Το 2010, η ελληνική κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου βρέθηκε προ της πραγματικότητας, να μην μπορεί να βρει δανεικά με ανεκτά επιτόκια για να χρηματοδοτήσει το τρέχον δημοσιονομικό έλλειμμα ούτε την αναχρηματοδότηση του χρέους. Η χώρα ήταν χρεοκοπημένη. Και η τύποις χρεοκοπία αποφεύχθηκε επειδή, ως χώρα μέλος της Ευρωζώνης, η Ελλάδα αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τους εταίρους, που της έδωσαν τη δυνατότητα να υπερβεί το πρόβλημα στο οποίο μόνη είχε μπει, υπογράφοντας μνημόνιο, στόχος του οποίου ήταν αφενός η χώρα μας να συνεχίσει να έχει πρόσβαση σε φτηνό χρήμα για να μπορεί να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις της (όχι μόνο την αποπληρωμή δόσεων δανείων αλλά και την πληρωμή μισθών και συντάξεων, καθώς και την αντιμετώπιση του κόστους λειτουργίας του κράτους), αλλά και για να προχωρήσει, σχετικά ήπια, σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να ξαναγίνει βιώσιμη η οικονομία της.
Αλλά η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), που μπήκαν στο πρόγραμμα διάσωσης της χώρας, στην Ελλάδα έγιναν δεκτοί περίπου σαν κατακτητές. Εθισμένοι σε έναν ανορθολογικό λόγο που δεν είχε επαφή με την πραγματικότητα, οι πολίτες στην πλειονότητά τους αρνήθηκαν να κατανοήσουν το πρόβλημα, υποβοηθήθηκαν μάλιστα προς τούτο από τα πολιτικά κόμματα. Αποτέλεσμα: η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ συμφωνούσε τις μεταρρυθμίσεις με τους εκπροσώπους των εταίρων και δανειστών (την Τρόικα, όπως επικράτησε να τη λέμε) αλλά στην πράξη τα στελέχη της την υπονόμευαν. Η αξιωματική αντιπολίτευση (ΝΔ με πρόεδρο τον Αντώνη Σαμαρά) κάνει καταστροφική αντιπολίτευση, καταγγέλλοντας την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, κατηγορώντας το μνημόνιο και υποσχόμενη ένα πρόγραμμα οικονομικής ανόρθωσης, που ανακοινώθηκε στο Ζάππειο. Την ίδια εποχή, η αντίθεση στο μνημόνιο δίνει φτερά στις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις που πολιτεύονταν, με μικρά ή και ανύπαρκτα ποσοστά, καταγγέλλοντας γενικώς και αορίστως το σύστημα και υποσχόμενες έναν άλλο κόσμο. Το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή έχουν σαφή αντιευρωπαϊκή στρατηγική, θεωρούν υποταγμένους στο κεφάλαιο και στους ξένους τα άλλα κόμματα και διεκδικούν εκλογική καταγραφή της αγανάκτησης των πολιτών εξαιτίας της υποχώρησης των οικονομικών δεικτών.
Οι εξελίξεις δικαιώνουν κυρίως τον ΣΥΡΙΖΑ και τη Χρυσή Αυγή. Που ανέρχονται ραγδαίως, κερδίζοντας πρωτοφανή ποσοστά. Η μεν Χρυσή Αυγή διεκδικώντας έναν ένδοξο εθνικό απομονωτισμό. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ υποσχόμενος στους πάντες τα πάντα. Τα υπόλοιπα είναι πιο πρόσφατα και τα ζούμε στο πετσί μας.
