Οι παραμυθένιες αυτές ιστορίες είναι πολύ χρήσιμες γιατί επιτρέπουν στα παιδιά να ταξιδεύουν με τη φαντασία τους και να εκφράζουν με ασυνείδητους τρόπους τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς τους. Εκεί συναντούν μυθικά πρόσωπα που συμβολίζουν πανανθρώπινες αξίες και γίνονται μάρτυρες υπερφυσικών φαινομένων που δείχνουν με έμφαση τις εσωτερικές συγκρούσεις και αγωνίες που έχουν τα παιδιά όσο μαθαίνουν για τη ζωή. Μέσα στα παραμύθια ανοίγεται ένας κόσμος συναισθημάτων που λειτουργεί ως προσομοιωτής της πραγματικής ζωής, δίνοντας ιδέες για το πώς κανείς αναμετράται με το κακό, τον φόβο, τη μοναξιά και πώς επενδύει στην αρετή, στην αγάπη, κ.λπ.
Σε αυτόν τον συμβολικό χώρο των μύθων και των παραμυθιών ο δικός μας Αγιος Βασίλης κάποτε δεν ήταν το σύμβολο της αγοράς και του καταναλωτισμού, αλλά ο Αγιος της παιδικής μας ψυχής, της αγάπης και της μάθησης. Βαστούσε εικόνα και χαρτί κι όχι χαρτί περιτυλίγματος με δώρα από τα πολυκαταστήματα. Παρά ταύτα εξακολουθεί να αποτελεί μια μορφή σύμβολο που αντέχει στον χρόνο και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά σαν το οικείο μαγικό πρόσωπο που φέρνει χαρά κι ελπίδα. Δεν υπάρχει επομένως μια ξεκάθαρη απάντηση για την ύπαρξή του. Υπάρχει μόνο μέσα στη φαντασία και στην καρδιά των ανθρώπων και παίρνει τη μορφή που εμείς θα επιλέξουμε να του δώσουμε και θα συνεχίσει να υπάρχει όσο οι άνθρωποι έχουν την επιθυμία να συμβολίσουν σε αυτόν την ανάγκη τους για ελπίδα, προσφορά και αγάπη.
Ο πατροπαράδοτος Αγιος Βασίλης συμβόλιζε την αξία των «γραμμάτων», ως ένα μέσο αυτοπραγμάτωσης και ελπίδας. Το σημαντικότερο δώρο για ένα παιδί ήταν η μόρφωσή του, παράλληλα όμως με το παιχνίδι και την ψυχαγωγία. Τι ωραία εικόνα που δημιουργείται: ένα παιδί που παίζει και μαθαίνει κι όχι ένα παιδί που απλά καταναλώνει υλικά αγαθά, ιδέες και συναισθήματα. Τον δικό μας Αγιο των γραμμάτων τον κέρδισε ο Santa Claus, δηλαδή, η αγορά και ο καταναλωτισμός. Καιρός είναι να του ξαναδώσουμε ένα νέο νόημα που να συνδυάζει την αξία που κουβαλά η δύναμη της αγάπης και της αρετής.
Ο Αγιος Βασίλης μπορεί να γίνει μέρος της οικογενειακής παράδοσης και να λειτουργήσει ως σύμβολο ελπίδας, αγάπης και νοιαξίματος. Το αξιοπερίεργο με αυτόν τον άγιο βέβαια είναι πως μπλέκει τον μύθο με την πραγματικότητα, δηλαδή δεν φέρει μόνο συμβολισμούς, αλλά και υλικά δώρα. Εδώ υπάρχει ένα θέμα, που ίσως μπορεί να λυθεί αν μάθουμε να προσφέρουμε άμεσα και ανοιχτά αυτό που έχουμε να δώσουμε στους άλλους κι αφήσουμε στον Αγιο Βασίλη να φέρει πιο ταπεινά υλικά δώρα, και κυρίως να φέρει δώρα συναισθηματικής αξίας. Να γίνει το πρόσωπο που συμβολίζει τη χαρά, την αγάπη, τη δημιουργία, την αρετή. Αυτό το πρόσωπο να καλωσορίσουμε και να περιμένουμε με αγωνία κάθε χρόνο. Αυτά τα αγαθά να μας κάνουν περήφανους κι όχι το καινούργιο play station. Έτσι, δικαιώνουμε και τον ίδιο τον Αγιο Βασίλη γιατί ο προηγούμενος της αγοράς ήταν πολύ άδικος, μια και σε κάποιους έφερνε ένα ζευγάρι κάλτσες και σε κάποιους άλλους ένα iPhone.
