Η διαπολιτισμική εκπαίδευση, που στη χώρα μας υπάρχει από το 1996 με την ίδρυση των Διαπολιτισμικών Σχολείων, αποτελεί την παιδαγωγική απάντηση στις ανάγκες της πολυπολιτισμικής μας κοινωνίας. Τρία είναι τα βασικά της αξιώματα. η ισοτιμία των πολιτισμών, το μορφωτικό κεφάλαιο και οι ίσες ευκαιρίες.
Υπηρετώντας ως δασκάλα στο Δημοτικό Σχολείο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Αλσούπολης Αττικής, αποκόμισα μια ιδιαίτερα σημαντική εμπειρία, αντιμετωπίζοντας ποικίλες προκλήσεις.
Ο εκπαιδευτικός, ακολουθώντας το τυπικό Αναλυτικό Πρόγραμμα των δημόσιων σχολείων, το αναπροσαρμόζει συνεχώς στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Καθημερινά, η μαθησιακή διαδικασία αντιμετωπίζεται υπό το πρίσμα της διγλωσσίας. Αν και καταγράφεται πλέον ένα σημαντικό ποσοστό αλλοδαπών μαθητών που είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν προφορικά επαρκώς την ελληνική γλώσσα, χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση, με χρήση της μητρικής τους γλώσσας ή μιας γλώσσας-‘γέφυρα’ όπως τα αγγλικά, στις περιπτώσεις μαθητών που υποδεχόμαστε για πρώτη φορά στη χώρα μας. Οι μαθητές αυτοί έχουν να αντιμετωπίσουν σοβαρά ζητήματα προσαρμογής σε έναν καινούριο τόπο, στην ελληνική γλώσσα, σε μια νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα. Η δυσκολία αυτή ή τα δυσάρεστα συναισθήματα (άγχος, φόβος, μοναξιά) αυξάνονται είτε όσο μεγαλύτερα ηλικιακά είναι τα παιδιά είτε όσο πιο ‘βίαια’ έχει γίνει η μετεγκατάστασή τους. τρανό πρόσφατο παράδειγμα οι πρόσφυγες.
Επιπλέον, στο Σχολείο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης οι εκπαιδευτικοί, με την υποστήριξη των εκπαιδευτικών δομών, διαχειρίζονται την πολιτισμική ετερότητα. Αξιοποιώντας τον πολιτισμικό και γλωσσικό πλούτο που οι μαθητές φέρουν, δημιουργούν ουσιαστικές εκπαιδευτικές ευκαιρίες και εξασφαλίζουν την κοινωνική τους ένταξη στη βάση της ισοτιμίας και της αλληλοαποδοχής, χωρίς να αφομοιώνεται το διαφορετικό.
Κάτι αξιοσημείωτο αλλά και τόσο απλό που διαπίστωσα στο σχολείο αυτό είναι η βοήθεια που προσφέρουν οι υπόλοιποι μαθητές σε τέτοιες περιπτώσεις, καθώς είναι ήδη τόσο εξοικειωμένοι με το διαφορετικό, με το ‘ξένο’, με το καινούριο... Οι καθημερινές πρακτικές της τάξης αβίαστα γίνονται προπύργιο ενάντια σε κρούσματα ξενοφοβίας, στερεοτύπων και προκαταλήψεων, αποτελώντας το καλύτερο παράδειγμα για εμάς τους ‘μεγάλους’!
Πιστεύω πως κλειδί για την προσέγγιση των μαθητών είναι ο εκπαιδευτικός να αφουγκραστεί το ‘είναι’ τους. Να προσεγγίσει με αγάπη, σεβασμό και ειλικρινές ενδιαφέρον το πλαίσιο και την ιστορία που συνοδεύει κάθε μαθητή. Τελικά, νομίζω πως ελάχιστη σημασία έχει αν το σχολείο είναι χαρακτηρισμένο ως Διαπολιτισμικό ή όχι. Μόνο αν χτίσεις μια ουσιαστική σχέση επικοινωνίας και εμπιστοσύνης με τους μαθητές σου μπορείς να τους συνοδεύσεις στο ταξίδι της γνώσης.
Σίγουρα σε ένα σχολείο όπου υπάρχουν τόσες πολυεπίπεδες διαφορές, χρειάζεται πιο εξειδικευμένη κατάρτιση αλλά και περισσότερη ευελιξία, ανεκτικότητα. Οφείλεις να ενημερωθείς για τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες και την κουλτούρα του σπιτιού τους, να εντάξεις την ιστορία τους στο σχολικό τους παρόν και να ευαισθητοποιήσεις τους μαθητές να αντιλαμβάνονται αλλά και να αποδέχονται τα διαφορετικά αξιακά συστήματα που συναντούν.
Μόνο σε αυτό το πλαίσιο συναισθηματικής ασφάλειας και προσωπικής ανάπτυξης, μπορεί να νοηματοδοτηθεί η σχολική διαδικασία για κάθε μαθητή. Το σχολείο, ως μικρογραφία της κοινωνίας μας, οφείλει να λειτουργήσει ως χώρος που δομεί και ενισχύει την πολιτισμική ταυτότητα των μαθητών, ώστε να επιτύχει τη γλωσσική, πολιτιστική και κοινωνική τους ένταξη και μελλοντικά να τους καταστήσει ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Στο σχολείο αυτό ένιωσα πραγματικά πολίτης του κόσμου... Διότι, εν τέλει, είναι μεγάλη τύχη να μπορείς μέσα σε μια μέρα να ‘ταξιδέψεις’ από την Αθήνα στις δυτικές ακτές της Ασίας, να περιπλανηθείς σε χώρες της Ευρώπης και από εκεί να κάνεις τον γύρο της Αφρικής, επιστρέφοντας τελικά σπίτι με μια «βαλίτσα» γεμάτη εικόνες, χρώματα, ιστορίες, μουσικές, ανθρώπους...
Ζωή Τζήκου
δασκάλα
