Από αυτές, περίπου 2.000 είναι οργανωμένες σε σύγχρονες ομάδες παραγωγών ή συνεταιρισμούς, μερικές δεκάδες δραστηριοποιούνται σε ορισμένα προϊόντα όπως, το κρασί, τα κηπευτικά, τα φρούτα, το λάδι, το μέλι, τα οποία εμπορεύονται μόνες τους και ελάχιστες προχώρησαν στη μεταποίηση κυρίως σε σάλτσες, ζυμαρικά και γλυκά κουταλιού. Όλες οι άλλες, περίπου 58-60.000, είναι μικρές, ατομικές και ανοργάνωτες επιχειρήσεις, που λειτουργούν εκτεθειμένες στο σύγχρονο περιβάλλον των ανοικτών συνόρων και της ελεύθερης διακίνησης των προϊόντων και συνθλίβονται ανάμεσα στα ισχυρότατα ανταγωνιστικά φαινόμενα.
Η συντριπτική πλειοψηφία των γεωργικών επιχειρήσεων παράγει χωρίς προγραμματισμό και σχεδιασμό, χωρίς άμεση και συνεχή επιστημονική υποστήριξη, χωρίς οικονομική διαχείριση και μάρκετιγκ, χωρίς δυνατότητα μεταποίησης και προστιθέμενης αξίας στα προϊόντα τους. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι έχουν αδυναμία να αντιμετωπίσουν το κόστος παραγωγής, να εφαρμόσουν σύγχρονα συστήματα γεωργικής τεχνολογίας, να μεταποιήσουν, να τυποποιήσουν και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς. Συχνά πλέον ακούγονται εκφράσεις του τύπου: «τι να καλλιεργήσω;», «να βάλω ροδιές ή γκότζι μπέρι ή κηπευτικά και πού θα τα διαθέσω;», «να πάω σε ελιές πυκνής φύτευσης ή να πάω σε αμυγδαλιές ή σε καρυδιές; και θα έχουν καλές τιμές;», «τα λιπάσματα τα έφτασαν 1 ευρώ το κιλό και τα φάρμακα στοιχίζουν ένα σκασμό λεφτά» κ.λπ., κ.λπ..
Όλα αυτά τα κρίσιμα θέματα της γεωργίας, δηλαδή, τις ανάγκες επιστημονικής στήριξης, προγραμματισμού, σχεδιασμού, οργάνωσης, μάρκετιγκ, μεταποίησης κ.λπ., τα τελευταία 25-30 χρόνια τα ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο ιδιωτικός τομέας με τους ελεύθερους επαγγελματίες. Με μεγάλη επιτυχία σε πολλά από αυτά, αλλά και με πολλά κενά και κυρίως αδυναμίες που είναι πέραν των υποχρεώσεών τους. Το κράτος έχει γνώμη για όλα αυτά; Ποια είναι αυτή και τι λέει; Με ποιο μηχανισμό στηρίζει τη γεωργία; Πού είναι η έρευνα της χώρας, για να μας δώσει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης στις ελληνικές συνθήκες, των νέων καλλιεργειών που εμφανίσθηκαν στη χώρα μας τα τελευταία 10-15 χρόνια; Με λίγα λόγια, το κράτος απομακρύνθηκε από τη γεωργία και περιορίσθηκε μόνο στη διαχείριση των επιδοτήσεων. Tο δε παλιό συνεταιριστικό κίνημα αλυσιτελές και απαξιωμένο στη συνείδηση των αγροτών το μόνο που έκανε ήταν να γαντζωθεί στο μηχανισμό των επιδοτήσεων για να επιβιώσει. Και εκεί τελείωσε.
Οι περισσότεροι και πιο έγκυροι αναλυτές διακηρύσσουν ότι, η γεωργία μας πρέπει να στραφεί προς την ποιότητα και την προστιθέμενη αξία των προϊόντων και ταυτόχρονα να οργανωθεί σε συνεταιρισμούς. Με βάση αυτή την παραδοχή, εάν επιχειρηθεί ένας απολογισμός, σχετικά με την πρόοδο στην ελληνική γεωργία, τα αποτελέσματα δεν είναι και πολύ ενθαρρυντικά. Η γεωργία μας δεν κατάφερε να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες και απαιτήσεις της αγοράς. Δεν κατάφερε να γίνει ανταγωνιστική.
