Προήλθε με την επιμέλεια του Νίκου Χριστοφή, συμπολίτη, που τώρα εκτελεί χρέη διδάσκοντος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έκανε κάτι πολύ απλό, σύνηθες στις καλές παρέες, όπως δείχνουν αν είναι αυτοί μεταξύ τους. Συγκέντρωσε δέκα συναδέλφους του, από τη Λάρισα και Θεσσαλία ή έχοντας σχέση με τη σχολή ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Βόλος), η οποία καλλιεργεί τη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία. Και μετά καθόρισε το πλαίσιο που θα κινηθούν. Τα υπόλοιπα βρίσκονται μπροστά μας.
Όσα κι αν γραφούν για την φοβερή δεκαετία που σημάδεψε όσο καμία άλλη τη νεώτερη Ελλάδα δεν εξαντλούνται. Νέα αρχεία προκύπτουν, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακόμη και προφορικά αρχεία, τα οποία δημιουργούν με συνεντεύξεις οι νέοι επιστήμονες, κατάλληλα εκπαιδευμένοι. Όπως του παρόντος τόμου: Βασιλική Λάζου, «Η εμπειρία του πολέμου, της κατοχής και της Αντίστασης μέσα από προφορικές μαρτυρίες παιδιών». Κερασία Μαλαγιώργη, «Ακολουθώντας τους Εβραίους του Βόλου, 1943-44, Προφορικές μαρτυρίες». (Δείγμα επιστημονικής ευσυνειδησίας υπήρξε ότι η συγγραφέας μετέβη στο Ισραήλ για συνεντεύξεις). Οι υπόλοιπες μελέτες είναι οι εξής: Γ. Μαργαρίτης, «Ο πόλεμος στο μέτωπο και την Αντίσταση». Ν. Τσικρίκης, «Η καθημερινή ζωή στην Κατοχή, για τον Βόλο». Γιάννης Σκαλιδάκης, «Η λαϊκή αυτοδιοίκηση στην Αγιά-Μεταξοχώρι». Δέσποινα Μήτσιου, «Η Εκπαίδευση στη Λάρισα…». Δόμνα Κόφφα, «Η πολιτική λειτουργία της στρατιωτικής δικαιοδύνης: Το Έκτακτο Στρατοδικείο Τρικάλων». Ελ. Τσιδεμιάδου - Παν. Κουστένης, «Η Αριστερά και οι εκλογές του 1946». Και κάτι αναπάντεχο από την Αγγ. Νικολάου: μία δραματοποίηση δημόσιας εκτελέσεως με βάση αρχειακό υλικό! Όπως φαίνεται από τα θέματα οι συγγραφείς μιλούν πρωτίστως για ανθρώπους που δεν μπόρεσαν ποτέ να εκφρασθούν. Προέκταση αυτού είναι ότι σέβονται τον αναγνώστη.
Ο νέος τόμος με τις κατευθύνσεις που έδωσε ο επιμελητής (κανονικά εκδότης) μέσω των διαφορετικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων των δέκα συγγραφέων φέρνει στο φως παραμελημένες πτυχές της ιστορίας. Εμφανίζει πλούτο αρχειακών πηγών, δεν περιορίζεται σε μάχες, αποκαλύπτει διάφορες εξίσου, και μερικές φορές, ακόμα σημαντικότερες πτυχές της ζωής της περιοχής μας. Το ευχάριστο είναι ότι συνεχίζονται οι προσπάθειες που γίνονταν παλαιότερα μέσω της ΕΣΔΙΑ Λάρισας (σήμερα: «Φίλοι του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης» (ανήκει πλέον στον Δήμο Λάρισας) με δύο συλλογικούς τόμους (από συνέδρια). Οπωσδήποτε μπορεί να σταθεί ως αφορμή για περαιτέρω έρευνα και με άλλα επιστημονικά συνέδρια που θα ανεβάσουν το επίπεδο του διαλόγου σε αυτά τα δύσκολα ζητήματα.
Κι αν ακόμη, όπως έχει ήδη λεχθεί, ως το 1974, τη χρονιά που άλλαξε τα πάντα στον τόπο μας, οι παλαιοί δεν δημιούργησαν ήδη τον μύθο της δεκαετίας 1940-50 προς μία πλευρά, ή ακόμη μετά το 1974, δεν δημιουργήθηκε άλλος μύθος προς άλλη πλευρά, οι νέοι επιστήμονες όπως του παρόντος συλλογικού τόμου, χωρίς πάθος αλλά και απαλλαγμένοι από φόβους, κρίνουν τα γεγονότα της περιόδου με μειλίχιο τρόπο, αποκαθιστούν πολλές ανακρίβειες και υπερβολές του παρελθόντος. Κυρίως αυτό γίνεται στην Ελλάδα μετά το 1990, χωρίς να σημαίνει βέβαια ότι οι επιστήμονες συγγραφείς είναι απολιτικοί. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην γίνεται εκμετάλλευση πάνω στις πληγές του ελληνικού λαού, προερχόμενη από κάθε κατεύθυνση. Επομένως η δουλειά του κ. Χριστοφή και των συναδέλφων του είναι πολλαπλά εποικοδομητικός και για τους ίδιους και για την κοινωνία.
Ασφαλώς κι όσα γράφουν όσοι έζησαν τα γεγονότα με ανεπτυγμένο το θυμικό τους, δεν γίνεται αλλιώς, είναι -αν και υποκειμενικά-, απολύτως θεμιτά, και πρέπει να καταγράφονται για να σώζονται. Οι επιστημονικές δουλειές όμως έχουν άλλο προορισμό, να δώσουν να καταλάβει κανείς ότι με βιβλία όπως αυτό που έφερε στη δημοσιότητα ο Ν. Χριστοφής, η ιστορία δεν είναι ράφι βιβλιοπωλείου να διαλέξει κανείς κατά τα γούστα του, αλλά υπεύθυνη δουλειά που απαιτεί ειδικές σπουδές, πειθαρχία στη σκέψη και φιλότιμο για δημιουργία. Τα νέα παιδιά τέτοια κίνητρα έχουν, και αξίζουν κάθε υποστήριξη όπως εδώ που έγινε ως ένα σημείο από τον Δήμο Λάρισας. Συνιστώ στους αναγνώστες, όσοι τιμούν τη μετριοπάθεια, να αγοράσουν το βιβλίο, τουλάχιστον να καλυφθούν τα έξοδα. Διότι έτσι θα έλθουν κι άλλα παρόμοια. Έτσι θα πάει η κοινωνία μπροστά, εκμεταλλευόμενη ακόμη και τη σκοτεινή πλευρά της. Η επεξεργασμένη συλλογική αλήθεια αν και σχετική είναι η ανώτερη.
Σταύρος Γουλούλης
