Από τον Γιώργο Καραβάνα
Φοβάμαι πως και αυτή την προεκλογική περίοδο δεν θα συζητήσουμε τα πραγματικά μας προβλήματα. Ακόμα μία φορά θα αναλωθούμε σε γενικολογίες, σε επανάληψη στερεότυπων και σε αλληλοκατηγορίες που καμία σχέση δεν έχουν με την ουσία των πραγμάτων. Γιατί βεβαίως δεν υπάρχει ουσία ούτε στις κατηγορίες της μίας πλευράς ότι η άλλη θα φέρει την καταστροφή, ούτε στις κατηγορίες της δεύτερης πως η πρώτη είναι ανάλγητη κι επιθυμεί να είναι δυσάρεστη στους πολλούς. Ας προσπαθήσουμε εδώ να κάνουμε τη διαφορά, να ψάξουμε για αιτίες και να προτείνουμε λύσεις.
Η Ελλάδα έχει τόσα προβλήματα που είναι δύσκολο να τα αξιολογήσεις. Πρόβλημα η γραφειοκρατία, πρόβλημα και η διαφθορά. Πρόβλημα οι υψηλές δαπάνες, πρόβλημα και τα χαμηλά έσοδα. Πρόβλημα η υψηλή φορολογία, πρόβλημα και η φοροδιαφυγή. Πρόβλημα τα κακά πανεπιστήμια, πρόβλημα και τα αργά δικαστήρια κ.ο.κ. Ωστόσο, δεν είναι όλα τα παραπάνω πρωταρχικής σημασίας, ούτε συναντώνται όλα αποκλειστικά στην Ελλάδα – κάποια είναι λιγότερο και κάποια περισσότερο σοβαρά, κάποια είναι παγκόσμια και κάποια δικές μας ιδιαιτερότητες. Αν βρούμε ποια αποτελούν αιτίες και ποια αποτελέσματα θα έχουμε κάνει το πρώτο σημαντικό βήμα. Θα προσπαθήσω να δείξω ότι, οι βασικές αιτίες των ελληνικών προβλημάτων, αφορούν κυρίως στον τρόπο που λειτουργεί το κράτος. Δεν φταίει ούτε το κακό κλίμα, ούτε τα κακά προϊόντα, ούτε ότι τάχα οι έλληνες δουλεύουν λιγότερο από τους ξένους. Επίσης, δεν μας φταίνε κυρίως οι ξένοι – εσωτερικές είναι οι αιτίες (άλλωστε, ακόμη κι αν έφταιγαν κυρίως οι ξένοι, δεν είμαστε σε θέση να αλλάξουμε από μόνοι μας τον κόσμο: η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 0,9% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, συνεπώς έξυπνο είναι να επικεντρωθούμε σε ότι εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς). Το ελληνικό κράτος είναι αυτό που κυρίως φταίει. Οργανωμένο έτσι που να κάνει τον εργατικό δημόσιο υπάλληλο να αισθάνεται αδικημένος, απέναντι στον συνάδερφο που δουλεύει λιγότερο ή έχει περισσότερες γνωριμίες. Λειτουργώντας έτσι που να κάνει τον ιδιώτη να δυσανασχετεί για όσα πληρώνει για τις υπηρεσίες που λαμβάνει. Κι αυτό επειδή οι έλληνες πολιτικοί ουδέποτε ενδιαφέρθηκαν για την ποιότητα και το κόστος του κράτους που έφτιαχναν. Το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η επανεκλογή τους κι αυτή εξασφαλίζονταν με τους διορισμούς και τις δαπάνες, προς όλο και περισσότερους. Έτσι, το ελληνικό πολιτικό σύστημα ίδρυε περισσότερα πανεπιστήμια απ’ όσα χρειαζόταν η χώρα, συντηρούσε στρατόπεδα εκεί που πλέον δεν υπήρχε ανάγκη, συντηρούσε οργανισμούς χωρίς αντικείμενο, ανέθετε σε εργολάβους έργα, που δεν είχαν σοβαρή αναπτυξιακή προοπτική. Πλήρωνε με δανεικά, στο όνομα των παιδιών μας, που διαχέονταν σε όλη την οικονομία, δημόσια και ιδιωτική. Έτσι αυτή γίνονταν όλο και πιο εσωστρεφής, όλο και λιγότερο ανταγωνιστική. Μέχρι που κόπηκαν τα δανεικά!
