Από τον Σωτήρη Ζάχο
Οι Πανελλαδικές πλησιάζουν στο τέλος τους. Η περίοδος, λοιπόν, προσφερόταν για μια καλή επανάληψη λαϊκιστικών συνθημάτων με αντικείμενο τις εξετάσεις. Φυσιολογική επιλογή και αντίδραση μιας κοινωνίας που απεχθάνεται κάθε μορφή αξιολόγησης και αξιοκρατίας. Ακούσαμε πάλι ότι «οι Πανελλαδικές ευθύνονται για τη μεγαλειώδη άγνοια της νέας γενιάς, για την έλλειψη κριτικής σκέψης, για την αποξένωσή της από την πραγματικότητα και την αυτογνωσία, για την αδυναμία της να χειριστεί την ελληνική γλώσσα, για την πλήρη απαξίωση της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών, για το άγχος των παιδιών...». Μπορεί να φταίνε και για τα Μνημόνια να προσθέσω εγώ μεταξύ μας.
Ας εξετάσουμε τα δεδομένα. Είναι γεγονός ότι η πλειονότητα των μαθητών αρχίζει να σκέφτεται τις Πανελλαδικές και να ασχολείται ουσιαστικά με τις απαιτήσεις τους στη Γ΄ Λυκείου. Μια μικρή μερίδα παιδιών το κάνει από τη Β΄ Λυκείου. Και, τέλος, εξαιρέσεις μαθητών σκέφτονται σοβαρά τις εξετάσεις από την Α΄ Λυκείου. Ένα το κρατούμενο.
Τώρα, υπάρχει άνθρωπος που πιστεύει ότι η κριτική σκέψη καλλιεργείται στα δεκαεφτά; Υπάρχει σκεπτόμενο ον στο σύμπαν ολάκερο που θεωρεί ότι η γνώση που καλείται να αποκομίσει ο μαθητής είναι σωρευμένη αποκλειστικά στην τελευταία τάξη του Λυκείου; Μήπως υπάρχει κάποιος να ισχυριστεί ότι η αυτογνωσία αλλά και η επαφή με τις εξελίξεις είναι διαδικασίες διάρκειας ενός έτους; Αν υφίσταται τέτοιο ον, να το κάνουμε σύμβουλο στρατηγικού σχεδιασμού της Κυβέρνησης... Τα κρατούμενα μόλις έγιναν δυο.
Εδώ, όμως, γεννιούνται ερωτήματα για το ρόλο του σχολείου κατά το διάστημα που προηγείται της Γ΄, άντε και της Β΄ Λυκείου. Τα παιδιά έχουν ήδη περάσει δύο ή και περισσότερα χρόνια σε παιδικούς σταθμούς και Νηπιαγωγεία, έξι στο Δημοτικό, τρία στο Γυμνάσιο και ένα ή (πολύ συχνά) δύο χρόνια στο Λύκειο. Πάρα πολλά χρόνια! Κάποιοι αρχίζουν να υποψιάζονται πού οδηγείται ο συλλογισμός.
Τι συνέβη όλα αυτά τα χρόνια; Δε θα έπρεπε στο μεγάλο αυτό διάστημα το παιδάκι να είχε κάνει σημαντικά νοητικά βήματα με τη βοήθεια του σχολείου και της οικογένειάς του; Δε θα έπρεπε να έχει μάθει να σκέφτεται, να αποκωδικοποιεί, να διαβάζει, να μαθαίνει, να μιλάει και να γράφει σωστά και με απλά λόγια, να κατανοεί το περιβάλλον του; Με βεβαιότητα και θα έπρεπε και προλάβαινε να το κάνει. Ναι αλλά η πλειονότητα ελάχιστα από αυτά κατάφερε. Πολλοί μαθητές φτάνουν στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου αδυνατώντας να σκεφτούν, να αποκωδικοποιήσουν ακόμη και απλά νοήματα, να διαβάζουν, να συγκεντρώνονται, να μαθαίνουν. Θα αποδειχτεί και φέτος, από τα αποτελέσματα των μαθητών απέναντι στα απλοϊκά θέματα των Πανελλαδικών. Τα περισσότερα παιδιά αγνοούν ακόμη και τον εαυτό τους. Αγνοούν τα όρια, τις δυνατότητές τους, τις ανάγκες τους, τις δεξιότητές τους, τις αδυναμίες τους. Τι έγινε στο σχολείο όλα αυτά τα χρόνια; Το συμπέρασμα είναι μπροστά μας.
