Διασφαλιζόταν η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου, τα οποία κηρύσσονταν ανοχύρωτα. Προστατεύονταν στο ακέραιον και πλήρως τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Επί ευρωπαϊκού εδάφους η Τουρκία διατηρούσε μόνο την Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της, πάντοτε όμως υπό την εποπτεία των συμμάχων που, είχαν το πάνω χέρι και την τελευταία κουβέντα σε όλη τη Διοίκησή της. Επίσης ρυθμίζονταν πλήθος άλλων θεμάτων όπως: Συνοριακά - πολιτικά - οικονομικά - στρατιωτικά, όλα σχεδόν εις βάρος της Τουρκίας.
Η Ελλάδα δεν πέτυχε όλες της τις επιδιώξεις. Δεν της δίδοντο η Βόρειος Ήπειρος, τα Δωδεκάνησα (δόθηκαν στην Ιταλία), ούτε η Κωνσταντινούπολη ή η Κύπρος (παρέμεινε Αγγλική κτήση). Η χώρα μας πέτυχε την επικύρωση της κυριαρχίας της, στη Δυτική Θράκη (την είχε παραδώσει η Βουλγαρία στους Συμμάχους με τη συνθήκη του Νεϊγύ το 1919) και έπαιρνε την Ανατολική Θράκη ως την Τσατάλτζα (30 χλμ. από την Κωνσταντινούπουλη), την Ίμβρο, την Τένεδο και τις Λαγούσες. Επίσης πέτυχε την κατοχύρωση των δικαιωμάτων της, επί των υπολοίπων Νήσων, του Αιγαίου και της ανατέθηκε η Διοίκηση της Σμύρνης και της ενδοχώρας της, για πέντε χρόνια, μετά την παρέλευση των οποίων, το τοπικό κοινοβούλιο που, θα ιδρυόταν, θα μπορούσε αν το επιθυμούσε, να ζητήσει την ένωση της περιοχής με την Ελλάδα, έχοντας τη δυνατότητα διεξαγωγής γι’ αυτό δημοψηφίσματος, μεταξύ του πληθυσμού.
Ευνοϊκότερο διακανονισμό δε θα μπορούσε να είχε ελπίσει η χώρα μας. Η επιτυχία του Βενιζέλου άγγιζε τα όρια του θριάμβου. Ο εμπνευσμένος όσο και ακαταπόνητος πολιτικός, ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην Πατρίδα του έχοντας πραγματοποιήσει το όνειρό του για την «Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών».
Αλλά δύο μόλις ημέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, ένα θλιβερό γεγονός ήρθε να προκαλέσει τον πρώτο τριγμό στο λαμπρό ελληνικό οικοδόμημα το οποίο είχε ήδη αρχίσει να υψώνεται. Δύο απότακτοι αξιωματικοί αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον Ελευθέριο Βενιζέλο, στον Σιδηροδρομικό Σταθμό των Παρισίων (Λυών), από όπου αυτός θα ξεκινούσε για το ταξίδι της επιστροφής του στην Ελλάδα, η απόπειρα απέτυχε και ο Βενιζέλος γλίτωσε με ελαφρά τραύματα. Αλλά, η μεταστροφή της μοίρας, τόσο του Βενιζέλου, όσο και ολόκληρου του Ελληνισμού φαίνεται ότι είχε αρχίσει.
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, το κόμμα του θριαμβευτή Βενιζέλου καταψηφίστηκε και ο ίδιος, δεν εξελέγη ούτε καν βουλευτής και τούτο διότι τότε επεκράτησε πέρα για πέρα η δημαγωγία και ένας αχαλίνωτος λαϊκισμός με σύνθημα το «οίκαδε». Επιστροφή των Στρατιωτών μας από τη Μικρά Ασία. Η αντιβενιζελική παράταξη ανήλθε στην εξουσία και ο Κωνσταντίνος επέτρεψε στην Ελλάδα και στο θρόνο (ο Αλέξανδρος είχε πεθάνει πριν από ένα μήνα). Με εύλογη τη βαθιά απογοήτευσή του, ο Βενιζέλος εγκατέλειψε την πολιτική σκηνή και έφυγε αυτοεξόριστος στο εξωτερικό.
Η Συνθήκη των Σεβρών σήμανε, τον κυριολεκτικό διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κατ’ επέκταση της σημερινής Τουρκίας. Την κρίσιμη όμως αυτή ώρα ως Σωτήρας της Τουρκίας εμφανίστηκε ο φιλόδοξος ευφυής και αδίστακτος όμως αξιωματικός Μουσταφά Κεμάλ ο επιλεγόμενος Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων). Ο Κεμάλ κήρυξε επανάσταση σχημάτισε προσωρινή Κυβέρνηση στην Άγκυρα και δεν απεδέχθη τη Συνθήκη των Σεβρών. Αργότερα κατάργησε το Σουλτανάτο (χαλιφάτο) και ανακήρυξε την Τουρκική Δημοκρατία. Καταπιάστηκε αμέσως με την ανασυγκρότηση του Τουρκικού Στρατού, θέτοντας ως πρώτιστο καθήκον του, την εκδίωξη των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, πράγμα που κατάφερε (Αύγουστος 1922. Μικρασιατική καταστροφή).
