Ένας ανειρήνευτος τιτανικός αγώνας, βελτίωσε τη ζωή μας και το πολιτιστικό μας επίπεδο. Τούτος όμως ο αγώνας είχε και τις αρνητικές του επιπτώσεις. Από όλη αυτή την άμετρη σοφία, που συσσώρευσαν τόσοι αιώνες, ποιο μερίδιο μπορεί να έχει ο καθένας μας σήμερα; Πόσες γνώσεις μπορεί να εγκλωβίσει η πεπερασμένη σε έκταση μνήμη μας ή το νοητικό μας δυναμικό; Μπορεί κανείς σήμερα να μιλήσει αυθεντικά και υπεύθυνα επί παντός επιστητού; Άτλας για να βαστάζει όλη τη συσσωρευμένη σοφία και γνώση του ανθρώπου, δεν υπάρχει. Κι αν υπήρχε θα ήταν υπερφυσικός. Δεν θα ήταν ανθρώπινος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, αφού ένα μυαλό δεν αδυνατεί ν’ αφομοιώσει την απεραντοσύνη της γνώσης, προέκυψαν σαν ανάγκη καταμερισμού του όλου φορτίου της, οι διάφορες ειδικότητες. Όχι πια ένας γιατρός για όλες τις αρρώστιες σώματος και ψυχής. Αλλά παθολόγος, Καρδιολόγος, γυναικολόγος, παιδίατρος, οφθαλμίατρος… Και πάλι όχι απλώς οφθαλμίατρος, αλλά ειδικός στο γλαύκωμα, στην αποκόλληση ή στον καταρράκτη. Όχι πια φιλόλογος, αλλά ιστορικός, αρχαιολόγος, βυζαντινολόγος, Ομηριστής, παπυρολόγος κλπ. Κι ο νομικός, όχι για όλο το εύρος της Νομικής Επιστήμης. Ποινικολόγος, αστικολόγος, εργατικού Δικαίου κλπ.
Η εποχή λοιπόν των ειδικοτήτων. Δηλ. ο ειδικός αποσπά από την απέραντη έκταση της γνώσης, ένα μικρό, ελάχιστο μέρος του επιστητού. Αυτό σπούδασα, αυτό υπηρετώ, γι αυτό μιλώ υπεύθυνα και αυθεντικά. Πέρα απ’ αυτό είναι η Terra Incognita «Ουκ οίδα».
Τι να σου κάνει και η δόλια η μνήμη; Έχει κι αυτή το «ανεκτόν όριον» την πεπερασμένη ικανότητα απομνημόνευσης. Όποιος θέλει να ξέρει λίγα απ’ όλα αρκείται στα «επιφανειακά επιχρίσματα», δεν έχει πλήρη γνώση κάποιου θέματος, με αποτέλεσμα να κάνει τον «Παντογνώστη». Στην ουσία όμως είναι ρηχός και καταγέλαστος σε μια σοβαρή κρίση. Γίνεται ο γνωστός διακωμωδούμενος «ξερόλας». «Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει». Δεν μπορείς να ξανοίγεσαι στα απέραντα χωράφια της γνώσης. Απλώς κορφολογάς. Ενεργείς επιπόλαια και το αποτέλεσμα είναι μειωτικόν και ατυχές.
Άλλωστε και χρονικά υψώνονται απέραντες δυσκολίες και ανυπέρβλητες. Αν για μόνον την Ιατρική λ.χ. χρειάζονται το λιγότερο 10-12 χρόνια εντατικών σπουδών και μάθησης, δεν αρκεί για όλη την συσσωρευμένη γνώση μηδέ η ζωή πολλών Μαθουσάλα.
Σήμερα για ν’ αποκτήσεις γνώσεις, απαιτούνται πολύμορφες και πολύτροπες θυσίες. Χρειάζεται ισχυρή αυτογνωσία και παρωπίδες σε κάθε διασπαστικές επιδράσεις.
Για να γευτούμε τον καρπό της γνώσης, πρέπει να ξεχάσουμε απολαύσεις, διασκεδάσεις και πανηγύρια της ζωής για τουλάχιστον ένα μακρό χρονικό διάστημα.
Σκυμμένοι στις πηγές της γνώσης κι ας διαβαίνουν δίπλα μας οι μικροχαρές της ζωής. Αξίζει όμως; Αξίζει για χάρη της γνώσης να γλιστρήσει μέσα από τα χέρια μας αυτή η συγκλονιστική πολυμορφία της ζωής; Κι έπειτα στη ζυγαριά της ευτυχίας δεν βαρύνει συχνά η γνώση. Είναι και άλλοι παράγοντες, που συνθέτουν το «Ευ ζειν». Μια άλλη παράμετρος στον αγώνα για τη γνώση, αρνητική φυσικά, είναι και η ίδια η σύγχρονη ζωή μας. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε, πως ο σύγχρονος άνθρωπος, ζει μέσα σ’ έναν αγχώδη ρυθμό ζωής. Η προσπάθεια για επιβίωση είναι σκληρή. Και οι εξουθενωτικές βιοτικές μέριμνες απομυζούν ένα μεγάλο μέρος από τις δυνατότητές μας. Πολύ λίγα περιθώρια αφήνουν για αυτοσυγκέντρωση, για ενδοσκόπηση, για πνευματικά ενδιαφέροντα.
Άσε που έχουμε και την ξελογιάστρα καλοκαιριά ολοχρονίς στην Ελλάδα. Δεν είναι κρίμα ν’ αφήσεις το έλατο, το κύμα, την Ελληνική φύση… για εντρυφήματα!
Έτσι, μένουν ελάχιστοι αυτοί, που αγαπούν το βιβλίο.
Κάτι φιλομαθείς, κάτι παθιασμένοι φιλαναγνώστες και μελετητές και επιστήμονες.
Αλλά μην απελπίζεστε. Το κατά δύναμη ο καθένας. Αρκεί να μην μας παρασύρει η πνευματική νωθρότητα, η αδιαφορία, το «δε βαριέσαι», ο φόβος για την κατάκτηση της γνώσης. Ο καθένας ας πάρει το μερτικό της γνώσης, που του ταιριάζει. Λίγο διάβασμα κάθε μέρα, θα μας γίνει συνήθεια. Θα μας αρέσει και σύντομα, θα φανεί η ευεργετική του επίδραση.
Η γνώση δεν έχει πια ευκαιρίες για μεγάλες ιδιοκτησίες. Για μεγάλες κατακτήσεις. Ας είναι λοιπόν και λιγότερη μελέτη. Το μυαλό δηλ. οι πνευματικές μας δυνάμεις καθώς και οι ψυχικές θέλουν κι αυτές άσκηση, παιδεμό, συνεχή καλλιέργεια. Είναι όπως το σώμα μας. Αφήστε το ανάσκητο και θα δείτε, πως πολύ σύντομα θα γίνει πλαδαρό, ατροφικό, αδύναμο.
Ευκαιρία λοιπόν τούτη την εποχή ν’ αρχίσουμε το γυμναστήριο για την άσκηση νου και ψυχής.
* Από τον Κων/νο Παπακωνσταντίνου
