Η ασθένεια πρωτοεμφανίστηκε τον Δεκέμβριο του 2019, με συρροή κρουσμάτων πνευμονίας, στην πόλη Γιουχάν- Wuhan της Κίνας (επαρχία Χουπέι - Hubei). Στις 9 Ιανουαρίου του 2020 ανιχνεύθηκε ο αντίστοιχος ιός και οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν ότι πρόκειται για νέο στέλεχος κορονοϊού. Έκτοτε έχει διασπαρθεί σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί ένα νέο στέλεχος της οικογένειας των κορονοϊών, που μέχρι τότε δεν είχε απομονωθεί στον άνθρωπο (ΕΟΔΥ, 2020 & el.wikipedia.org).
Η οικογένεια των κορονοϊών, και συγκεκριμένα η δομή, οι μεταλλάξεις και οι μηχανισμοί εξάπλωσής τους είναι από χρόνια αντικείμενο μελέτης των εξειδικευμένων Βιοεπιστημόνων – Ιολόγων (ΠΕΒ, 2020).
Οι κορονοϊοί είναι μία ομάδα ιών που συνήθως προκαλούν αναπνευστικές λοιμώξεις με ποικίλη σοβαρότητα στον άνθρωπο και στα ζώα. Εκτιμάται ότι περίπου το ένα τρίτο των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού στον άνθρωπο μπορεί να προκαλείται από κορονοϊούς. Η λοίμωξη από τον νέο κορονοϊό μπορεί να εκδηλωθεί με πυρετό, βήχα, δύσπνοια και αναπνευστική δυσχέρεια, πνευμονία. Από την αντίστοιχη επιδημιολογική έρευνα προέκυψε ότι τα περισσότερα κρούσματα εμφανίστηκαν σε ανθρώπους που είτε εργάζονταν είτε επισκέπτονταν συχνά την αγορά θαλασσινών της πόλης Wuhan, όπου εκτός από θαλασσινά πωλούνται κοτόπουλα, νυχτερίδες, μαρμότες και άλλα άγρια ζώα. Η αγορά έκλεισε την 1η Ιανουαρίου 2020, ώστε να καθαριστεί και να απολυμανθεί (ΕΟΔΥ, 2020).
Πρόκειται για ένα νέο στέλεχος κορονοϊού που διαφέρει από τον SARS-CoV, τον κορονοϊό που προκάλεσε την επιδημία SARS το 2003, αλλά και από τους υπόλοιπους κορονοϊούς που έχουν απομονωθεί μέχρι σήμερα από τον άνθρωπο.
ΦΟΝΙΚΕΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΛΗΞΑΝ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Ο νέος κορονοϊός-2019 δεν είναι η πρώτη πανδημία που πλήττει τον πλανήτη και αλλάζει -σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό- τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας.
Η πρώτη πανδημία καταγράφηκε το 430 π.Χ., κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, στην πόλη – κράτος των Αθηνών, προκαλώντας το θάνατο ενός μεγάλου ποσοστού των κατοίκων, μεταξύ των οποίων και του Περικλή. Ακολούθησαν, ωστόσο, κι άλλες πανδημίες που είχαν αντίκτυπο σε όλη την υφήλιο, δοκιμάζοντας τις ανθρώπινες υποδομές και αντοχές. Μερικές από τις πιο σημαντικές που έπληξαν μέχρι σήμερα την ανθρωπότητα είναι οι παρακάτω (https://www.economistas.gr/ygeia/):
1. Η πανώλη του Ιουστινιανού (541 μ.Χ.)
