Κεμάλ». Είναι άλλη η κλίμακα του μνημείου.
Η υπόθεση «Αγία Σοφία», νομίζω, εκφράζει τη μεταμοντέρνα Τουρκία, μία ανασύνθεση της Οθωμανικής και μελλοντικής Τουρκίας. Εν ολίγοις όραμα που υλοποιεί ο Ερντογάν για να ξεπεράσουν χωρίς Εμφύλιο οι Τούρκοι τον εθνικισμό, την εσωστρέφεια, βάζοντας στο μουσείο ακόμη και τον Κεμάλ Ατατούρκ. Το κεμαλικό κράτος δεν έχει πλέον ισχύ, όπως λέγεται είναι προ πολλού σκελετός του παρελθόντος. Ο Ατατούρκ μεγάλος μεν, αλλά για μια μικρή, περιορισμένη και ελέγξιμη Τουρκία. Θα μπορούσε να θεωρηθεί όμως περιορισμένος για μια νέα Τουρκία. Σχεδιάζουν, τονίζεται, το 2071, 1000 χρόνια από τη μάχη στη Ματζικέρτ, να είναι η δεύτερη παγκόσμια δύναμη! Να είναι μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας, να είναι κεφαλή των τουρκοφώνων λαών, η φωνή όλων των μουσουλμάνων. Λίγα είναι αυτά; Αν είναι ο λαός να θυμάται τον Ατατούρκ, θα μπορούσε να τον βλέπει σαν προπομπό του νέου μεγάλου, του Ρετζέπ Ταΐπ Ερντοάν. Αυτού που συνέδεσε διαλεκτικά υπερεθνικό ισλαμισμό και πατριωτισμό, εθνικισμό, οδηγεί την Τουρκία στον μεγάλο κόσμο, είτε ζει ο ίδιος και ολοκληρώνει το πρόγραμμα «Ayasofia» είτε συνεχίζει άλλος αντ’αυτού, δηλαδή μία μεταμοντέρνα χρήση της Αγίας Σοφίας στη νέα Τουρκία. Οι σουλτάνοι και άλλοι έκτιζαν τζαμιά μετά από επιτυχίες, ως ευχαριστία στον Αλλάχ.
Ας περιμένουμε μερικά χρόνια και θα δούμε ακριβώς τι ετοιμάζεται.
Οι μεγάλοι ηγέτες σε ιστορικούς λαούς που έχουν αίσθηση του χρόνου τους αξιοποιούν τα πάντα, φιλτράροντας πρώτα το παρελθόν τους. Αξίζει να συγκρίνω τον περιορισμό (δηλαδή εθνικισμό) των δικών μας προοδευτικών (βλ. Συριζαίοι κλπ) να μας μειώνουν το ηθικό για να επιβληθούν, αλλάζοντας την παράδοσή μας σαν πουκάμισο, παραχωρώντας κάθε σήμα κατατεθέν (band name) που μας έδωσε η μοίρα (π.χ. Μακεδονία), και άλλα πολλά. Ίσως γιατί Άλλοι δεν ήξεραν κάτι περισσότερο από το να πιπιλίζουν ανεδαφικά αρχαία μεγαλεία. Ακόμη άλλοι, τάχα επιστήμονες, που ασχολούνται με τα χούγια του Καραϊσκάκη ή λένε δικτάτορα τον Καποδίστρια. Όλοι αυτοί είναι μύωπες, περιορισμένης εμβέλειας, αγνοώντας ότι είναι εθνικιστές, βαυκαλιζόμενοι ως κοσμοπολίτες.
Από τον Σταύρο Γουλούλη
