Από τον Αργύρη Ντόβα
Το κάπνισμα είναι μία εξαιρετικά εθιστική συνήθεια, η οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διακοπεί. Ακόμη και σήμερα, που διαθέτουμε αρκετά φάρμακα, εγκεκριμένα για τη διακοπή του καπνίσματος, οι μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας είναι χαμηλά (< 20% σε ένα έτος παρακολούθησης). Οι συνέπειες του καπνίσματος, σύμφωνα με τις πολυάριθμες μελέτες, που επί πολλά χρόνια έχουν εκπονηθεί, είναι καταστροφικές για την υγεία.
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί παγκοσμίως ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα στο χώρο της δημόσιας υγείας τα τελευταία χρόνια. «Είναι μια άλλη μορφή καπνίσματος», «είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος διακοπής του», « το τσιγάρο πρέπει να ξεριζωθεί από την κοινωνία», «αν μπουν περιορισμοί στη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου υπάρχει κίνδυνος να χαθούν και άλλες ζωές από το κάπνισμα», είναι κάποιες από τις δηλώσεις, που κατά καιρούς εξαπολύει η επιστημονική κοινότητα και οι οποίες έχουν προκαλέσει σύγχυση σε ατμιστές, δυνητικούς χρήστες και κυβερνήσεις.
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι ένα προϊόν, το οποίο αποτελεί μια νέα εναλλακτική μορφή καπνίσματος και εφευρέθηκε με την προσδοκία ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει, τόσο την χημική εξάρτηση (μέσω της πρόσληψης νικοτίνης) όσο και την ψυχολογική εξάρτηση από το κάπνισμα. Είναι μέχρι στιγμής, το μοναδικό προϊόν, που δεν περιέχει καπνό και θα μπορούσε να ενταχθεί σε μια στρατηγική ελάττωσης του κινδύνου από το κάπνισμα (harm-reduction). Το εν λόγω προϊόν, είναι μια σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη (μόλις το 2003 εφευρέθηκε), η οποία έχει τεθεί στο μικροσκόπιο των επιστημόνων, ως προς τις επιπτώσεις του στην υγεία του ανθρώπου.
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει την εικόνα, την αίσθηση, τη γεύση και το μέγεθος του παραδοσιακού τσιγάρου. Αποτελείται από ένα αναλώσιμο φίλτρο (cartridge), που περιέχει υγρό, το οποίο αποτελείται, σε ποσοστό 70 %, από προπυλενογλυκόλη, μια ακίνδυνη ουσία, που χρησιμοποιείται και στα τρόφιμα. Το υπόλοιπο 30 % των συστατικών, που περιέχονται στο υγρό αναπλήρωσης είναι: νερό, γλυκερίνη και άρωμα, που δημιουργεί και τη γεύση. Λειτουργεί χωρίς φυσική φλόγα, χρησιμοποιώντας μικροηλεκτρονική τεχνολογία και παρέχοντας στους χρήστες του, την πραγματική εμπειρία του καπνίσματος, χωρίς καπνό, πίσσα, μονοξείδιο του άνθρακα και χιλιάδες άλλες τοξικές ουσίες, που περιέχονται στα παραδοσιακά τσιγάρα. Λόγω του ότι ο « καπνός » που παράγεται είναι στην ουσία ατμός, υποστηρίζεται ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν βλάπτει τους ευρισκόμενους στον περιβάλλοντα χώρο.
Τα αποτελέσματα 3 - 4 μελετών, που εκπονήθηκαν πρόσφατα από Έλληνες ερευνητές , μοιάζουν αντικρουόμενα. Το βασικό συμπέρασμα των εν λόγω μελετών ήταν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο φαίνεται ότι είναι λιγότερο βλαβερό από τα συμβατικά τσιγάρα και ότι δεν προκαλεί φλεγμονή, όπως συμβαίνει με το παραδοσιακό κάπνισμα. Κατά τους ερευνητές, άλλωστε, το ηλεκτρονικό τσιγάρο απευθύνεται στους καπνιστές, ως εναλλακτική συνήθεια και δεν συνιστάται στο γενικό πληθυσμό.