Η Συνθήκη της Λωζάνης ήταν συνθήκη ειρήνης που, έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Υπογράφηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου από τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τη Ρουμανία, την ΕΣΣΔ, τα Βασίλεια των Κροατών, Σέρβων, Σλοβένων και φυσικά την Ελλάδα και την Τουρκία (ΚΕΜΑΛ) τη χώρα μας εκπροσώπησε ο Ελ. Βενιζέλος και την Τουρκία ο Ισμέτ Ινονού. Η Ελλάδα είχε προσέλθει σαν ηττημένη. Είχε υποστεί τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Έτσι η Συνθήκη που, υπογράφτηκε εκεί αντιπροσώπευε, το μέγιστο των απαιτήσεων της Τουρκίας και το ελάχιστο της Ελλάδας που, παραιτήθηκε συγχρόνως απ’ όλα τα κέρδη της Συνθήκης των Σεβρών.
Η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη, τα Νησιά Ίμβρος - Τένεδος και Λαγούσες, την περιοχή της Σμύρνης και της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών, η οποία όμως θα έμενε αποστρατικοποιημένη και αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης. Παρεχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία όπως προέβλεπε και η συνθήκη των Σεβρών.
Σε αντάλλαγμα η Τουρκία, παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις, για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων σε αυτήν (Τουρκία).
Η ανταλλαγή μειονοτήτων που, επακολούθησε, προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα 1.650.000 Έλληνες και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Τούρκοι.
Μεταξύ των ανταλλάξιμων περιλαμβάνονται επίσης οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και Τουρκόφωνοι Έλληνες, όπως Τουρκόφωνοι Πόντιοι και Καραμανλήδες καθώς και Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι όπως οι Βαλαάδες της Δυτικής Μακεδονίας. Μαζί με τους Έλληνες, πέρασε στην Ελλάδα και αριθμός Αρμενίων και Συροχαλδαίων. Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι Έλληνες κάτοικοι της Νομαρχίας της Κωνσταντινούπολης (οι 125.000 κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκιποννήσων και των περιχώρων οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου 1918) και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου (6000) ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Επίσης η Τουρκία απεμπόλησε πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου. Τον Οκτώβριο του 1915, η Βρετανία παραχωρούσε τότε την Κύπρο στην Ελλάδα υπό την προϋπόθεση όμως να εγκαταλείψει την ουδέτερη στάση της και να συνταχθεί με τους Συμμάχους (ΑΝΤΑΝΤ). Η Ελληνική Κυβέρνηση Ζαΐμη απέρριψε την πρόταση αυτή γιατί, ο Γερμανόφιλος Βασιλιάς Κων/νος δεν ήθελε να πολεμήσει ενάντια στους Γερμανούς (Διχασμός).
Σε ό,τι τώρα αφορά τις δηλώσεις του Ερντογάν είναι η πρώτη φορά που, αρχηγός Τουρκικού Κράτους αμφισβητεί ευθέως τη σημασία της Συνθήκης της Λωζάνης για τη χώρα του. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, με τη Συνθήκη αυτή η Τουρκία, κατοχύρωσε την ανεξαρτησία της και την εδαφικήν ακεραιότητα που, είχε προηγουμένως υπονομεύσει η Συνθήκη των Σεβρών (Διαμελισμός). Και είναι τώρα αυτούς τους Κεμαλικούς που, θέλει να υπονομεύσει, για καθαρά εσωτερικούς λόγους ο νέος Σουλτάνος, για να ολοκληρώσει τα νεοθωμανικά του οράματα. Ποιος άλλος λοιπόν καλύτερος στόχος είναι για να πλήξει ευθέως το θεμέλιο λίθο της Κεμαλικής Τουρκίας που, αποτελεί η Συνθήκη της Λωζάνης;
Όλα αυτά δεν αναιρούν βεβαίως τις μόνιμες τουρκικές βλέψεις, στο Αιγαίο όπως καθημερινά εκδηλώνονται στο χώρο αυτό (παραβιάσεις του Εθνικού Εναερίου Χώρου και υπερπτήσεις πάνω από Ελληνικά Νησιά), αλλά δεν θα πρέπει συνεπώς, να ερμηνευθούν μόνον κάτω απ’ αυτό το πρίσμα. Γι’ αυτό και η Πατρίδα μας, θα πρέπει να αντιδρά με ιδιαίτερη προσοχή και υπευθυνότητα, ώστε να αποφευχθεί μια ακόμη επικίνδυνη κρίση στη σημερινή μάλιστα συγκυρία.
Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα ως χώρα που, δηλώνει την προσήλωσή της στο Διεθνές Δίκαιο θα πρέπει να είναι ιδιαίτερη προσεκτική όχι μόνο στο να το επικαλείται σταθερά, αλλά και να προσπαθεί να το εφαρμόσει, κιόλας ακολουθώντας τις ερμηνείες του που, ευθυγραμμίζονται με το γράμμα του Διεθνούς Δικαίου που, έχουν υιοθετηθεί, από τη Διεθνή πρακτική και αντανακλώνται, στην πλούσια νομολογία των Διεθνών Δικαστηρίων που, κατά βάση τη δικαιώνουν σε όλα σχεδόν τα σημεία τόσο στη Συνθήκη της Λωζάνης, όσο και στο Διεθνές Δίκαιο των Θαλασσών του Μοντέγο Μπεϊ (Τζαμάικα) του 1982.
