Είναι αξιοσημείωτο ότι η εν λόγω απόφαση παρακάμπτει γλώσσες που ομιλούνται σε μεγάλα και πολυάνθρωπα κράτη, όπως η γαλλική, η γερμανική,η ισπανική και η ιταλική. Και επιλέγει μετά την αγγλική, τη δική μας γλώσσα, που ομιλείται στο μικρό μας κράτος και στο μικρότερο της Κύπρου.
Οι ομόδοξοι Ρώσοι τρέφουν θαυμασμό προς τη χώρα και τον πολιτισμό μας από την εποχή του Βυζαντίου (10ος μ. Χ. αι. ), που δέχτηκαντη χριστιανική πίστη και το σλαβονικό αλφάβητο. Το Κυρίλλειο λεγόμενο αλφάβητο, επειδή επινοήθηκε από τον Έλληνα ιεραπόστολο από τη Θεσσαλονίκη, τον Άγιο Κύριλλο. Έγινε το αλφάβητο αυτό με βάση το ελληνικό. Την ελληνική μεγαλογράμματη γραφή τον 9ο μ. Χ. αι., με κάποιες τροποποιήσεις. Αποτελεί το αλφάβητο όλων των σλαβικών γλωσσών (ρωσικής, σερβικής, βουλγαρικής). Αυτό υπήρξε η βάση για την ανάπτυξη της λατρείας, της φιλολογίας και του πολιτισμού εν γένει των Σλάβων. Γι’ αυτό ο Άγιος Κύριλλος και ο αδελφός του Άγιος Μεθόδιος ονομάζονται φωτιστές των Σλάβων. Είναι οι θεμελιωτές του σλαβικού πολιτισμού.
Θαύμασαν οι Ρώσοι τον πολιτισμό του Βυζαντίου. Έμειναν κατάπληκτοι από την ομορφιά της ορθοδόξου βυζαντινής λατρείας. Ρωσική παράδοση αναφέρει ότι απεσταλμένοι του βασιλιά Βλαδίμηρου που επισκέφθηκαν τους Έλληνες, αφού είχαν επισκεφθεί πρώτα άλλους λαούς, όταν επέστρεψαν στη χώρα τους, εκφράστηκαν στους συμπατριώτες τους με τα εξής λόγια για την ορθόδοξη λατρεία: «Δεν γνωρίζαμε, αν βρισκόμαστε στη γη ή στον ουρανό. Γιατί στη γη δεν υπάρχει τέτοια ωραιότητα. Ούτε γνωρίζουμε τι πρέπει να πούμε. Ένα μόνο πράγμα γνωρίζουμε, ότι ο Θεός ζούσε εκεί με τους ανθρώπους και η λατρεία τους είναι από όλες η καλύτερη…».
Και σήμερα η ορθόδοξη ρωσική ψυχή δονείται από αισθήματα θαυμασμού προς την ορθόδοξη λατρεία και μάλιστα τη Βυζαντινή Θεία Λειτουργία. Το δείχνει η έκφραση του σύγχρονου μεγάλου σκηνοθέτη του ρωσικού κινηματογράφου Αντρέϊ Ταρκόφσκι. Αναφερόμενος στο ανεπανάληπτο μεγαλείο της Θείας Λειτουργίας, επαναλαμβάνει τη γνωστή έκφραση του Ντοστογιέφσκι: « Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Και διευκρινίζει πως αυτή η ομορφιά είναι «η ομορφιά της βυζαντινής λειτουργίας».
