Στις 23 Φεβρουαρίου 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νεολαίας, η θρυλική ΕΠΟΝ που δικαίως θεωρείται ως κορυφαίος σταθμός στη νεοτέρα ιστορία της πατρίδας μας. Αμέσως μετά τη Γερμανο - Ιταλική και Βουλγαρική κατοχή του 1941, ο γενναίος λαός μας ανέλαβε τον σκληρό και ανελέητο αγώνα της Εθνικής Αντίστασης για την απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Λαμπρές ηρωικές πράξεις αντίστασης του λαού μας, προξένησαν τον τρόμο στους κατακτητές και θαυμασμό των συμμάχων μας. Στον τιτάνιο αυτό αντιστασιακό αγώνα, τα νιάτα είχαν την πρωτοπορία. Ο λαός μας δεν μπορούσε να δεχτεί τη σκλαβιά και την ταπείνωση... από νικητές που ήμασταν στην Αλβανία να γίνουμε σκλάβοι... Αρχισαν λοιπόν σιγά - σιγά τα πρώτα σκιρτήματα της αντίστασης, έπρεπε κάτι να γίνει, δεν έπρεπε να δεχτούμε τη σκλαβιά με τα γνωστά επακόλουθα... και έτσι ξεπετάχτηκαν διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις της νεολαίας μας, με πρωτοπόρους τη σπουδάζουσα νεολαία. Αμέσως μετά από λίγο τέθηκε το θέμα των συγχωνεύσεων όλων αυτών των μικρών αντιστασιακών οργανώσεων σε μια μεγάλη οργάνωση, για να συντονιστεί ο αγώνας και τα αποτελέσματα πιο καλύτερα. Ετσι, στις 22 Φεβρουαρίου, από νωρίς το βράδυ μαζεύτηκαν με μεγάλη προφύλαξη οι αντιπρόσωποι των οργανώσεων που αναφέρω πιο κάτω, στο σπίτι του παλαίμαχου δασκάλου Παναγιώτη Δημητράτου (οι δάσκαλοι πρωτοπόροι στον αγώνα) στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας αριθμ. 3 στους Αμπελόκηπους, ο αγωνιστής αυτός αψήφησε τους τεράστιους κινδύνους που επωμιζόταν και έπαιξε κορώνα - γράμματα το κεφάλι του, της γυναίκας του και των 2 παιδιών του. Τέτοιοι ήταν οι αγωνιστές εκείνη την εποχή, όλα για τον αγώνα.
Με μεγάλη προσοχή και συνωμοτικότητα κατέφθασαν οι αντιπρόσωποι και από άλλα μέρη της πατρίδας μας το σούρουπο της 22ας προς 23ης Φεβρουαρίου του 1943. Στο σπίτι που ανέφερα άρχισαν οι συζητήσεις μεταξύ των μελών που δεν είχαν τελειωμό γύρω απ΄ το θέμα της συγχώνευσης και αποκαμωμένοι αργά το βράδυ ξάπλωσαν στο πάτωμα και όπου αλλού βολεύονταν ο καθένας και κοιμήθηκαν. Το πρωί ώρα 9.00 άρχισε επίσημα η συνεδρίαση με εισηγητή τον Σταύρο Γιαννακόπουλο (Ανταίος). Θα αναφέρω μερικά ονόματα και την ιδιότητά τους που πήραν μέρος στην ιστορική εκείνη συνεδρίαση, όσα μπόρεσα να βρω, πιθανόν να είναι και άλλα, ας μου το συγχωρέσουν οι αγνοί αυτοί πατριώτες όσοι ζουν ακόμα, δεν υπάρχει δόλος.
Η ηρωίδα Ηλέκτρα Αποστόλου, γραμματέας της οργάνωσης "Λεύθερη Νέα", Μήτσος Βλαντάς (Βασίλης), πρώην γραμματέας της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών (ΟΚΝΕ) Αθηνών, Μπάμπης Δρακόπουλος, γραμματέας της ΟΚΝΕ Πειραιώς, Κυριάκος Τσακίρης (Κ. Θεσσαλός), Ιερός Λόχος Θεσσαλίας, Γιώργος Τρικαλινός, γραμματέας ΟΚΝΕ Αθηνών, Κ. Λιναρδάτος, δημοσιογράφος γραμματέας Φιλικής Εταιρείας Νέων (ΦΕΝ), Πέτρος Διβέρης (Παντελής), γραμματέας Εργατοϋπαλληλικής Νεολαίας, Γιώργος Σταύρος, γραμματέας Λαϊκής Επαναστατικής Νεολαίας (ΛΕΝ), Κ. Φιλίνης (Κίμωνας), γραμματέας της Ενιαίας Μαθητικής Νεολαίας, Βαγγέλης Βασβανάς, γραμματέας ΟΚΝΕ Μακεδονίας, Βενιζέλος Προδρόμου, πρόεδρος της ΦΕΝ, Αντιπρόσωποι της οργάνωσης Παγκρήτεια Οργάνωση Νέων - Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης, Αδάμ Μολυβάς, αυτός είχε την ευθύνη για την ασφάλεια της συνεδρίασης.
