τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου και την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία, με κύριο αίτημα του Κεμάλ. Θυμίζω ότι η Ανατολική Θράκη είχε παραχωρηθεί στην Ελλάδα με τη συμφωνία των Σεβρών. Επιπλέον, αποφασίσθηκε η δραματική αποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού σε 15 ημέρες από την Ανατολική Θράκη. Η επαναστατική επιτροπή με ισχυρό στρατό, όταν έφτασε στην Αθήνα στις 12.09.1922 (π.ημ.) ανάγκασε τον βασιλιά Κωνσταντίνο να φύγει από την Ελλάδα και τη βασιλεία ανέλαβε ο πρωτότοκος γιος Γεώργιος Β’. Τελικά ο Πλαστήρας έστειλε ελληνική αντιπροσωπεία στις 28.09.1922 που δέχθηκε και υπέγραψε τους όρους της διάσκεψης των Μουδανιών, με υπόδειξη και του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τους αρχηγούς της επαναστατικής επιτροπής των συνταγματαρχών Ν. Πλαστήρα, Στυλ. Γονατά και αντιπλοιάρχου Δ. Φωκά. Ο Πλαστήρας ενέκρινε την απόφαση του εκτάκτου στρατοδικείου για την εκτέλεση των 6 από τους 8 πρωταίτιους κατηγορούμενους για τη μικρασιατική καταστροφή στις 15.11.1922. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος (πρόεδρος στη δίκη των 6) δημιούργησε τον «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» που σκοπό είχε την εγκαθίδρυση στην Ελλάδα της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Για τη Συνθήκη Ειρήνης με την Τουρκία στη Λοζάνη, η επαναστατική επιτροπή διόρισε τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως αντιπρόσωπο της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις και την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης στις 24 Ιουλίου 1923. Είχε προηγηθεί στις 30.01.1923 η υποχρεωτική σύμβαση ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ο Πλαστήρας ανέθεσε στον υπουργό Εσωτερικών Γεώργιο Παπανδρέου τη σύνταξη ενός νέου εκλογικού νόμου για την κάθοδο της χώρας σε εκλογές και Συντακτικής Συνέλευσης που προσδιορίσθηκαν για τις 02.12.1923. «Έτσι με τον νόμο του Παπανδρέου καθοριζόταν η Επαρχία για την Παλιά Ελλάδα και η Περιφέρεια Πρωτοδικείου για τις νέες χώρες… Το σύστημα εκείνο προκάλεσε «ιερά αγανάκτηση» των αντιβενιζελικών. Το ειρωνεύτηκαν και το είπαν «στενοευρία». Αλλά η πολιτική ιστορία δικαίωσε το σύστημα και τον νομοθέτη. Από τότε ως το 1952, όσες φορές εκφράστηκε το πλειοψηφικό σύστημα στον τόπο μας, με εκείνη τη διαίρεση του 1923 έγιναν οι εκλογές». (βιβλ.1,σελ.187) Ο νέος αυτός εκλογικός νόμος του πλειοψηφικού συστήματος που ανακοινώθηκε στις 12.09.1923 ήταν και η αφορμή του ξεσηκωμού της αντιβενιζελικής παράταξης με επικεφαλής τον Ιωάννη Μεταξά, που είχε από καιρό δημιουργήσει το «Κόμμα των Ελευθεροφρόνων» σε όλη την επικράτεια και τώρα έπρεπε να κινηθούν στρατιωτικά προκειμένου να ανατρέψουν το αρνητικό πολιτικό κλίμα στην αντιβενιζελική παράταξη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Έχοντας βάλει ως αρχηγούς