Τα ονόματα αυτά είναι δημιούργημα της πρόληψης του μεσαιωνικού Έλληνα. Όταν σε μία οικογένεια δεν επιβίωναν τα νεογέννητα, η πικραμένη μητέρα έπαιρνε το νεογέννητο και το άφηνε στη θύρα μιας οικογένειας, της οποίας ζούσαν τα παιδιά και παρακολουθούσε από κάποια απόσταση το τι θα συνέβαινε. Το μωρό έκλαιγε και κάποια στιγμή, ένα μέλος της οικογένειας άκουγε το κλάμα και εύρισκε το μωρό. Η οικογένεια αυτή, αφού μάθαινε τίνος ήταν το νεογέννητο, αναλάμβανε να το βαφτίσει και να το καταστήσει τυχερό, συμμετέχοντας και αυτό στη δική τους τύχη. Καθώς το παιδί το είχαν βρει, ήταν δηλαδή ευρετό, του έδιναν το όνομα Ευρετός και Βρετός, αν ήταν αγόρι, και Ευρετή ή Ευρετώ και ιδιωματικά Ευρετού, αν ήταν κορίτσι. Η αρχαιότερη μαρτυρία του ονόματος Ευρετός ανάγεται στο έτος 1318 στα Βραστά της Χαλκιδικής (E. Trapp, Prosopographische Lexikon der Palaiologenzeit, τ. 3, αρ. 6320).
Ο Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, στο έργο του «Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα, ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα» (1912, σ. 160), αναφέρει ότι το όνομα Βρετός δόθηκε «εκ της εννοίας ίσως ότι ο γεννηθείς είναι πολύτιμος και οιονί εύρημα των γονέων». Σημειώνει την ύπαρξη του Βρετού και της Βρετής στη Χαλκιδική και στην Κύζικο.
Σήμερα είναι δύσκολο να συναντήσουμε κάποιον με το βαφτιστικό αυτό, όχι όμως δύσκολο να το αναγνωρίσουμε στα επώνυμο Βρετός, Βρετάκος, Βρέτας και Μπρέτας.
Στη Θεσσαλία ο Ευρετός (Εβρετός) αναφέρεται ήδη το 1540 στα Τρίκαλα, τον 16ο αιώνα στην Αγιά, Αλμυρό, Τρίκαλα, τον 17ο αιώνα στον Όλυμπο και τον 18ο στη Δεσκάτη. Η απλή μορφή, Βρετός, αναφέρεται το 1454 στην Ελασσόνα, στην Καλαμπάκα, Καρδίτσα, το 1520 στην Αγιά, στη Δεσκάτη, στο Πήλιο, τον 16ο αιώνα στην Ελασσόνα, στην Καρδίτσα, το 1798 στην Καλαμπάκα, τον 18ο αιώνα στην Ελασσόνα.
Ο Βρετός, με το ανέβασμα του τόνου έγινε Βρέτος και στους ηπειρωτικής προέλευσης Βρέτας, επίσης το Βρέτης και το Βρέτζος. Ο Βρέτος αναφέρεται στις προθέσεις στην Καλαμπάκα (1613/1614), στην Καρδίτσα (1640) και στα Τρίκαλα (16ος/17ος αιώνας, 4 άνδρες). Το όνομα Βρέτας έφεραν από ένας άνδρας στην Αγιά (1658), στην Καλαμπάκα (1762) και στα Τρίκαλα (1898). Το όνομα Βρέτης και Βρέτζος είχαν δύο Καλαμπακιώτες το έτος 1613/1614.
Ευρετού ονομαζόταν μία γυναίκα στην περιοχή της Ελασσόνας το 1798, Βρετώ 2 γυναίκες στην Καρδίτσα (16ος αιώνα) και μία στα Τρίκαλα (16ος/17ος αι. Με τη μορφή Βρέτω αναφέρονται περισσότερες γυναίκες: 3 στην Καρδίτσα τον 16ο αιώνα, 2 στη Δεσκάτη το 1613/1614, και από μία στην Ελασσόνα (1674), στα Τρίκαλα (1714, 1740, 1798), και τον 18ο αιώνα στην Ελασσόνα και στον Τύρναβο. Η ιδιωματική μορφή Βρέτου απαντάται μόνο στον Όλυμπο και μία φορά. Στη Λάρισα τον 18ο αιώνα αναφέρεται μία Εύρω.
(Ευχαριστώ και αυτή τη φορά τους κ. Θωμά Μπούμπα και Κώστα Κόκκινο για τις πληροφορίες τους ότι στην Τσαριτσάνη υπήρχε μέχρι τα πρόσφατα χρόνια μία Σεβαστή και μερικές Αννούλες, και τον Βαγγέλη Ρηγόπουλο, για τη γιαγιά του Σεβαστή στην Τσαγκαράδα. Ο Αθ. Αλεξανδρής με πληροφόρησε ότι, το 1906, υπήρξε ένας 14χρονος μετανάστης στην Αμερική, από τα Πετρίλια της Αργιθέας, ονομαζόμενος Ανίκητος. Το ίδιο όνομα είχε και ένας από τη Δρακότυπα του Μουζακίου, γεννημένος πριν από το 1940, και τον φώναζαν Νικητή, όπως με γνώρισε ο κ. Γιώργος Γούσιας).
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