Η επιδημία αυτή πρωτοεμφανίστηκε το 541 μ.Χ. στο μεσογειακό λιμάνι της Αιγύπτου, Πηλούσιο, και εξαπλώθηκε σε όλες τις επαρχίες της Ανατολικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έμεινε στην ιστορία ως η «Πανώλη του Ιουστινιανού» από το όνομα του τότε Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Το 542 μ.Χ. η νόσος εξαπλώθηκε και στην Κωνσταντινούπολη και εκτιμάται ότι ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο του 50% του πληθυσμού της Γης εκείνη την εποχή. Όπως και σήμερα με τον κορονοϊό, η πανδημία της πανώλης επί Ιουστινιανού ζημίωσε σημαντικά το εμπόριο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενώ έδωσε τη δυνατότητα σε άλλους πολιτισμούς να επανακτήσουν Βυζαντινές περιοχές στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και σε τμήματα της Ασίας.
2. Μαύρος Θάνατος (1347)
Ανάμεσα στο 1347 και το 1351 ξέσπασε η δεύτερη βουβωνική πανώλη, που ήταν επίσης ολέθρια και καταστροφική στην παγκόσμια ιστορία. Πρόκειται για την πανώλη που πήρε τον τίτλο «Μαύρος Θάνατος», από την οποία έχασαν η ζωή τους περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι μόνο στην Ευρώπη. Μαζί με την Ασία, εκτιμάται ότι οι νεκροί ανήλθαν τελικά ανάμεσα σε 100 και 200 εκατομμύρια.
3. Η φονική ευλογιά (15ος – 17ος αιώνας)
Η ευλογιά άρχισε να κάνει την εμφάνισή της στην Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, όμως εδραιώθηκε όταν αυξήθηκε ο πληθυσμός κατά την εποχή των Σταυροφοριών. Από ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι τον 15ο αιώνα το ποσοστό θνησιμότητας έφτανε το 30%.
Κατά τον 15ο έως τον 17ο αιώνα περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι στον «Νέο Κόσμο» της αμερικανικής ηπείρου (περίπου το 90% του πληθυσμού) πέθαναν, δίνοντας τη δυνατότητα στους Ευρωπαίους να προχωρήσουν σε αποικισμούς και κατακτήσεις.
4. Χολέρα (1817 - 1823)
Η πρώτη πανδημία χολέρας ξεκίνησε από την Ινδία και εξαπλώθηκε σε πολλές γειτονικές περιοχές. Ήταν η πρώτη από τις επτά μεγάλες πανδημίες χολέρας που μέχρι σήμερα έχουν στερήσει τις ζωές σε εκατομμύρια ανθρώπους. Η χολέρα προκαλείται όταν καταναλώνεται τροφή ή νερό με συγκεκριμένα βακτήρια και πλήττει περισσότερο τις μη αναπτυγμένες χώρες.
5. Η Ισπανική Γρίπη (1918)
Η Ισπανική Γρίπη ήταν μια πανδημία που ξεκίνησε το 1918, κατά την οποία προσβλήθηκε το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ έχασαν τη ζωή τους πάνω από 50 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Οφειλόταν σε μετάλλαξη του ιού Η1Ν1, και επειδή οι Αρχές δημόσιας υγείας δεν είχαν κανένα πρωτόκολλο τότε για να αντιδράσουν σε πανδημίες, γι’ αυτόν το λόγο οι απώλειες ζωών ήταν τεράστιες.
6. Η γρίπη του Χονγκ Κονγκ (1968)
Ακριβώς πενήντα χρόνια μετά την Ισπανική πανδημία, «γεννήθηκε» ένας νέος ιός γρίπης, ο Η3Ν2. Οι απώλειες της γρίπης του Χονγκ Κονγκ σε ανθρώπινες ζωές υπολογίζονται στο ένα εκατομμύριο. Η ιός της γρίπης του Χονγκ Κονγκ θεωρείται ως ένας από τους πιο μεταδοτικούς καθώς το 1968, σε διάστημα δύο εβδομάδων, προσέβαλε 500.000 ανθρώπους.
7. HIV/AIDS (1981-σήμερα)
Οι πρώτες περιπτώσεις του HIV/AIDS καταγράφηκαν το 1981, όμως η νόσος εξακολουθεί και σήμερα να προκαλεί απώλειες ζωών. Από το 1981, 75 εκατ. άνθρωποι ήταν φορείς του HIV και περίπου 32 εκατ. έχασαν τις ζωές τους. Πρόκειται για ένα σεξουαλικώς διαδιδόμενο νόσημα, για το οποίο δεν υπάρχει θεραπεία.