της «αντεπανάστασης» τους υποστράτηγους Γεώργιο Λεοναρδόπουλο και Παναγιώτη Γαργαλίδη (βενιζελικών πεποιθήσεων) και τον συνταγματάρχη Γεώργιο Ζήρα, το βράδυ της Κυριακής 21 προς 22 Οκτωβρίου 1923 άρχισε το στρατιωτικό «κίνημα» και πέτυχε σχεδόν παντού εκτός της Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Λάρισας. Τις πρώτες δύο μέρες του «κινήματος» υπήρχε σχετική επιτυχία με πρωταγωνιστή τον συνταγματάρχη βασιλόφρονα Ζήρα και άλλων σημαντικών βασιλοφρόνων αξιωματικών, όπως τους Παπάγο, Τσολάκογλου, Παπαδήμα, Σκυλακάκη, Μανιαδάκη, Δεμέστιχα και άλλους. Τότε ο Πλαστήρας επιστράτευσε τον συνταγματάρχη Κονδύλη που είχε αποστρατευθεί για να πολιτευθεί, ο οποίος με τη μεγάλη του επιρροή στο στράτευμα συνετέλεσε τα μέγιστα, ώστε η «αντεπανάσταση» σε λίγες ημέρες να σβήσει. Ο ίδιος ο Κονδύλης στην 1η Νοεμβρίου αποστρατεύθηκε με το βαθμό του υποστρατήγου. «Οι αντεπαναστάτες συνελήφθησαν ενώ ο Ιωάννης Μεταξάς πρόφτασε να φύγει για την Ιταλία στις 27.10.1923, οπότε έληξε άδοξα το «κίνημα» Λεοναρδόπουλου, Γαργαλίδη, Ζήρα και Μεταξά. Οι στασιαστές εκτός από τον Μεταξά συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε έκτακτο στρατοδικείο που συνεδρίασε στην αίθουσα ενός σχολείου στην Ελευσίνα». (βιβλ.2, σελ.119) Οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος καταδικάσθηκαν σε θάνατο, ο Μεταξάς και ο Ζήρας ερήμιν. Όμως καμία εκτέλεση δεν πραγματοποιήθηκε και σε λίγο καιρό αμνηστεύθηκαν όλες οι θανατικές καταδίκες. Αποστρατεύθηκαν 1300 περίπου βασιλόφρονες αξιωματικοί διαφόρων βαθμών καθώς και οκτώ στρατηγοί. Ο Μεταξάς στο ημερολόγιό του 22 Οκτωβρίου 1923, ημέρα Δευτέρα αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ανησυχία νυκτός. Καμία είδηση. Σύντροφοι Κορίνθου βραδύνουν να έρθουν. Άρεγε ήλθον αρχηγοί κινήματος; Αεροπλάνα, Τι να είναι; Ειδοποίηση καλή; κακή; Γιατί ησυχία Κορίνθου; 4η πρωί , Διάκος, Τουρκοβασίλης. Κίνημα εξεράγει, όλοι ήρθαν, ποια η θέση μας; Πολύ αμφίβολως; … Με όλα ταύτα, με ταξίδι Τριπόλεως επέτυχα μεγάλα. Κατ’ουσίαν κίνημα ιδικόν μου» (βιβλ.3,σελ.275-276) Στην «αντεπανάσταση» αυτή πρωτεργάτης ήταν ο Μεταξάς όπως και ο ίδιος το ομολογεί. Ο Μεταξάς έγινε φυγάς στην Ιταλία (όπου δεν μπόρεσε να δει τον Μουσολίνι), άφησε έκθετους τους βασιλόφρονες αξιωματικούς και διέλυσε την αντιβενιζελική παράταξη, η οποία δεν έλαβε μέρος στις προγραμματισμένες εκλογές του Δεκεμβρίου που τελικά έγιναν στις 16.12.1923. Βιβλιογραφία: 1) «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Βιογραφία», Κων. Κομνηνός, εκδ. «Σύγχρονο Βιβλίο», Αθήνα, 1965. 2) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ, ΤΟΜΟΣ Α’ , 1901-1950, Μιλτ. Μ. Κάπου, Αθήνα, 1999. 3) ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ Ι. ΜΕΤΑΞΑ, Τόμος Γ1, 1921-1932, Επιμέλεια: Παν. Μ. Σιφναίος, Εκδ.: «Ίκαρος», Αθήνα, 1963
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
