Και πιο συγκεκριμένα θα αναφερθώ στη γυναίκα που προσδοκά τον απόλυτο έρωτα και προδίδεται (Μήδεια), τη γυναίκα που αφήνεται να την παρασύρει το πάθος (Βάκχες) και τη γυναίκα που την καθορίζει η πίστη και η αφοσίωση (Άλκηστις).
Ο έρωτας, το πάθος και η αφοσίωση συνιστούν αρχετυπικές μορφές οι οποίες λειτουργούν διαχρονικά στη γυναικεία φύση. Ακόμη και η ανεξαρτησία της σημερινής γυναίκας μέσα από την κοινωνική της ανέλιξη, την εξέλιξη της ατομικότητάς της και την οικονομική της ανεξαρτησία δεν την απάλλαξε από τις παραπάνω αρχετυπικές αναφορές. Ο έρωτας, το πάθος και η αυτοθυσία συναντιούνται στα μικρά και στα μεγάλα γεγονότα της ζωής της. Ο τρόπος όμως που βιώνει η σημερινή γυναίκα τους ρόλους της και η δυναμική που αναπτύσσει στη διαδρομή προς την ανεξαρτησία της, επιφέρει μια σύγχυση ταυτότητας. Η σύγχρονη γυναίκα για να κερδίσει την αυτονομία της παλεύει σε ένα πεδίο πολλαπλών ρόλων, αλλά συνήθως δεν το κάνει συνειδητά. Και η έλλειψη αυτής της συνειδητότητας δεν της επιτρέπει την ολοκλήρωση της προσωπικής της ευτυχίας. Ταυτίζεται με τους ρόλους της, εν είδει καθήκοντος, λειτουργώντας αποσπασματικά όπου αυτό την καλεί. Προσπαθεί να είναι καλή σε όλα, αλλά αυτό είναι ανθρωπίνως ανέφικτο και της δημιουργεί συναισθήματα ματαίωσης, ενοχοποιώντας τον εαυτό της ως ανεπαρκή. Έτσι χάνει το νόημα του έρωτα, του πάθους και της αφοσίωσης και δεν μπορεί να ζήσει τη ζωή που επιθυμεί. Ο έρωτας γίνεται μανία, το πάθος την αυτοκαταστρέφει και μέσα από την αφοσίωση θυσιάζεται για τους άλλους. Δίχως να το κατανοεί όχι μόνο χάνει τον εαυτό της, αλλά και στοιχεία που καθορίζουν υπαρξιακά την υπόστασή της. Γίνεται ένα τραγικό πρόσωπο που χάνει τη στρογγυλάδα της θηλυκότητας, το βάθος της μητρότητας, την ένταση της αφοσίωσης και της πίστης.
Η Ελένη ήρθε στο γραφείο μου έπειτα από έναν επώδυνο χωρισμό. Ήταν πολύ ερωτευμένη με τον Χρήστο, αλλά η σχέση τους είχε προβλήματα. Εκείνος αρνούταν να δεσμευτεί, ενώ εκείνη τα ήθελε όλα και τα έδινε όλα. Έτσι μοιραία επήλθε ο χωρισμός. Αισθάνθηκε προδομένη και κενή. Σταδιακά άρχισε να την καταλαμβάνει μια εκδικητική μανία σαν νέα Μήδεια. Ήθελε να τον κάνει να πονέσει, όπως πονούσε κι εκείνη. Ζούσε μια κατάσταση ενδεικτική του πώς κανείς αποκόβεται από τον εαυτό του. Η σχέση της διαλύθηκε και μαζί με αυτή κι εκείνη. Όλη η ευθύνη είχε μεταφερθεί στον ανεπαρκή σύντροφο κι όχι στις δικές της επιλογές. Η αυτογνωσία ήταν η μοναδική της διέξοδος. Χρειάστηκε να γυρίσει πίσω στη σχέση με τη μητέρα της, στις δικές της γυναικείες καταβολές. Να γνωρίσει και να κατανοήσει πώς ανατράφηκε ως γυναίκα, με ποιες αξίες, προσδοκίες και επιθυμίες. Να αναγνωρίσει πως ο απόλυτος έρωτας για τον Χρήστο είχε στηριχτεί στις δικές της αδυναμίες και ανασφάλειες. Πως σχετίστηκε όχι με το πραγματικό πρόσωπο του Χρήστου, αλλά με την προβολή στο πρόσωπό του, του ιδανικού άντρα που θα ήθελε να έχει στο πλάι της. Ερωτεύτηκε δηλαδή μια φαντασίωσή της. Η συνειδητοποίηση αυτή ήταν επώδυνη, αλλά έθεσε τις βάσεις να βρει τις προσωπικές της συντεταγμένες.