Για όλα αυτά μπορεί να φταίνε οι Πανελλαδικές; Δηλαδή, έχετε συναντήσει πολλά παιδάκια στο Νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο ή και στα πρώτα χρόνια του Λυκείου να σκέφτονται τις επερχόμενες εξετάσεις; Είναι οι Πανελλαδικές που εμποδίζουν την εξέλιξη των παιδιών, την απόκτηση κριτικής σκέψης και γνώσεων από αυτά στα πέντε, έξι, εφτά..., δεκαέξι χρόνια τους; Το παιδάκι που αδυνατεί να τοποθετήσει έστω και τρεις λέξεις σε λογική σειρά το έπαθε, επειδή στα πέντε του έχει ήδη αρχίσει να «αγχώνεται» για τις Πανελλαδικές; Αδυνατώ ακόμη και να διανοηθώ κάτι τέτοιο. Οπότε μάλλον άλλα και άλλοι φταίνε. Σίγουρα όχι οι Πανελλαδικές.
Αντίθετα, για τους περισσότερους μαθητές, οι Πανελλαδικές είναι μια πρώτη ουσιαστική δοκιμασία. Όμως φαντάζουν ως δυστοπία απέναντι στην ουτοπική εικόνα που καλλιεργεί το σχολείο με τους μεγάλους βαθμούς, τους οποίους και χαρίζει απλόχερα. Είναι το πρώτο κίνητρο για προσπάθεια, για οργάνωση και τελικά για αυτογνωσία. Εκεί (πολύ αργά κατά τη γνώμη μου) οι περισσότεροι αποκτούν μια πρώτη ιδέα για το ποιοι είναι και μέχρι πού πραγματικά μπορούν να φτάσουν. Μήπως το τέλος της εφηβείας είναι νωρίς για την απόκτηση μιας τέτοιας συνείδησης; Και αυτό μάλιστα, όταν στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;
Για κάποιους μαθητές είναι μια αγχώδης κατάσταση. Κυρίως, όμως, είναι για τους γονείς και τα απωθημένα τους. Αλλά κι αυτό μπορεί να θεωρηθεί παράλογο; Δηλαδή, σε ποια ηλικία πρέπει το παιδί να έρθει σε επαφή με την πραγματικότητα; Μήπως λίγο πριν το θάνατό του; Πότε θα μάθει να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις τιθασεύοντας το άγχος του;
Κι εδώ βέβαια, υπάρχουν ενστάσεις. Προσωπικά δεν βιώνω τραγικές καταστάσεις με μαθητές που έχουν κοπιάσει. Άγχος έχουν εκείνοι που ξαφνικά ξυπνούν από το λήθαργό τους, λίγο πριν τις εξετάσεις. Οι συγκεκριμένοι αναγκάζονται να συνειδητοποιήσουν τα κενά και το επίπεδό τους, όταν είναι πια πολύ αργά. Συνειδητοποιούν τότε ότι δεν προσπάθησαν αρκετά, ώστε να πετύχουν αυτό που ονειρεύονται. Αλλά έτσι είναι τα όνειρα. Τα βλέπεις όταν κοιμάσαι, οπότε από το κρεβάτι δε γίνονται και πολλά. Φταίνε, λοιπόν, και γι αυτό οι Πανελλαδικές; Μάλλον όχι. Αυτές τελικά μπορεί να φταίνε αποκλειστικά για τα Μνημόνια.
Ο Σωτήρης Ζάχος είναι καθηγητής
στο φροντιστήριο «άποψη»
http://sotiriszachos.blogspot.gr/