Το ιδρυτικό της ΕΠΟΝ όριζε 3 βασικούς στόχους της οργάνωσης που ήταν: α) Η Εθνική Απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδος, β) την εξόντωση του φασισμού - ναζισμού και την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας, έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν από την κυρίαρχη θέληση του λαού και της νέας γενιάς, γ) η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και των νεολαίων... Ο ΕΠΟΝίτης αντιμετώπιζε τη ζωή με θάρρος, αυταπάρνηση και αλληλεγγύη σε κάθε δύσκολη στιγμή. Εφηβοι και παιδιά, οργανωμένα "Αετόπουλα", αλλά και άλλοι νέοι που δεν ήταν οργανωμένοι αλλά είχαν τον πόθο για το ξεσκλάβωμα και τη λευτεριά, κάνανε το παν για να βοηθήσουν τον μαχόμενο λαό. Σύμφωνα με την έκθεση του κεντρικού συμβουλίου της ΕΠΟΝ που υποβλήθηκε στο παγκόσμιο συμβούλιο των νέων στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1945, η οργάνωση είχε 600.000 μέλη, 8.000 ανταρτο - ΕΠΟΝίτες πολέμησαν τους κατακτητές μέσα απ΄ τις γραμμές του Ε.Λ.Α.Σ. Οι επίλεκτες αυτές ομάδες πήραν μέρος σε πάνω από 430 μάχες, στις οποίες έχασαν τη ζωή τους 1.300 ΕΠΟΝίτες, μεγάλη προσφορά σε αίμα.
Επιλεκτικά αναφέρω, άπειρες οι συγκρούσεις και τα συλλαλητήρια που έγιναν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της πατρίδας μας, στις 22 Δεκεμβρίου του 1943, που μαζί με άλλους πατριώτες ρίχθηκαν στους δρόμους στο μεγάλο συλλαλητήριο και με τη μαχητικότητα και πατριωτική φλόγα της ψυχής τους ματαίωσαν την επιστράτευση που ήθελε να κάνει ο Κούσλιγκ πρωθυπουργός Ι. Ράλλης, για να εμπλουτίσει τη ΒΕΡΜΑΧΤ με νέο αίμα Ελλήνων στρατιωτών και εις βάρος του συμμαχικού αγώνα. Θρύλος η ηρωική αντίσταση των τριών ΕΠΟΝιτών τον Απρίλιο του 1944 στο μικρό σπιτάκι του Υμηττού, που όπως λέγανε τότε... Κάστρο δεν ήταν μα άντεξε σαν κάστρο... Εκεί άφησαν την πνοή τους τα τρία αγνά Ελληνόπουλα, ο Δημήτρης Αυγέρης, ο Θανάσης Κιοκμενίδης και Κώστας Φολτόπουλος, υπερασπίζοντας την αποθήκη οπλισμού και πυρομαχικών του αγώνα, καταξεφτίλισαν τους Γερμανούς και τους προδότες ταγματασφαλίτες που πήγαν να τους συλλάβουν. Είχαν μαζί τους βαρύ οπλισμό μέχρι και μικρό κανονάκι βομβάρδιζε τους ηρωικούς νέους έως ότου τους σκότωσαν.
Το ίδιο ηρωική ήταν και η αντίσταση των 10 ΕΠΟΝιτών που έπεσαν λίγους μήνες αργότερα, υπερασπιζόμενοι το φρουραρχείο του Ε.Λ.Α.Σ. στην Καλλιθέα. Στις μεγάλες διαδηλώσεις της Αθήνας, τον Μάρτιο του 1943 και για πολλές ημέρες ματαίωσαν την κάθοδο των Βουλγάρων φασιστών στη Δυτική Μακεδονία, πολλά τα θύματα, νεκροί και τραυματίες, οι Γερμανοί κτυπούσαν με τα πολυβόλα στο ψαχνό. Η ΕΠΟΝ βοήθησε τον πεινασμένο και ταλαιπωρημένο λαό μας με λαϊκά συσσίτια και κάθε άλλη βοήθεια και πάνω από όλα του έδωσε θάρρος, κουράγιο και αυτοπεποίθηση ότι θα νικήσουν και η ημέρα της λευτεριάς πλησιάζει και είναι ορατή.