Είναι τόση η αγάπη και ο θαυμασμός που τρέφουν οι Ρώσοι προς τη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας, ώστε δεν δέχονται καμία αλλαγή στη Θεία Λειτουργία. Ούτε στο γλωσσικό της ιδίωμα. Αλλά διατηρούν μέχρι τώρα το βυζαντινό τυπικό. Αξίζει να παραθέσουμε εδώ τις απόψεις επί του θέματος αυτού μιας σύγχρονης ονομαστής πνευματικής μορφής της Ρωσικής Ορθοδοξίας. Του Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), ιδρυτού και ποδηγέτου της Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ (Αγγλίας). «Οι Έλληνες, γράφει, … με τη γλώσσα παρουσίασαν την τελειότερη δυνατή μορφή εκφράσεως του ανθρώπινου λόγου. Τη μορφή αυτή παρέλαβε και χρησιμοποίησε κατά Πρόνοια Θεού στη λατρεία επί δύο χιλιετίες η Εκκλησία του Χριστού… Η γλώσσα της Θείας Λειτουργίας, που επί τόσους αιώνες χρησιμοποιήθηκε και καθαγιάστηκε, και η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως χαρακτηριστικό κατηγόρημα της ορθόδοξης λατρείας, είναι αδύνατον να αντικατασταθεί χωρίς ουσιώδη βλάβη αυτής της ίδιας της λατρείας. Για τους λόγους αυτούς, συνεχίζει, είμαστε κατηγορηματικά πεπεισμένοι ότι είναι αναγκαία η χρήση της παραδεδομένης λειτουργικής γλώσσας στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Δεν υπάρχει καμία ανάγκη αντικαταστάσεως της από τη γλώσσα της καθημερινής ζωής, πράγμα, που αναπόφευκτα θα κατεβάσει το πνευματικό επίπεδο και θα προξενήσει ανυπολόγιστη ζημία…»
Χαρακτηρίζει μάλιστα η μεγάλη αυτή πνευματική μορφή άτοπους τους ισχυρισμούς «για το δήθεν ακατανόητο για πολλούς συγχρόνους ανθρώπους της παλαιάς εκκλησιαστικής γλώσσας», αφού «η εκμάθηση, λέει, πολύ μικρού αριθμού λέξεων, που δεν είναι σε χρήση στην καθημερινή ζωή, είναι υπόθεση λίγων ωρών». Και καταλήγει: « Γιατί λοιπόν αναγκάζουμε την Εκκλησία να χάσει μια γλώσσα που είναι απαραίτητη για την έκφραση υψίστων μορφών της θεολογίας και των πνευματικών βιωμάτων;»
Προσάγει δε ο π. Σωφρόνιος προς επιβεβαίωση των θέσεων του το αποτυχόν πείραμα αλλαγής της γλώσσας της λατρείας στους Αγγλικανούς, το οποίο είχε ως συνέπεια την «άμβλυνση της λατρευτικής διάθεσης των πιστών και ζημίωσε τις λατρευτικές συνάξεις».
Ανάλογη είναι και η τοποθέτηση άλλων προσωπικοτήτων, όπως του μεγάλου Ρώσου Θεολόγου π. Γεωργίου Φλωρόφσκι. Ενός διαπρεπούς επιστήμονος, που σπούδασε φιλοσοφία, φιλολογία, ιστορία, μαθηματικά κ. α. και έλαβε διάφορα διδακτορικά διπλώματα. Είναι γνώστης πολλών γλωσσών μεταξύ των οποίων και της ελληνικής. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1959 επ’ ευκαιρία των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμήν του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Εντυπωσίασε η ομιλία του στην ελληνική. Αυτός «ο κατ’ εξοχήν ερμηνευτής της Ορθοδόξου Παραδόσεως», θιασώτης της ελληνικής πατερικής θεολογίας, αποφαίνεται επί του θέματος της γλώσσης της λατρείας ως εξής: «Η χριστιανική λατρεία έχει σφραγισθή δια παντός με το ελληνικό ύφος της ευσεβείας των μυστηρίων… Μόνον παράφρονες θα αποφάσιζαν ποτέ να «αφελληνίσουν» την λειτουργίαν και τας άλλας εκκλησιαστικάς ακολουθίας, δια να δώσουν εις αυτάς ένα ύφος περισσότερον σύγχρονον».
Είθε οι τοποθετήσεις τους να βρουν ευήκοα τα ώτα εκείνων, που στη χώρα μας ακρίτως και επιπολαίως, ευκαίρως και ακαίρως και αναιτίως υπερμαχούν της μεταφράσεως των λειτουργικών κειμένων. Είναι αυτό αναγκαίο στην άνικμη πνευματικά εποχή μας, όπου όλα γύρω μας και δίπλα μας γκρεμίζονται, είναι αναγκαία η επιστροφή στις ζωοδότρες πηγές τη πίστεως και του πολιτισμού μας. Φτάνει πια η παραφροσύνη…
* Του Βασιλείου Χ. Στεργιούλη, Θεολόγου
