Η ώρα είναι... ό,τι ώρα λέει το κινητό του καθενός που συνήθως συμβουλευόμαστε οι σημερινοί άνθρωποι για να κανονίσουμε τον χρόνο και τις δουλειές μας.
Χτες στην «Ελευθερία» ο γιατρός και μελετητής της τοπικής ιστορίας κ. Νίκος Παπαθεοδώρου έκανε μια ακόμη αναφορά στην ιστορία του ρολογιού της πόλης. Εκεί ψηλά στο «Φρούριο». Αν και πέρασαν είκοσι έξι (!) ολόκληρα χρόνια κανείς δεν το ξεχνάει. Όλοι οι Λαρισαίοι, σαραντάρηδες και πάνω, έχουν στ’ αυτιά τους τον γλυκό, καμπανιστό ήχο του. Τον ακούγαμε πολύ καθαρά, γιατί η πόλη είχε τότε λιγότερα αυτοκίνητα, επομένως κάπως μικρότερα επίπεδα θορύβου.
Τους περασμένους αιώνες –δεδομένου ότι η πόλη διέθετε ρολόι από το 1668 τουλάχιστον-ο ήχος του λαρισαϊκού ρολογιού ακουγόταν ακόμη πιο καθαρός. Περιηγητές περασμένων αιώνων έγραφαν ότι ακουγόταν σε απόσταση «μιας ημέρας δρόμου». Υπερβολές ή όχι, είναι βέβαιο ότι στην τουρκοκρατούμενη Λάρισα θα επικρατούσε τόση ησυχία, ώστε να μην ακούς παρά τους κοασμούς των βατραχιών στις όχθες του «Σαλαμπριά» (Πηνειού), τις χαμηλόφωνες ομιλίες των ανθρώπων στα παζάρια της πόλης και τις φωνές των μουεζίνηδων από τα πολυάριθμα τζαμιά της. Δεν θέλει επομένως και πολλή σκέψη για να υποθέσεις ότι σ’ αυτήν τη «σιγή νεκροταφείου» οι καμπανιστοί χτύποι του ρολογιού θα πρωταγωνιστούσαν στην καθημερινότητα των ανθρώπων και θα καθόριζαν σημαντικό μέρος της ζωής. Τα καθημερινά ραντεβού, το ωράριο της αγοράς, οι όρθροι, οι εσπερινοί, οι θείες λειτουργίες αλλά και κάθε δημόσια εκδήλωση ορίζονταν προφανώς με βάση τους χτύπους του ρολογιού.
Και τα χρόνια κυλούσαν στη Λάρισα, χρόνια καλά μα και κακά, χρόνια με ειρήνη αλλά και με πολέμους μέχρι που κάποια στιγμή χτύπησε ο σεισμός. Ήταν πρωινό Σαββάτου της 1ης Μαρτίου 1941. Η άνοιξη εκείνου του έτους δεν μπήκε με το δεξί. Την ώρα εκδήλωσης του σεισμού την ξέρουμε επ’ ακριβώς: ήταν 5.53 το πρωί. Εκεί καρφώθηκαν μια για πάντα οι δείκτες, όπως ξέρουμε από τη γνωστή φωτογραφία του γκρεμισμένου ρολογιού της πόλης.
Φαίνεται ότι η έλλειψη ρολογιού στη μεταπολεμική Λάρισα ήταν ζωτικής σημασίας. Ο δήμαρχος Καραθάνος, σαν να ήξερε πόσο πρόωρα θα έφευγε από τη ζωή – μόλις στα 55 του χρόνια- κέρδισε το στοίχημα με τον χρόνο. Ξανάχτισε το ρολόι στα 1952. Κατά κάποιο τρόπο, κέρδισε την αιωνιότητα. Χρόνια μετά τον θάνατο του, στα λαρισαϊκά σπίτια άκουγες κουβέντες του τύπου :
- Νίτσααα… Άιντε, σύρε βάλε τραπέζι. Χτύπησε δύο ο «Καραθάνος».
Ακόμη θυμάμαι και γελάω με τον Θωμά, έναν καλοκάγαθο και πλακατζή οικοδόμο, που πάντα έκανε μια στάση στο τσιπουράδικο της γειτονιάς. Κει που τα ’πινε με άλλους, το ρολόι του Φρουρίου χτυπούσε τρεις κι εκείνος, συνειδητοποιώντας αίφνης το περασμένο της ώρας, αναφωνούσε έντρομος :
-«Ιιιιιιι… Χτύπσε τρεις ου Καραθάνους; Φεύγου… Ποιος τν ακούσει πάλι ντ’ Γιωργίτσα…». Καημένε Θωμά, ένα τσιπουράκι με την ησυχία σου δεν ήπιες ποτέ.
