Οι διαφωνούντες με την άποψη αυτή υποστηρίζουν ότι εφ' όσον οι επιχειρήσεις ευθύνονται μόνον για την αύξηση των κερδών τους, τότε ενεργούν, σε τελική ανάλυση, σε βάρος των καταναλωτών. Διερωτώνται λοιπόν: από πού θα βγάλουν οι επιχειρήσεις τα κέρδη τους αν εξοντώσουν τον καταναλωτή;
Πρέπει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η παραπάνω άποψη του Φρήντμαν βασίζεται στη γενικότερη οικονομική του θεώρηση περί αυτορρυθμιζόμενης αγοράς. Ότι δηλαδή στην αλυσίδα παραγωγής - κατανάλωσης τα οποιαδήποτε αναφυόμενα προβλήματα λύνονται εσωτερικά και δεν εκδηλώνονται λόγω της πολιτικής των επιχειρηματιών. Και έτσι προβάλλεται στους οικονομικούς κύκλους η έννοια της επιχειρηματικής ηθικής.
Όμως η πολυσυζητημένη, ιδίως τα τελευταία χρόνια, επιχειρηματική ηθική είναι εφικτή, είναι πραγματική, ή είναι μια επιθυμητή φαντασίωση;
Στις σημερινές κοινωνίες, που δεν είναι κοινωνίες αγγέλων, υπάρχει περίπτωση ο επιχειρηματίας να σκέφτεται τα αγαθά που παράγει να μην επιβαρύνουν πολύ τον καταναλωτή, δηλαδή να τα πουλάει με πολύ χαμηλό κέρδος;
Υπάρχει περίπτωση ο επιχειρηματίας να ενδιαφέρεται να αμείβονται καλά οι εργαζόμενοι, ώστε να ζουν αξιοπρεπώς;
Η επιχειρηματική ηθική ασφαλώς ευνοεί, βλέποντας μακροπρόθεσμα, τα συμφέροντα όλων των σχετικών συντελεστών (συμφέροντα επιχειρηματιών, εργαζομένων και καταναλωτών), αρκεί αυτά να εναρμονίζονται και να συμβαδίζουν.
Εάν πράγματι η αγορά λειτουργεί έτσι, τότε θα είχαν δίκαιο οι νεοφιλελεύθεροι, που πιστεύουν στην αυτορρύθμιση της αγοράς. Είναι όμως έτσι;
Έχει ιστορικά αποδειχθεί στην πράξη η ηθική του επιχειρηματία ή έχει αποδειχθεί το τελείως αντίθετο;
Φυσικά και έχει αποδειχτεί ότι πάντοτε ίσχυε το τελείως αντίθετο, όπως τουλάχιστον αποδεικνύεται από τους ατελείωτους, μακροχρόνιους αγώνες των εργαζομένων.
Μήπως λοιπόν θα πρέπει τα κράτη, που έχουν υιοθετήσει την αυτορρυθμιζόμενη αγορά να "κατασκευάσουν" την επιχειρηματική ηθική;
Μήπως πρέπει να παρέμβουν με μέτρα και εγγυήσεις, που θα αποσκοπούν στην υποχρεωτική τήρηση των βασικών αρχών ηθικής εκ μέρους των επιχειρήσεων;
Ας φροντίσουν λοιπόν οι χώρες αυτές, με κοινή αντιμετώπιση, να προωθήσουν και να ενισχύσουν την ηθική κουλτούρα των παραγόντων της αγοράς, για την ομαλή λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας._
Από τον Αστέριο Καζλάρη