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν πωλείται ως συσκευή για τη διακοπή του καπνίσματος, σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.). Στην Ελλάδα, αλλά και στις περισσότερες χώρες παγκοσμίως, το νομοθετικό πλαίσιο, σχετικά με το ηλεκτρονικό τσιγάρο, είναι προς συζήτηση. Συγκεκριμένα, αυτό που ισχύει τώρα είναι ότι δεν απαγορεύεται, ούτε η χρήση του , ούτε η αγορά του (εκτός από άτομα ηλικίας κάτω των 18 ετών). Επίσης, δεν απαγορεύεται η χρήση του σε δημόσιους χώρους , καθότι, ως υποστηρίζεται, δεν προκαλεί παθητικό κάπνισμα.
Σ’ ό, τι αφορά το κάπνισμα, οι περισσότεροι από εμάς τασσόμαστε στη μη υιοθέτηση της κακής αυτής συνήθειας. Σ’ ό, τι αφορά τους ήδη καπνιστές, που θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα, από επιστημονικής πλευράς, συνιστάται η χρησιμοποίηση των ιατρικά αποδεδειγμένων μεθόδων διακοπής του καπνίσματος (φαρμακευτικά σκευάσματα και υποκατάστατα νικοτίνης). Πρέπει όμως να επικρατεί ρεαλισμός στο εν λόγω θέμα. Το μεγαλύτερο ποσοστό καπνιστών δεν θέλει ή δεν μπορεί να διακόψει το κάπνισμα με αυτά τα μέσα. Σε αυτούς τους καπνιστές απευθύνεται το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο όμως ακόμη δεν συστήνεται επίσημα, καθότι επ’ αυτού χρειάζεται διεξοδική μελέτη και απόκτηση μακροχρόνιων δεδομένων, ότι η χρήση του είναι πράγματι ακίνδυνη.
Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι προϊόν καπνού και, ως εκ τούτου, δεν περιέχει τις χιλιάδες καταστροφικές ουσίες του τσιγάρου, παρά μόνο τη νικοτίνη, και αυτή μόνο αν το θέλει ο χρήστης του (επιλέγοντας το είδος των φίλτρων, που θα «κουμπώσει» επάνω στο ηλεκτρονικό τσιγάρο). Το φίλτρο είναι μέρος του τσιγάρου, όπου βρίσκεται η νικοτίνη (αν είναι επιθυμητό), καθώς και το υγρό, το οποίο ο ατμοποιητής του ηλεκτρονικού τσιγάρου εξατμίζει, για να παραχθεί ο ατμός.
Οι θιασώτες του ηλεκτρονικού τσιγάρου υποστηρίζουν ότι η καθιέρωσή του προσκρούει σε οικονομικά συμφέροντα, καθότι θεωρείται ο μεγαλύτερος εχθρός των μεγάλων καπνοβιομηχανιών παγκοσμίως. Και είναι φυσικό , καθώς μπορεί να προσφέρει ό, τι και το δικό τους προϊόν, χωρίς, κατά την άποψή τους, να επιβαρύνει την υγεία κανενός. Αυτός , εξ άλλου , είναι και ένας λόγος , για τον οποίο το ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει συναντήσει μεγάλα προβλήματα στην εξάπλωσή του.
Επί πλέον, οι υπέρμαχοι του ηλεκτρονικού τσιγάρου υποστηρίζουν ότι, εκτός από το θέμα υγείας (το οποίο φυσικά είναι και το πιο σημαντικό), το εν λόγω προϊόν έχει και άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα: Είναι πολύ πιο οικονομικό από το παραδοσιακό κάπνισμα, είναι άοσμο, δεν αφήνει κατάλοιπα (αποτσίγαρα, στάχτες), είναι φιλικό προς το περιβάλλον και απαλλάσσει από σπίρτα, τασάκια και αναπτήρες.
Το κομβικό σημείο, πάντως, στο οποίο συμφωνεί σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα, είναι η ανεύρεση τρόπων διακοπής του καπνίσματος . Προς το σκοπό αυτό, τα Ελληνικά Κέντρα διακοπής του καπνίσματος έχουν επιτύχει τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στην Ευρώπη. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο, είναι ένα ενδιαφέρον και καινούργιο προϊόν, αλλά είναι το δένδρο. Το δάσος είναι, τα πέντε περίπου εκατομμύρια θάνατοι, που συμβαίνουν παγκοσμίως κάθε χρόνο, εξ αιτίας του παραδοσιακού καπνίσματος .
Ο Δρ Αργύρης Β. Ντόβας είναι τ. Διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας και Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