8. SARS (2002-2003)
Το SARS είναι μια ασθένεια που προκαλείται από έναν από τους επτά κορονοϊούς που επηρεάζουν τους ανθρώπους. Η επιδημία ξεκίνησε από την Κίνα και εξελίχθηκε σύντομα σε παγκόσμια πανδημία, «αγγίζοντας» 26 χώρες. Ο κορονοϊός του SARS είναι κατά 86,9% όμοιος με τον νέο κορονοϊό-2019 σε ό,τι αφορά το γενετικό του προφίλ. Η έξαρση του SARS συνέβαλε στην ανάπτυξη σημαντικών πρωτόκολλων για τα νοσοκομεία (απολυμάνσεις, χρήση μασκών κ.λπ.) του Χονγκ Κονγκ, και όχι μόνο.
9. Η Γρίπη των χοίρων ή H1N1 (2009 - 2010)
Ο Η1Ν1 του 2009 ονομάστηκε «Γρίπη των χοίρων», καθώς ξεκίνησε από γουρούνια που είχαν επαφή με ανθρώπους. Ο ιός ήταν διαφορετικός από τα συνήθη ξεσπάσματα γρίπης καθώς το 80% των θανάτων ήταν ανθρώπων ηλικίας κάτω των 65 ετών.
10. Έμπολα (2014 - 2016)
Ο ιός Έμπολα -που πήρε το όνομά του από έναν ποταμό κοντά στο σημείο που καταγράφηκε το πρώτο κρούσμα- ήταν εξαιρετικά θανατηφόρος.
Ξεκίνησε από ένα μικρό χωριό στη Γουινέα το 2014 και εξαπλώθηκε σε γειτονικές χώρες της Δυτικής Αφρικής. Όπως και η χολέρα, τα θύματά του ήταν οι χώρες που δεν είχαν τις υποδομές για να τον αντιμετωπίσουν.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ
Στον αγώνα κατά του κορονοϊού, όλοι προσπαθούν να κάνουν ό,τι μπορούν για να συμβάλλουν στην αναχαίτιση της εξάπλωσής του. Γιατροί και νοσηλευτές περνούν μέρες και νύχτες στα νοσοκομεία, οι περισσότεροι πολίτες φέρονται υπεύθυνα και μένουν σπίτι και άλλοι, όπως η απίθανη γιαγιά Τερέζα από την Ιταλία, εκμεταλλεύονται τον ελεύθερο χρόνο τους για να βοηθήσουν ακόμα πιο έμπρακτα τους αφανείς ήρωες που πολεμούν την πανδημία. Η ίδια, λοιπόν, είναι 83 ετών και, καθώς ανήκει στις ευπαθείς ομάδες, δεν βγαίνει καθόλου από το σπίτι. Ωστόσο, δεν περνάει τον χρόνο της βλέποντας τηλεόραση, αλλά ράβοντας εκατοντάδες μάσκες για το προσωπικό ενός νοσοκομείου της Ρώμης, όπως έγινε γνωστό από συγγενείς της, στη σελίδα του Facebook “Working Class Hero”.
Η Τερέζα Ταλιέντε (όπως είναι το πλήρες όνομά της) ζει στη Ρώμη, είναι συνταξιούχος μοδίστρα θεατρικών κοστουμιών και έθεσε τις ικανότητές της στη διάθεση του αγώνα κατά του ιού.
Η ιστορία της γιαγιάς-ηρωίδας έχει συγκινήσει το διαδίκτυο και πολλοί τής έδωσαν συγχαρητήρια για την αλληλεγγύη και τη δύναμη ψυχής που διαθέτει, και την ευχαρίστησαν για τις υπηρεσίες της.
Πολλά μπράβο στη γιαγιά Τερέζα!
Από τη Μαρία Ζαχαρή, καθηγήτρια Βιολογίας, MSc στις «Επιστήμες της Αγωγής»