Στη Θεσσαλία για παράδειγμα, δύο μόνο συνεταιρισμοί υπήρχαν και συνέχισαν να δραστηριοποιούνται αποτελεσματικά, ο οινοποιητικός συνεταιρισμός Τυρνάβου και ο συνεταιρισμός μηλοπαραγωγών Ζαγοράς. Τα τελευταία χρόνια εμφανίσθηκαν κάποιες αμπελοοινικές επιχειρήσεις με ποιοτικό κρασί, καθώς και λίγες ακόμη μεμονωμένες επιχειρήσεις με διάφορα βιολογικά προϊόντα νωπά ή μεταποιημένα. Πέραν αυτών των λίγων περιπτώσεων, η αξία και η ποιότητα του μεγάλου όγκου των θεσσαλικών προϊόντων χάνεται στις περίεργες μορφές διάθεσης και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων.
Στη μεταποίηση και προστιθέμενη αξία των προϊόντων, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Κάποιοι γυναικείοι σύλλογοι δραστηριοποιούνται στα γλυκά κουταλιού, σε ελάχιστα ζυμαρικά και σε κάποιες πίτες. Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις αποτελούν οι νέες ομάδες παραγωγών, οργανωμένες σε πρότυπα σύγχρονων εταιρικών επιχειρήσεων που φαίνεται ότι «κερδίζουν το στοίχημα» και προδιαγράφουν ένα ευοίωνο μέλλον. Αυτές είναι οι γνωστές Θες-γάλα, Θες-γη καθώς και νεότερες προσπάθειες όπως, η ομάδα πρόβειου γάλακτος Ελασσόνας, η ομάδα νέων καλλιεργειών Καρδίτσας, ο συνεταιρισμός οσπρίων Λάρισας, η ομάδα αμυγδάλου Ελασσόνας. Είναι η αισιόδοξη εξέλιξη στη γεωργία και αυτές οι περιπτώσεις θα πρέπει να γίνουν παραδείγματα προς μίμηση και να πολλαπλασιασθούν.
Οι αγρότες και κυρίως οι νέοι θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει κανένας από μηχανής θεός, ούτε αυτόματος πιλότος που θα αλλάξει τα πράγματα για λογαριασμό τους. Θα πρέπει οι ίδιοι να ενδιαφερθούν, να ενεργοποιηθούν, να οργανωθούν. Η οργάνωση των αγροτών σε σύγχρονες ομάδες παραγωγών ή συνεταιρισμούς είναι αναγκαία, προκειμένου να μειωθεί το κόστος παραγωγής, να στραφούν προς την ποιότητα και να τη διαχειρισθούν, να προχωρήσουν στη μεταποίηση και στην προστιθέμενη αξία, να μπουν στην αγορά. Να αποκτήσει ενδιαφέρον το επάγγελμά τους.
Από την άλλη, όλοι οι φορείς της διοίκησης, από το Υπουργείο και τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα μέχρι την Περιφέρεια και τους Δήμους, πρέπει επί τέλους να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την καλή και συνεχή ενημέρωση των αγροτών και να δώσουν την κατεύθυνση της αγροτικής παραγωγής. Να χαράσσουν τη ρότα της γεωργίας. Και αυτά όχι με διακηρύξεις, ευχολόγια και ρητορίες, αλλά με συγκεκριμένες ενέργειες και μηχανισμούς που θα λειτουργούν για το σκοπό αυτό. Οι διεργασίες κατεύθυνσης, ενημέρωσης και εφαρμογής στη γεωργία είναι διαρκείς και χρονοβόρες. Δεν είναι διεργασίες που τελειώνουν σε ένα συνέδριο, σε μία καλή ομιλία ή στη θητεία ενός υπουργού. Για το λόγο αυτό εάν το κράτος έχει τη βούληση να στηρίξει πραγματικά τη γεωργία, θα πρέπει να το κάνει με τη σύσταση και λειτουργία συγκεκριμένου μηχανισμού για το σκοπό αυτό. Διαφορετικά η γεωργία μας θα εξακολουθήσει για πολλά ακόμη χρόνια να είναι προβληματική.
Αντί για το κράτος, αυτό το ρόλο μπορούν να το αναλάβουν οι ίδιοι οι συνεταιρισμοί, όταν όμως θα πολλαπλασιασθούν και θα δημιουργήσουν τις πιο μεγάλες διεπαγγελματικές οργανώσεις τους. Τότε πλέον θα έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό, τους ειδικούς και τα ανάλογα δίκτυα, που θα μπορούν να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες.
Ο ιδιωτικός τομέας, θα εξακολουθήσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του, δηλαδή, την τεχνική υποστήριξη, τη σύνταξη των μελετών και την εφαρμογή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες είτε ως επιστημονικό προσωπικό των ομάδων και συνεταιρισμών.
Του Κων. Γιατρόπουλου, γεωπόνου
