* Από τον Αργύρη Ντόβα
Εισαγωγή: Είναι γνωστό ότι το κλίμα και οι καιρικές συνθήκες αποτελούν σημαντικές αιτίες, που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία. Αυτό σημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή, που παρατηρείται παγκοσμίως, μεταβάλλει τα δεδομένα, που σχετίζονται με την υγεία και την ευημερία των πληθυσμών. Πρόκειται για μια υπολογίσιμη επίδραση, η οποία συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη με την αρμόζουσα προσοχή, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι η προσωπική τους υγεία εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από τη συμπεριφορά τους (π.χ. διατροφικές συνήθειες, άσκηση), την κληρονομικότητα ή την ευκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας .
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισμό με άμεσο και έμμεσο τρόπο. Η άμεση επίδραση πραγματοποιείται μέσα από τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες, όπως: η θερμοκρασία, οι βροχοπτώσεις, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η έμμεση επίδραση οφείλεται στη χαμηλότερη ποιότητα: του νερού, του αέρα και του φαγητού, καθώς και στις μεταβολές του οικοσυστήματος, της γεωργίας, της βιομηχανίας, των οικισμών και της οικονομίας. Κατά συνέπεια, η κλιματική αλλαγή δεν αυξάνει μόνο τις ήδη υπάρχουσες ασθένειες παγκοσμίως, αλλά δημιουργεί και νέες, ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε πρόωρο θάνατο.
Ηθικοί αυτουργοί της διαμορφωθείσας κατάστασης, αλλά και της κατάστασης που προδιαγράφεται για το άμεσο μέλλον, σ’ ό, τι αφορά τις κλιματολογικές αλλαγές, είμαστε εμείς οι άνθρωποι, με τις διάφορες δραστηριότητές μας. Κατά το διάστημα των τελευταίων 50 ετών οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδιαίτερα η καύση των ορυκτών καυσίμων, έχουν συντελέσει στην απελευθέρωση επαρκών ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου, ικανών να παγιδεύσουν επιπρόσθετη θερμότητα στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και να επηρεάσουν το παγκόσμιο κλίμα. Κατά το διάστημα των τελευταίων 100 ετών, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος ανέβηκε κατά προσέγγιση κατά 0.75ο C. Κατά το διάστημα των τελευταίων 25 ετών, ο ρυθμός της παγκόσμιας υπερθέρμανσης έχει επιταχυνθεί περισσότερο από 0.18ο C ανά δεκαετία. Το επίπεδο της θάλασσας ανεβαίνει, οι παγετώνες λιώνουν και η τυπολογία των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων αλλάζει. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν περισσότερο συχνά και είναι πιο έντονα.
Έτσι, κάτω από τις διαμορφωθείσες ήδη, οι προβλέψεις των ειδικών κάνουν λόγο για ανυπολόγιστες βλάβες στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού από την υπερθέρμανση της Γης. Μαζικές μεταναστεύσεις, έλλειψη νερού και τροφής, εξάπλωση μολυσματικών νόσων, θάνατοι λόγω κυμάτων καύσωνα και συχνών πλημμυρών, είναι μερικές από τις σκηνές, που έχουν αρχίσει ήδη να παίζονται στο …. έργο της παγκόσμιας ζωής.
Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία: Το κεντρικό συμπέρασμα των μελετών, που έχουν εκπονηθεί σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία, είναι ότι μπορεί να προκαλέσει: α) αυξημένη θνησιμότητα, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και της αύξησης των περιπτώσεων θερμικού “ stress”, β) μεγαλύτερη συχνότητα επιδημιών μεταδοτικών ασθενειών, λόγω πλημμυρών και ακραίων καιρικών φαινομένων και γ) υπολογίσιμες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, εξ αιτίας της μετακίνησης πληθυσμών, λόγω της αύξησης της στάθμης των θαλασσών και της αυξημένης συχνότητας ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και λόγω τοπικών πολεμικών συγκρούσεων σε διάφορες περιοχές της Γης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεχής εισροή προσφύγων στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της Μεσογείου, εξ αιτίας της εμπόλεμης κατάστασης στη Συρία και στο Αφγανιστάν.