***
Στις εκλογές του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέβηκε υποσχόμενος πράγματα στην πραγματικότητα ανέφικτα. Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας υποσχόταν να σχίσει τα μνημόνια με ένα νόμο και ένα άρθρο, πίστευε ότι θα κάνει τις αγορές να χορεύουν στους ήχους του νταουλιού που ο ίδιος θα κτυπούσε, κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ για όλους, αμέσως 300.000 θέσεις εργασίας (και στον ιδιωτικό τομέα) και πολλά άλλα. Οι ασάφειες στις απαντήσεις για το πού θα βρεθούν τα λεφτά έκανε τους αντιπάλους του ΣΥΡΙΖΑ να μιλούν για την επινόηση ενός λεφτόδεντρου. Ωστόσο, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ισχυρίζονταν ότι είχαν κοστολογηθεί οι εξαγγελίες τους, μιλούσαν για διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, για περίοδο χάριτος από τους δανειστές στην εξυπηρέτησή του και άλλα εξωτικά. Όλες αυτές οι εξαγγελίες, και πολλές άλλες, αποδείχτηκαν αυτό που ήταν εξ αρχής: Παραμύθια. Ωστόσο, με αυτά τα παραμύθια ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε τις εκλογές και, σε συνεργασία με τους ακροδεξιούς λαϊκιστές ΑΝΕΛ, έκανε κυβέρνηση. Ο στόχος είχε επιτευχθεί.
***
Φυσικά, παραμύθια δεν είπε μόνο ο Αλέξης Τσίπρας. Μικρά ή μεγαλύτερα παραμύθια πούλησαν στους πολίτες δυνάμεις σε σχεδόν όλους τους πολιτικούς χώρους. Ο κόσμος, κουρασμένος από τη διαρκή λιτότητα και την καταβαράθρωση του επιπέδου του και των ελπίδων του, ήταν έτοιμος να τα καταπιεί – κι άλλωστε το έλλειμμα μιας μεγάλης πολιτικής δύναμης που θα μπορούσε να προσγειώσει με πειστικότητα τον ελληνικό λαό στην πραγματικότητα αποδείχθηκε καθοριστικό.
Κάπου εκεί εμφανίστηκε, σαν σωτήρας, ο περίφημος Αρτέμης Σώρρας. Πατρινός, βραχύσωμος, με ιδιότυπο εθνικιστικό λόγο, βρήκε πρόσφορα ΜΜΕ για να πουλήσει το δικό του αντιμνημονιακό παραμύθι. Άρχισε, λοιπόν, να επιδεικνύει στις τηλεοράσεις ένα χαρτί, που τον καθιστούσε πληρεξούσιο μιας σημαντικής περιουσίας. Ισχυριζόταν ότι ανέρχεται σε 600 δισ. ευρώ, και φυλάσσονται σε λογαριασμό «προς πίστωση και χορηγία της Ελληνικής Δημοκρατίας». Το τελευταίο κατάφερε να καταγραφεί και σε δικαστική απόφαση, αμετάκλητη σήμερα, την οποία μπορεί να περιφέρει ως ακόμα ένα επιχείρημα.
Τα υπόλοιπα επιχειρήματά του προέρχονται από τη ρητορική ενός επιθετικού εθνικισμού, σε συνδυασμό με θεωρίες συνωμοσίας. Η Ελλάδα, λέει ο Σώρρας, βρίσκεται υπό κατοχή, υφίσταται εθνική γενοκτονία, οι πολιτικοί ηγέτες είναι πουλημένοι, όργανα των ξένων κ.λπ. Και έχει πιστούς, ακριβώς επειδή προβάλλει επιθετικά μια περιουσία που ισοδυναμεί με ελπίδα. Διότι οι απελπισμένοι χρειάζονται μια ελπίδα.
Και είναι εθισμένοι, μακροχρόνια, από την πολιτική ρητορική, να την αναζητούν πέραν της λογικής. Όπως είναι εθισμένοι να μην παραδέχονται τις δικές τους (τις δικές μας) ευθύνες, τη συμβολή τους (μας) στη γιγάντωση του άθλιου κράτους που γνωρίζουμε, για τη χρεοκοπία της χώρας.
Ο Σώρρας δεν είναι ο πρώτος. Και θα μπορούσε να μακροημερεύσει αν, ανερχόμενος, βρίσκοντας πιστούς οπαδούς και αυξάνοντας την απήχησή του, δεν προσέκρουε στους περασμένους σωτήρες της χώρας, που εκμαύλισαν τον ελληνικό λαό πουλώντας νωρίτερα αυτοί τα δικά τους παραμύθια.
Αλλά αλίμονο στη χώρα που χρειάζεται παραμύθια για να παρακάμψει τα προβλήματα της πραγματικότητας.
Ηλίας Κανέλλης
