αν μπορούσατε να διαλέξετε ανάμεσα στο να κάνετε άμεσα έναν πραγματικό, αληθινό φίλο ή να αποκτήσετε αμέσως ένα καινούριο πολυτελές αυτοκίνητο, τι θα επιλέγατε; Η απάντηση που θα δώσετε στο παραπάνω ερώτημα, δείχνει και τις πραγματικές σας προτεραιότητες και ανάγκες.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι περισσότεροι θα επιλέξουν να αποκτήσουν το πανάκριβο αυτοκίνητο, ίσως γιατί θεωρούν ότι έχουν ήδη αρκετούς φίλους, είτε γιατί πιστεύουν ότι δεν χρειάζονται κάποιον ως φίλο. Η επιλογή του αυτοκινήτου όμως δείχνει κάτι περισσότερο. Δείχνει ότι πλέον ζούμε στην εποχή του λεγόμενου οικονομικού ανθρώπου, που πιστεύει ότι τα υλικά αγαθά μπορούν να καλύψουν και τις ψυχικές ανάγκες. Δυστυχώς έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία που ταυτίζει το "είναι" με το "έχειν", μια κοινωνία που τα υλικά αγαθά οριοθετούν την ύπαρξή μας, ρυθμίζουν τη συμπεριφορά μας και επιδρούν καταλυτικά σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Μια κοινωνία που η αξία της ανθρώπινης ύπαρξης μετριέται με το χρήμα και που η ποσότητα υπερισχύει της ποιότητας. Μια κοινωνία που κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους με βάση το αυτοκίνητο, τα ακριβά ρούχα, την κατανάλωση πάσης φύσεως υλικών προϊόντων.
Το εύλογο βέβαια ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: πώς είναι δυνατόν σε μια εποχή τέτοιων τεχνολογικών εξελίξεων, η ποιότητα ζωής των ανθρώπων αντί να βελτιώνεται, γίνεται συνεχώς χειρότερη; Η απάντηση βρίσκεται στο ότι η τεχνολογία αναπτύχθηκε με πιο γρήγορους ρυθμούς απ’ ό,τι μπορούσε να αφομοιώσει ο άνθρωπος. Έτσι λοιπόν σήμερα ζούμε σε μια εποχή βαθιάς ανθρωπιστικής κρίσης, που χαρακτηρίζεται από απομόνωση, κατάθλιψη, βία, αντικοινωνικότητα, αποχή από τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας. Ζούμε σε μια εποχή που σχεδόν όλοι μας κατακρίνουμε και γνωρίζουμε τα αρνητικά της, αλλά τα αναπαράγουμε σε μεγαλύτερο βαθμό ανά δεκαετία και από γενιά σε γενιά.
Ποιες όμως είναι οι αιτίες που έχουν δημιουργήσει τον οικονομικό άνθρωπο; καταρχήν οι αιτίες θα πρέπει να αναζητηθούν στη μορφή της σύγχρονης οικογένειας και στην άποψη που έχουν οι περισσότεροι γονείς για την ανατροφή των παιδιών. Οι συνήθως σκληρά εργαζόμενοι γονείς δεν έχουν σήμερα τον απαιτούμενο ελεύθερο χρόνο για να επικοινωνήσουν ποιοτικά και ουσιαστικά με τα παιδιά τους. Έχουν συνεπώς εναποθέσει τη διαπαιδαγώγησή τους στα υλικά αγαθά, στη χρήση του υπολογιστή και στο κινητό τηλέφωνο. Η εικόνα που συχνά βλέπουμε σε καφέ της πόλης μας, γονείς να κάθονται με τα παιδιά τους σε απογευματινή έξοδο και όλοι τους αντί να συζητούν να κοιτούν την οθόνη του κινητού, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Ακόμη και όταν συζητούν, η κουβέντα είναι σχεδόν πάντα για το πως πρέπει τα παιδιά μεγαλώνοντας να βρουν μια καλή δουλειά, συχνά αντιμετωπίζοντας τον συνάνθρωπό τους ως μέσο, προκειμένου να συνεχίσουν να έχουν και αργότερα μια ζωή υλικής ευδαιμονίας. Μεγαλώνουμε δυστυχώς μια γενιά, που της έχουμε στερήσει την παιδική ηλικία και της έχουμε γεμίσει τον χρόνο με μαθήματα, δραστηριότητες και με μια διαρκή πλύση εγκεφάλου για το πόσο σημαντικά είναι τα υλικά αγαθά.
Αναπόφευκτα και η εκπαιδευτική διαδικασία σήμερα είναι προσαρμοσμένη, σε όλες τις βαθμίδες της, σε αυτή την οικονομική ιδεολογία. Παραβλέποντας στόχους όπως είναι η ουσιαστική κοινωνικοποίηση και ανάπτυξη ενεργής συμμετοχής στα κοινά, γεμίζουμε τα παιδιά με ανούσιες και άχρηστες γνώσεις που δεν τους είναι χρήσιμες για την υπόλοιπη ζωή τους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να θεωρούν ότι το πραγματικό νόημα της ενήλικης ζωής είναι η κατάκτηση μιας καλά αμοιβόμενης δουλειάς, χωρίς να χρειάζεται και ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Στην όλη διαδικασία ήδη από την παιδική ηλικία επεμβαίνουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η ταχύτατη διάδοση της διαφήμισης μέσω του κινητού τηλεφώνου. Έχοντας ελλιπή κριτική ικανότητα και δεχόμενοι με απίστευτη ταχύτητα εικόνες πετυχημένων και διάσημων ανθρώπων, πολυτελή αυτοκίνητα και σπίτια, εύκολα διαμορφώνεται στη συνείδηση των ατόμων η άποψη ότι η απόκτηση υλικής ευημερίας είναι αυτοσκοπός.
Οι περισσότεροι από όλους εμάς έχουμε επίγνωση ότι αυτή η συνεχώς αυξανόμενη καταναλωτική και οικονομική ιδεολογία περισσότερο δημιουργεί παρά λύνει προβλήματα. Ίσως είναι καιρός πλέον να σταματήσουμε τις φιλολογικές συζητήσεις, να αναζητήσουμε τρόπους ανάσχεσης και να στραφούμε ξανά προς τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες. Η ουσιαστική επένδυση στη σχολική διαδικασία θα ήταν μια εξαιρετική αρχή.
Νίκος Τάχατος,
φιλόλογος