Το 1992 που ο δήμαρχος Χριστόδουλος Καφές γκρέμισε το ρολόι, η πόλη λυπήθηκε μεν που έχανε ένα στοιχείο της ταυτότητάς της, αλλά δεν αντέδρασε ιδιαίτερα. Το ρολόι είχε εγκαταλειφθεί, μια λειτουργούσε, μια όχι, ενώ ο περιβάλλων χώρος, αφημένος κι αυτός στη μοίρα του, βρώμικος και σκοτεινός, δεν χρησίμευε καν σε ερωτευμένα ζευγαράκια, στα κλασικά εκείνα βραδινά ραντεβού που ήταν, εκτός των άλλων, και η χαρά των... μπανιστιρτζήδων μιας στερημένης γενικά εποχής. Η Λάρισα είχε ανεπιστρεπτί περάσει στην εποχή της... γκαρσονιέρας.
Το μεγάλο όραμα τότε ήταν –και είναι- η αποκάλυψη του Αρχαίου Θεάτρου, πρόταγμα που ερέθιζε πάντα τη φιλοδοξία των Λαρισαίων. Οι υποσχέσεις των δημοτικών αρχόντων για γρήγορη ανακατασκευή ενός νέου ρολογιού έμειναν απλές δηλώσεις στα φύλλα των εφημερίδων της εποχής που κιτρίνισαν κι αυτά.
Σήμερα, πράγματι, δεν υπάρχει ανάγκη να μαθαίνει κανείς την ώρα από ένα ρολόι πόλεως. Το κινητό, προέκταση πια της παλάμης μας, λέει την ώρα μια χαρά. Γι' αυτό και λίγες είναι οι πόλεις που διαθέτουν. Αν στη Λάρισα άνοιγε ξανά ένα τέτοιο θέμα συζήτησης θα ήταν περισσότερο από νοσταλγία για μια πόλη που δεν υπάρχει πια παρά μόνο στα παλιά καρτ ποστάλ. Αναφύονται εξάλλου και πολλά τεχνικά ζητήματα. Π.χ. πού να τοποθετηθεί ένα ρολόι σε έναν Λόφο που εν πολλοίς έχει πια οριοθετημένες χρήσεις γης και πολλά αρχαιολογικά στοιχεία; Η τοποθέτησή του δίπλα στον Άγιο Αχίλλιο, όπως είχε προταθεί, ώστε να φαίνεται, όπως και ο ναός από παντού, είναι μεν ενδιαφέρουσα, ενέχει όμως το μειονέκτημα ότι οι χτύποι δεν θα ακούγονταν παρά μονάχα προς τα δυτικά της πόλης.
Κι όμως! Παρ’ όλα αυτά, μια συζήτηση για το θέμα θα άξιζε να ανοίξει. Το ζήτημα είναι και αισθητικό και τουριστικό. Θα είναι πραγματικά μια όμορφη νότα στην πόλη το μελωδικό άκουσμα των χτύπων ενός ρολογιού κάθε ώρα – σταθερή και ασύνειδη υπόμνηση στους ανθρώπους του πόσο πολύτιμος είναι ο εγκόσμιος χρόνος.
Ένα επιβλητικό και αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον ρολόι θα είναι ένα επιπλέον αξιοθέατο. Ένα ταυτοτικό στοιχείο για τη Λάρισα, όπως κάποτε που ο «Καραθάνος» ήταν το σήμα κατατεθέν σε μια πόλη η οποία ποτέ δεν έδωσε ιδιαίτερο βάρος στον καλλωπισμό της με αγάλματα, με μνημεία, με έργα τέχνης.
Και, αν θέλετε, θα είναι και η αποκατάσταση μιας ιστορίας… Αν η πόλη είχε ρολόι από τα 1668 τουλάχιστον, όπως μας πληροφορεί ο Τούρκος χρονογράφος και περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπί, μιλάμε για μια ιστορία τριακοσίων πενήντα και πλέον χρόνων. Που θα είναι πραγματικά λάθος μας να την απεμπολήσουμε τόσο εύκολα, τόσο αβασάνιστα…
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
