Πράγματι, τι μυστήριο και τούτο, σ΄ αυτή τη θεϊκή λογική; Ποιος ποτέ ανθρώπινος νους, θα μπορούσε να συλλάβει την έκταση και το βάθος αυτής της απρόσμενης «γενναιόδωρης και φιλεύσπλαχνης» συμπεριφοράς του Αγίου Θεού, απέναντι στον περιπεσόντα άνθρωπο; Το να θυσιαστεί, αυτοβούλως, ο ίδιος ο δημιουργός του δηλαδή, για χάρη του! Και το ερώτημα που προκύπτει εύλογα είναι: Σε τι αποσκοπούσε προσδοκώντας ο Χριστός, μ’ αυτή την επώδυνη θυσία του; Από ποιους άραγε είχε να φοβηθεί και με ποιους είχε να αντιπαλέψει; Μήπως με τους κάθε λογής άπληστους και τους κάθε μορφής δηλωμένους άθεους; Αφού κι αυτούς όλους τελικά τους συγχώρεσε, μέσω της Θεοβόλου σταύρωσής Του, αντί να τους σταυρώσει Εκείνος. «Η Σταύρωσή Του» δεν ήταν ένα απλό ιστορικό – συμβάν, κατά τη διδασκαλία της Εκκλησίας, αφού ουσιαστικώς αφορά το ίδιο το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους, όσο και την υπερβολικά επιβαρημένη ανθρωπότητα από αμαρτωλές καταστάσεις και φορτία βαριά και δυσβάστακτα. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ο θάνατος του Χριστού υπήρξε ένα μανιφέστο για τον πνευματικό και ηθικό θάνατο όλης της ανθρωπότητας. Αυτό, ενώ από τη μια πλευρά είναι το πιο τραγικό κατάντημα που θα μπορούσε να υπάρξει για την ανθρωπότητα, κατά τη διδαχή του Χριστιανικού Ευαγγελίου η αγάπη του Θεού για το ανθρώπινο γένος το μετατρέπει σε Ανάσταση και Δόξα του ανθρώπου! Ο Σταυρός γίνεται από σύμβολο καταισχύνης, σύμβολο δόξας. Πίσω από την αλλαγή αυτή προϋποτίθεται ένα είδος εκρηκτικής θείας αγάπης για τον άνθρωπο και τις αδυναμίες του.
Σε τελική ανάλυση, παρουσιάζεται ο ίδιος ο Θεός να θυσιάζεται, να γίνεται αντιπρόσωπος όλων των καταδίκων του κόσμου, για να επαναφέρει τη δυνατότητα μιας νέας ζωής και κοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Ο θάνατος και η Ανάσταση του Ιησού φέρνει σε άμεση σχέση Θεό και άνθρωπο, ένα περίπου κατεστραμμένο από αποτυχίες και αμαρτίες παρόν εμβολιάζεται με τη δυνατότητα δημιουργίας ενός νέου κόσμου αλήθειας και αγάπης. Έτσι δένεται ο Σταυρός του Χριστού με την Ανάσταση, το βαρύ κόστος του με τον ερχομό της Βασιλείας του Θεού στην ανθρωπότητα, η αντικατάσταση του πνευματικού θανάτου από μια αληθινή ζωή. Ούτε ο Ιησούς, ούτε ο Παύλος θεώρησαν σαν κάτι απλό ένα τέτοιο τόλμημα της πίστης, αφού η πίστη αυτή δε νοείται ως κάτι που μπορεί να συμβεί εφάπαξ στη ζωή του ανθρώπου, αλλά είναι κάτι που συνεχώς επαναλαμβάνεται.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε κάποιες απαντήσεις που δόθηκαν κατά την ιστορία του Χριστιανισμού στο ερώτημα γιατί ο Χριστός σταυρώθηκε. Πρώτη η Δύση επιχείρησε κάποιους τύπους ερμηνείας του Θείου Πάθους. Μέσα στα νέα ευρωπαϊκά έθνη μετά τον 10ο μ.Χ. αιώνα, μέσα στην ατμόσφαιρα ενός φεουδαρχισμού που δημιούργησε μια νέα από βορρά, αυτή τη φορά πολιτιστική εξόρμηση, δεν εκπλήσσεται κανείς, ότι οι έννοιες «αμαρτία» και «εξιλέωση» απόκτησαν ιδιαίτερη σημασία παράλληλα προς την ενίσχυση της Εκκλησίας ως ανεξάρτητης δύναμης.
Ο αρχιεπίσκοπος Ανσέλμος (Καντουαρίας) διατύπωσε μια κάπως νομική και δικαιική θεωρία περί της έννοιας του σταυρού του Ιησού Χριστού πιστεύοντας, πως η θεία δικαιοσύνη πληγώθηκε αφάνταστα από την αναισχυντία της ανθρώπινης αμαρτωλότητας και η μόνη ικανοποίησή της θα ήταν ο επώδυνος θάνατος του Υιού του Θεού.
Αντίθετα στα Ευαγγέλια ο Θεός δείχνει, θα λέγαμε, διά του Ιησού κατανόηση και συμπάθεια προς εξαιρετικά αμαρτωλούς ανθρώπους, που αποφάσιζαν ν΄ αλλάξουν ζωή. Πιο κοντά στην αλήθεια εμφανίστηκε, περί τον ενδέκατο μ.Χ. αιώνα, η περί του θανάτου του Ιησού θεωρία του Αβελάρδου, ο οποίος είπε πόσο ο Θεός πονάει για τα ανθρώπινα δεινά, γι΄ αυτό από αγάπη προσφέρει ό,τι πιο πολύτιμο έχει για να τον σώσει, τον ίδιο τον Υιό Του. Στην Ανατολική Εκκλησία ιδιαίτερα δεν τονίστηκε ο θάνατος του Ιησού και η σημασία του, αλλά η εκ νεκρών Ανάστασή Του, η οποία ανοίγει σε όλους τον δρόμο από τον θάνατο στην Ανάσταση και την αιώνια ζωή. Στην Ανατολή το Πάσχα εορτάζεται όχι τόσο σαν απαλλαγή από την τυραννία της αμαρτίας, όσο ως απελευθέρωση από τα δεσμά του θανάτου και της φθοράς. Υπάρχουν βέβαια ποικίλες άλλες θεολογικές θεωρίες στην προσπάθεια εξήγησης του θανάτου του Χριστού. Ο Αμερικανός θεολόγος Rauschenbush γράφει: Εφόσον επαναλαμβάνουμε τις ίδιες αμαρτίες που έγιναν αιτία της σταύρωσης του Χριστού, είμαστε κι εμείς ένοχοι του θανάτου Του. O θάνατος του Χριστού δεν έδειξε μόνο τη δύναμη της αμαρτίας στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά αποκάλυψε συγχρόνως και την αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο και το πάθος του για τη δημιουργία μιας δίκαιης ανθρώπινης κοινωνίας, «της αδελφικής αλληλεγγύης και αγάπης!».
Καλή Ανάσταση!
Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