Το μεγάλο κι αναποτελεσματικό κράτος είναι που δημιούργησε μια μη ανταγωνιστική κι εσωστρεφή οικονομία, την οποία πρέπει τώρα να αλλάξουμε σε διεθνώς ανταγωνιστική, αν θέλουμε να διατηρήσουμε το βιοτικό μας επίπεδο. Γιατί μεγάλο κράτος σημαίνει και πολύπλοκο κράτος: η γραφειοκρατία είναι αποτέλεσμα, όχι αιτία, που στοιχίζει στην οικονομία μας το 7% του ΑΕΠ – ποσοστό διπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η πολύ γραφειοκρατία, μοιραία, οδηγεί σε μποτιλιάρισμα τα δικαστήρια: και η αργή δικαιοσύνη λοιπόν είναι αποτέλεσμα κι όχι αιτία. Κι όταν οι υποθέσεις σου αργούν, αλλά και όταν το κράτος είναι αυτό που κυρίως μοιράζει τις δουλειές, το κίνητρο για «γρηγορόσημο» και «λάδι» μεγαλώνει: και η διαφθορά λοιπόν είναι αποτέλεσμα του μεγάλου και πολύπλοκου κράτους. Ακόμα και η φοροδιαφυγή αποτέλεσμα είναι, όχι αιτία, και μάλιστα για δύο λόγους: πρώτον, όταν το κράτος είναι μεγάλο, πολλοί είναι και οι φόροι που χρειάζεται για να συντηρηθεί. Όσο ψηλότεροι οι φόροι, τόσο μεγαλύτερο το κίνητρο για φοροδιαφυγή, ειδικά όταν οι υπηρεσίες που παίρνεις σε αντάλλαγμα είναι χαμηλής ποιότητας. Δεύτερον, όσο μεγαλύτερο, πιο πολύπλοκο και πιο γραφειοκρατικό το κράτος, τόσο περισσότερες και οι δυνατότητες φοροδιαφυγής. Μικρό κράτος σημαίνει απλοί κανόνες. Και απλοί κανόνες σημαίνει δικαιοσύνη. Η αδικία βρίσκεται πάντα κρυμμένη μέσα στην πολυπλοκότητα, όταν ξέρεις να την εκμεταλλευτείς.
Ποια είναι η λύση; Ένα μικρό, ευέλικτο κι αποτελεσματικό κράτος, που θα έχει κυρίως ελεγκτικό ρόλο. Πώς θα γίνει αυτό; Π.χ. καταργώντας τις υπηρεσίες καθαριότητας των υπουργείων: οι καθαρίστριες του Υπουργείου ας πιάσουν δουλειά σε ιδιωτικά συνεργεία, που θα αναλαμβάνουν την καθαριότητά του. Καταργώντας οργανισμούς όπως ο ΕΟΤ: οι υπάλληλοί του ας αναζητήσουν εργασία σε διαφημιστικά γραφεία που θα αναλαμβάνουν την προώθηση προορισμών, σε συμφωνία με τοπικούς συνδέσμους τουριστικών επιχειρήσεων. Κλείνοντας στρατόπεδα και δίνοντας έμφαση στον εκσυγχρονισμό και την ποιότητα. Κλείνοντας κάποια από τα πολλά αλλά μέτρια πανεπιστήμια, που παράγουν μόνο ανέργους: ας κρατήσουμε λίγα και καλά. Οι Καθηγητές όσων κλείσουν, ας εφαρμόσουν τις γνώσεις τους κι ας δοκιμάσουν κάτι παραγωγικότερο της απλής αναμετάδοσης. Ας δημιουργήσουν επιχειρήσεις που προσφέρουν καινοτόμες υπηρεσίες και προϊόντα, στις οποίες θα βρίσκουν δουλειά οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων. Κι αν κάποιος οργανισμός δεν κάνει τίποτα, όπως αυτός για την «Αποξήρανση της Κωπαΐδας» και τόσοι άλλοι, ας κλείσει για πάντα κι ας ψάξουν οι διευθυντές και οι σύμβουλοί του δουλειά στην ίδια αγορά εργασίας, που ψάχνουν και οι 1,3 εκατομμύρια απολυμένοι του ιδιωτικού τομέα. Είναι βέβαιο πως με μικρότερο και αποτελεσματικότερο κράτος, θα δημιουργούνται περισσότερες δουλείες. Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα και άξιους ανθρώπους. Το μόνο που την εμποδίζει να απογειωθεί, είναι το γραφειοκρατικό κουβάρι που μόνοι μας δέσαμε στα πόδια μας.
*Ο Γ. Καραβάνας είναι Μοριακός Βιολόγος.