Μέγιστη απειλή της κλιματικής αλλαγής, η έκρηξη ασθενειών: Οι κυριότερες ασθένειες, που αναμένεται να απειλήσουν την ανθρωπότητα, εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, είναι: 1) Το θερμικό “stress”και η θερμοπληξία, κυρίως στα αστικά κέντρα. 2) Τα καρδιαγγειακά και τα αναπνευστικά νοσήματα. Αύξηση των περιπτώσεων αυτών αναμένεται στα άτομα υψηλού κινδύνου, εξ αιτίας των υψηλών θερμοκρασιών, σε συνδυασμό με τη ρύπανση της ατμάσφαιρας. 3) Οι μεταδοτικές νόσοι. Αναμένεται αύξηση αυτών, καθώς η θερμοκρασία επιδρά στους ρυθμούς ανάπτυξης των παθογόνων μικροοργανισμών και στον πολλαπλασιασμό τους εντός των ξενιστών ( εντόμων και τρωκτικών ). Έτσι, η ελονοσία, η εγκεφαλίτιδα, ο δάγκειος πυρετός, η σχιστοσωμίαση, η λεϊσμανίαση , η εχινοκοκκίαση, η νόσος Lyme και οι ιοί Hanta, αναμένεται να εξαπλωθούν ακόμη και στον αναπτυγμένο κόσμο. 4) Οι ζωονόσοι, όπως π.χ. ο καταρροϊκός πυρετός των προβάτων, αναμένεται να παρουσιάσουν έξαρση. 5) Αναμένεται επίσης να παρατηρηθεί έξαρση της χολέρας , που θα οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεάνιων υδάτων, η οποία θα οδηγήσει σε αύξηση της βιομάζας του πλαγκτού, που με τη σειρά της θα παράσχει τροφή στο βακτήριο Vibrio cholerae, που κρύβεται πίσω από τη νόσο. 6) Οι 7) Οι ψυχικές διαταραχές , όπως π.χ. η κατάθλιψη, κυρίως μετά την εμφάνιση φυσικών καταστροφών. 8) Ο υποσιτισμός, λόγω της έλλειψης τροφής, εξ αιτίας ελαττωμένης παραγωγής γεωργικών προϊόντων, που θα προκύψει από την αλλαγή του κλίματος. Η αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών θα επιφέρει σημαντικό πλήγμα στη θαλάσσια πανίδα, από την οποία τρέφονται δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Ευάλωτες ομάδες πληθυσμού: Οι πιο ευάλωτες ομάδες, λόγω της κλιματικής αλλαγής, είναι: α) Οι ηλικιωμένοι. β) Τα παιδιά. γ) Τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας, που βρίσκονται σε συνεχή ιατρική παρακολούθηση. δ) Οι φτωχοί, με προβληματική διατροφή και υποσιτισμό, που κατοικούν σε περιοχές χαμηλού εισοδήματος, με δύσκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. ε) Οι κάτοικοι νησιωτικών και ορεινών περιοχών, όπου παρατηρείται λειψυδρία και έλλειψη υγιεινής τροφής. στ) Οι μετανάστες, που βρίσκονται σε κοινωνικό αποκλεισμό από την αγορά εργασίας, καθώς και από τις κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
Σχέδιο δράσης του Π.Ο.Υ. : Το έτος 2009, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ( Π.Ο.Υ. ) ενέκρινε ένα σχέδιο δράσης για την κλιματική αλλαγή, στο οποίο περιλαμβάνονται: α) Η ενίσχυση της ενημέρωσης των πληθυσμών στον Πλανήτη, ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί σημαντική απειλή για την υγεία. β) Ο συντονισμός των διαφόρων οργανισμών, μέσα στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, για τη διασφάλιση εκ μέρους τους της επαρκούς εκπροσώπησης των θεμάτων υγείας στην ημερησία διάταξη των εργασιών για την αλλαγή του κλίματος. γ) Η ορθολογική εκτίμηση και αντικειμενική αξιολόγηση των επιστημονικών δεδομένων, που συνδέουν την κλιματική αλλαγή με την υγεία, καθώς και η ενίσχυση της ανάπτυξης της παγκόσμιας « ατζέντας » για την έρευνα. δ) Η ενδυνάμωση του συστήματος υγείας των χωρών, ώστε να καταστούν ικανές να ελαχιστοποιήσουν τις ευάλωτες πτυχές του τομέα υγείας τους για την επαρκή αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας, που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή.
* Ο Δρ Αργύρης Β. Ντόβας είναι τ. Διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας & Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