Η ΕΠΟΝ βοήθησε τους αδελφούς μας Ελληνες Εβραίους στο θρήσκευμα από τα νύχια των αρπαχτικών της Γκεστάπο, σε όλους από αυτούς το ζήτησαν, αρκετοί νέοι Εβραίοι οργανώθηκαν στην Εθνική Αντίσταση και πρόσφεραν τα νιάτα τους στον αγώνα για τη λευτεριά. Το εκπολιτιστικό - αναγεννητικό - ηθοπλαστικό έργο της ΕΠΟΝ είναι τεράστιο.
Μεγάλη σημασία δόθηκε στην πολιτιστική ανάπτυξη της υπαίθρου σε όλη την ελεύθερη Ελλάδα, πολλά θέατρα, ορχήστρες, χορωδίες έφεραν τη χαρά της τέχνης και του πολιτισμού στο πιο αποκομμένο χωριουδάκι, πρωτόγονα πράγματα για τους κατοίκους εκείνη την εποχή, αγωνίστηκαν με συνέπεια για τη μόρφωση της νεολαίας μας, για το άνοιγμα και λειτουργία των σχολείων που οι κατακτητές τα είχαν μετατρέψει σε στρατώνες σε αποθήκες, βοήθησαν στην ανοικοδόμηση των καμένων χωριών, άνοιγμα δρόμων, στον αθλητισμό, γράψιμο συνθημάτων στους τοίχους, στη διανομή πλήθους αντιστασιακών εντύπων. Ποιος από τους ηλικιωμένους δεν θυμάται το ξακουστό "Χωνί" που καλούσε τον λαό σε αγώνα σε κινητοποιήσεις, που έλεγε τις ειδήσεις και έδινε χαρά, συγκίνηση και κουράγιο στον πολυβασανισμένο λαό μας.
"Πολεμάμε και τραγουδάμε", ήταν το σύνθημα και τρόπος ζωής των ΕΠΟΝιτών, ένα δείγμα πολιτισμού αναφέρω που οι παλιοί Λαρισαίοι το θυμούνται, είναι η εξόρμηση των ΕΠΟΝιτών και των ΕΠΟΝιτισσών, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση την άνοιξη του 1945 για την αναδάσωση του Αλκαζάρ που οι κατακτητές είδαν κόψει όλα τα δένδρα για τις ανάγκες τους σε καύσιμα. Μέσα σε 2 Κυριακές φυτέψαμε όλα σχεδόν τα δένδρα που τώρα καμαρώνουμε και θαυμάζουμε. Μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από το κράτος μας το 1982, πρόβαλλε άμεσα το καθήκον να έλθουν στο φως όσα ντοκουμέντα διασώθηκαν από την εποπτεία της Εθνικής Αντίστασης του λαού μας στα χρόνια της κατοχής.
Ηταν ανάγκη και χρέος τιμής στα λίγα χρόνια ζωής που απομένουν στους Αντιστασιακούς να καταβληθεί προσπάθεια να αναγνωριστεί σε βάθος η φιλοπατρία, οι αγώνες για Δημοκρατία - Λευτεριά - Κοινωνική Δικαιοσύνη. Το βαρύ αυτό έργο το ανέλαβαν να το εκπληρώσουν οι Αντιστασιακές οργανώσεις και με τη βοήθεια του κράτους. Η μεγάλη προσφορά της ΕΠΟΝ στην πατρίδα μας ας καθοδηγεί τη σύγχρονη νεολαία μας. Η μεγάλη προσφορά της γενιάς εκείνης στο έθνος μας είναι πατριωτική, δημοκρατική και πολύ μεγάλη, που δυστυχώς οι αγώνας και τα οράματα δεν δικαιώθηκαν.
Πανελλήνια Οργάνωση Αγωνιστών
Εθνικής Αντίστασης (Π.Ο.Α.Ε.Α.) νομού Λάρισας
Ο πρόεδρος
Νίκος Α. Παπαθανασίου