Παραμερίστε λοιπόν την υλική διάσταση, απαντήστε στα παιδιά με τρυφερότητα και αφήστε τα να πιστέψουν σε φανταστικά πρόσωπα όπως ο Αγιος Βασίλης, τα ξωτικά και οι καλικάντζαροι και κυρίως στις μαγικές δυνάμεις αυτών. Μέσα από τις μαγικές ιστορίες και τη φαντασιακή έκφραση τα παιδιά ενισχύσουν τη δομή της προσωπικότητάς τους, μαθαίνουν να εκφράζουν τους εσωτερικούς τους φόβους και να βρίσκουν εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισής τους. Γι’ αυτό είναι σημαντικό οι φανταστικές ιστορίες και τα παραμύθια να έχουν ένα νόημα και να κουβαλούν πολλούς συμβολισμούς. Αυτή είναι και η κυριότερη ευθύνη των μεγάλων, να δώσουν τον μύθο του Aϊ Βασίλη στα παιδιά με έναν τέτοιον τρόπο που να μεταφέρει τη συγκίνηση της αγάπης ως συναίσθημα κι ως πράξη και την αξία της μάθησης και της αρετής.
Ο Αγιος Βασίλης δεν μπορεί να υπάρχει λοιπόν ως προϊόν του μάρκετινγκ, αλλά ως αποτέλεσμα της γεμάτης καρδιάς των δικών μας ανθρώπων. Το μαγικό με αυτόν τον Αγιο είναι πως μπορεί να μάθει στα παιδιά να πιστεύουν σε κάτι που υπάρχει κι ας μην το βλέπουν. Έτσι μπορούν να πιστέψουν στα συναισθήματά και τις ικανότητές τους, ακόμη κι αν δεν τις βλέπει κανείς. Αυτό λύνει και το μέγα μυστήριο πώς καταφέρνει ένας ηλικιωμένος χοντρός κυριούλης να μεταφέρει τόσα δώρα σε όλα τα παιδιά του κόσμου. Μα είναι απλό, έχει βοηθούς τον κάθε μπαμπά και την κάθε μαμά που νιώθουν τρυφερά για το παιδί τους και θέλουν να του μεταφέρουν το δώρο της ευγνωμοσύνης, της χαράς και της ελπίδας, μαζί με ό,τι άλλο μπορούν να βάλουν κάτω από το δέντρο.
Μεγαλώνοντας το παιδί και αποκτώντας περισσότερο αναλυτική σκέψη θα μπορέσει όλους αυτούς τους συμβολισμούς να τους οικειοποιηθεί δίχως τη βοήθεια των παλιών του «συντρόφων», των μυθικών ηρώων. Ήδη όμως αυτοί θα έχουν κάνει τη δουλειά τους και θα μπορούν να αποσυρθούν στη μνήμη των παιδιών σαν φωτεινοί δάσκαλοι.
Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει…
…Παιδί μου πού ‘ν τα γράμματα, παιδί μου πού ν’ ο νους σου
τα γράμματα είναι στο χαρτί κι ο νους μου στα παιχνίδια.
(Απόσπασμα από τα πολύ όμορφα Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα της Θεσσαλίας)
* Του Γιώργου Γιαννούση, ψυχοθεραπευτή, οικογενειακού θεραπευτή
