Αφετηρία αυτής της περιόδου είναι η διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών στην Ολλανδία στις 15 Μαρτίου, όπου ο νυν φιλελεύθερος πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε θα συγκρουστεί με τον ακροδεξιό Χερτ Βίλντερς, στον οποίο πρόσφατες δημοσκοπήσεις δίνουν υψηλά ποσοστά.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που στην Ολλανδία ένα ακροδεξιό κόμμα διεκδικεί με αξιώσεις την εξουσία. Στη θέση του Βίλντερς πριν από μια δεκαετία περίπου βρέθηκε ο Πιμ Φορτάιν. Ικανός δημαγωγός, είχε καταφέρει μέσα σε μερικές μόνο εβδομάδες να συγκεράσει διαφορετικές τάσεις της ολλανδικής κοινωνίας, η οποία πάντως διακρίνεται για την ανεκτικότητά της, και να σχηματίσει ένα πολυσυλλεκτικό κόμμα, με συνθήματα κατά της μετανάστευσης και της στυγνής φορολόγησης
Ο Φορτάιν, τελικά, δεν κατάφερε να δει το κόμμα του να θριαμβεύει αναδεικνυόμενο σε δεύτερο πολιτικό φορέα στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2002. Ο ίδιος έπεσε θύμα δολοφονικής απόπειρας στις παραμονές των εκλογών του, με δράστη έναν ημι-παράφρονα οικολόγο.
Την εποχή βέβαια εκείνη η περίπτωση του κόμματος του Φορτάιν δεν ήταν η μοναδική στην Ευρώπη. Δύσκολο να λησμονήσει κανείς τον ιδρυτή του «Εθνικού Μετώπου» στη Γαλλία, Ζαν-Μαρί Λεπέν, που συγκέντρωσε ένα ισχυρό εκλογικό ποσοστό κοντά στο 20% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του Απριλίου-Μαΐου 2002 και αναδιάταξε το πολιτικό σκηνικό στη Γαλλία.
Στις επικείμενες προεδρικές εκλογές του Απριλίου-Μαΐου, η Μαρίν Λεπέν, κόρη του ιδρυτή του «Εθνικού Μετώπου», επιχειρεί να διαδεχτεί τον Φρανσουά Ολάντ στη γαλλική προεδρία. Μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις είναι υπέρ της…
Την ίδια ώρα στη Γερμανία, οι υποψήφιοι των δύο μεγάλων σχηματισμών, η Άνγκελα Μέρκελ των «Χριστιανοδημοκρατών» και ο Μάρτιν Σουλτς των «Σοσιαλδημοκρατών», ανησυχούν για τα ποσοστά που συγκεντρώνει σε διάφορα κρατίδια η ξενοφοβική «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD).
Από όλα όσα ειπώθηκαν παραπάνω είναι φανερό ότι ακροδεξιοί σχηματισμοί υπήρχαν στην Ευρώπη και κατά το πρόσφατο παρελθόν. Άλλωστε δεν εξέλειπαν οι λόγοι για τη δημιουργία τους: η ανεργία, ο φόβος της αθρόας μετανάστευσης και κατά συνέπεια της αλλοίωσης των εθνικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, η ασφάλεια είναι μερικοί από αυτούς.
Επίσης, σε ορισμένες χώρες, για παράδειγμα στην Ιταλία η λεγόμενη «Λέγκα του Βορρά» του Μπόσσι, στις αρχές του 2000, ακροδεξιοί συμμετείχαν στη σύμπηξη κυβερνητικών σχηματισμών. Ποτέ άλλοτε όμως στις τελευταίες δεκαετίες τα ακροδεξιά κόμματα δεν παρουσίαζαν τη δυναμική που εμφανίζουν σήμερα.
Είναι γεγονός ότι τα πανιά της ακροδεξιάς στην Ευρώπη έχουν φουσκώσει το τελευταίο διάστημα απειλητικά για μια σειρά από λόγους. Το μεταναστευτικό κύμα που ενέσκηψε λόγω της συριακής κρίσης και η ανεπιτυχής διαχείρισή του από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το «ιερατείο των Βρυξελλών» αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο από αυτούς.
Τα ρατσιστικά συνθήματα που υιοθέτησαν αρκετά ακροδεξιά κόμματα σε συνδυασμό με την έξαρση της ισλαμιστικής βίας που βίωσαν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες κατά το τελευταίο διάστημα, καλλιέργησαν το μίσος των ακροδεξιών συλλήβδην εναντίον των μεταναστών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο ακροδεξιός υποψήφιος Χερτ Βίλντερς στην Ολλανδία εμφανίζει τον εαυτό του ως αντιισλαμιστή σταυροφόρο. Και δεν φαίνεται να είναι ο μοναδικός στην Ευρώπη.
Το ανησυχητικό βέβαια είναι ότι τέτοιου είδους εξάρσεις μίσους βρίσκουν στις μέρες μας ευήκοον ους σε ευρωπαίους πολίτες που στο παρελθόν αποστρέφονταν τις ακραίες φωνές.
Επιπλέον, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η επίδραση του Brexit και κυρίως της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, γεγονότων-σταθμών που φαίνεται να οδηγούν στην αναζήτηση νέων εθνικών ταυτοτήτων εν μέσω παγκοσμιοποίησης, με αποτέλεσμα να ευνοείται η διάδοση ξενοφοβικών αντιλήψεων στο εσωτερικό διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η αναρρίχηση του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία και η κατάλυση της εύθραυστης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στο Μεσοπόλεμο επιτεύχθηκε εν μέρει μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, ενώ η εγκαθίδρυση του καθεστώτος του Βισύ στη γερμανοκρατούμενη Γαλλία τον Ιούλιο του 1940 έγινε με τη σύμφωνη γνώμη της γερουσίας και γαλλικής βουλής.
Βέβαια, η παρατήρηση αυτή δε σημαίνει ότι σήμερα η Ευρώπη μπορεί να παραβληθεί με το σκοτεινό παρελθόν της εποχής του Μεσοπολέμου, ενώ και ο ναζισμός μάλλον δεν αποτελεί πια υπαρκτή απειλή.
Ωστόσο, κανείς δεν θα πρέπει να εφησυχάζει, πόσο μάλλον που από τις στάχτες που άφησαν κατά το πρόσφατο παρελθόν στο πέρασμά τους από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες ολοκληρωτικά καθεστώτα αναδύθηκε το οικοδόμημα της Ενιαίας Ευρώπης. Μέλημα όλων μας είναι να συμβάλουμε στην απορρόφηση των όποιων πολιτικών κραδασμών στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να μην τρωθεί η συνοχή και η σταθερότητά της.
Από τον Βασίλη Πλατή
* Ο Βασίλης Πλατής, είναι φιλόλογος-δρ. Ιστορίας Α.Π.Θ.