Υπάρχουν άλλες γυναίκες που παθιάζονται όπως η Αγαύη στις Βάκχες. Θέλουν να ζήσουν κάτι πολύ έντονο και δυνατό, έξω από τα όρια της καθημερινότητας. Είναι οι γυναίκες που έχουν πάθος για τη ζωή, αλλά το έχουν κρύψει μέσα στις κοινωνικές συμβάσεις. Το πάθος όμως κάποια στιγμή τις κάνει να χάσουν το έλεγχο και να οδηγηθούν σε εκτός ορίων καταστάσεις. Η Μαρίνα ζούσε μια συμβατική ζωή και έμοιαζε ευτυχισμένη. Στα μάτια της κοινωνίας τα είχε όλα: έναν επιτυχημένο σύζυγο, δύο καλά παιδιά, μια δημιουργική δουλειά. Ωστόσο αυτά δεν ήταν για εκείνη αρκετά να της καλύψουν το αίτημα και τη δίψα της για ζωή. Δοκίμασε διάφορα που θα ξεδιψούσαν έστω και για λίγο το πάθος της. Ψώνιζε με μανία, έκανε γυμναστική, διάφορα σπορ, έβγαινε με φίλες. Το πάθος της όμως ήταν αχόρταγο. Κάποια στιγμή γνώρισε τον Ηλία και παθιάστηκε μαζί του. Άρχισε να ζει και να αναπνέει μόνο για εκείνον. Το πάθος της έγινε εμμονή. Ζούσε με την προσδοκία μιας στιγμής, μιας συνάντησης με το αντικείμενο του πόθου της. Εγκατέλειψε -δίχως να το αντιλαμβάνεται-όλους τους άλλους ρόλους της. Της μητέρας, της συντρόφου, της φίλης. Άρχισε να χάνει τη ζωή της, βιώνοντας το πάθος της. Κυρίαρχο αίσθημα που θα μπορούσε να αφυπνίσει τη συνείδησή της, ήταν πως μέσα από το πάθος είχε θυσιάσει ακόμη και τον μητρικό της ρόλο. Ο κίνδυνος αυτός την οδήγησε στο να ζητήσει βοήθεια. Εκεί αντιλήφθηκε πως το αβίωτο πάθος την εκδικήθηκε. Και άρχισε να συνειδητοποιεί πως το πάθος μπορεί να ενυπάρχει σε ό,τι κάνουμε, είναι μέσα μας, είναι δικό μας και μπορούμε να το αξιοποιούμε δημιουργικά. Το πάθος για τη ζωή είναι η ίδια η ζωή.
Η Ιωάννα ήταν πάντα πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος. Σαν άλλη Άλκηστις, λειτουργούσε ως πρότυπο αυτοθυσίας, σωστής, τίμιας και δεσμευμένης γυναίκας που σέβεται τους ιερούς δεσμούς του γάμου. Όλα αυτά καλά, αν υπήρχε αντίκρισμα και ο άντρας της λειτουργούσε με το ίδιο συμβόλαιο. Η Ιωάννα μέσα από την αφοσίωση προσπαθούσε να σώσει τον γάμο της, ζημιώνοντας τον εαυτό της. Έτσι είχε μάθει να κάνει πάντα. Να βάζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων πάνω από τις δικές της, αναπαράγοντας το μοντέλο της δικής της μητέρας. Εκείνη πάντα τη συμβούλευε, «κάνε υπομονή, μη χαλάσεις το γάμο παιδί μου. Άντρας είναι, έτσι είναι οι άντρες, ανώριμοι». Ο άντρας της όμως όσο εκείνη τον ντάντευε τόσο περισσότερο έμενε προσκολλημένος στην ανώριμή του πλευρά. Έμενε άνεργος, συνέχιζε να τζογάρει με τα δικά της χρήματα. Δεν ήθελε να δεσμευτεί σε καμιά προσωπική αλλαγή. Κι όσο εκείνος δεν δεσμευόταν τόσο η Ιωάννα βυθιζόταν στο αδιέξοδο και την κατάθλιψη. Η μεγαλύτερη πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει η Ιωάννα στην ψυχοθεραπεία ήταν να αποταυτιστεί από τον ρόλο της γυναίκας που θυσιάζεται και να δώσει προτεραιότητα στη φροντίδα του εαυτού της.
Είτε Μήδεια, είτε Αγαύη, είτε Άλκηστις, η σύγχρονη γυναίκα προσπαθεί να ορίσει τον εαυτό της αναζητώντας την αρμονία στον έρωτα, το πάθος και την αφοσίωση. Σε κάθε περίπτωση για να υπηρετήσει τους ρόλους της, πρέπει να έχει μια στέρεη και δομημένη προσωπικότητα και να είναι σε σύνδεση με τον εαυτό της και τις προσωπικές της ανάγκες.
* Του Γιώργου Γιαννούση, ψυχοθεραπευτή, οικογενειακού θεραπευτή, δρ. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας info@nhmacenter.gr
