* Από τον Δημήτρη Νούλα
Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα δεν λύθηκε ουσιαστικά ποτέ. Παρά τους αναδασμούς προηγούμενων δεκαετιών που, όμως, η αναγκαιότητά τους εμφανίζεται εκ νέου στην επόμενη γενιά, παρά τους μηχανολογικούς εκσυγχρονισμούς και την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των αγροτών η σχέση του κόστους παραγωγής του γεωργικού προϊόντος προς την τιμή πώλησής του στο χωράφι παραμένει εξαιρετικά δυσμενής.
Τουναντίον οι τιμές στα ράφια των καταστημάτων των οπωροκηπευτικών παραμένουν υψηλές ακόμη και κατά την περίοδο της κρίσης. Με άλλα λόγια από τη δεκαετία του 1980 και μετά τα κέρδη των μεσαζόντων εξακολουθούν να υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνα των παραγωγών. Διότι τόσο οι διακηρύξεις των σοσιαλιστών εκείνης της περιόδου όσο και ο τωρινός ρομαντικός ακτιβισμός των «ενεργών πολιτών» δεν μπόρεσαν και δεν φαίνεται να μπορούν να νικήσουν τον «μινώταυρο» των ενδιάμεσων δυνάμεων που απομυζούν τον κόπο και τον ιδρώτα των αγροτών.
Οι μεσάζοντες βέβαια είναι μία από τις παραμέτρους που εμποδίζουν την αγροτιά να αναπνεύσει. Μια άλλη είναι ο οξύς ανταγωνισμός που υφίστανται τα προϊόντα μας από ομοειδή προϊόντα χωρών που βρήκαν τρόπους να συμπιέσουν τα κόστη. Εκείνοι δημιούργησαν συνεταιρισμούς με χιλιάδες μέλη και καθετοποίησαν την παραγωγική διαδικασία, συνδέθηκαν με την έρευνα των ΑΕΙ βελτιώνοντας τις τεχνικές παραγωγής, την ποιότητα των προϊόντων κοκ. Εμείς τα τελευταία χρόνια περιστασιακώς μόνο βλέπουμε να εμφανίζονται κάποιες συλλογικές προσπάθειες που αξίζουν πράγματι τον έπαινο και την υποστήριξη.
Τώρα, όμως, «ο κόμπος έφτασε στο χτένι» και οι αγρότες μας, κάτω από το ασφυκτικό πλαίσιο των μνημονίων και υπό την προσβλητική επίβλεψη-και όχι μόνο-του κ. Σόϊμπλε, για να περιορίσουν τα κόστη ώστε να επιβιώσουν ή θα ενωθούν δημιουργώντας συνεταιρισμούς, εταιρίες και άλλες συλλογικότητες ή θα χάσουν τα κτήματά τους και θα αναζητήσουν διεξόδους σε άλλες κατευθύνσεις. Στην τελευταία περίπτωση κάποιοι θα γίνουν εργάτες γης στους νέους τσιφλικάδες, άλλοι θα πάνε στις πόλεις για το δυσεύρετο μεροκάματο κι άλλοι θα φύγουν σε άλλες χώρες όπως συμβαίνει με τους νέους επιστήμονες.
Είναι γεγονός, εν τούτοις, ότι η αγροτιά, πέρα από τις δικές της ευθύνες, όλα αυτά τα χρόνια της μεταπολίτευσης, παρότι έλαβε σημαντικά ευρωπαϊκά κονδύλια αφέθηκε στην τύχη της κατά το σκέλος της καθοδήγησης ώστε να οργανωθεί με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι περισσότεροι από τους κυβερνήτες μας αρκέστηκαν στις προσωρινές λύσεις χωρίς να αναπτύξουν στρατηγικές επίλυσης του αγροτικού ζητήματος. Δεν εκτίμησαν δηλαδή, με τη δέουσα προσοχή, το γεγονός ότι η γεωργική παραγωγή καλύπτει αφενός διαρκείς βιοτικές ανάγκες του πληθυσμού και αφετέρου ότι το ελληνικό αγροτικό και κτηνοτροφικό προϊόν μπορούσε και μπορεί να αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα ώστε να καταστεί ένας από τους σημαντικότερους μοχλούς ανάπτυξης της χώρας.
Επιπροσθέτως οι σαρωτικές αλλαγές στο διεθνές σκηνικό που επέβαλε η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση και ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» επέφεραν καταστροφικά αποτελέσματα στην ελληνική αγροτική οικονομία κι αντί ο Έλληνας παραγωγός να πουλάει εκλεκτά προϊόντα επενδύοντας σε ελληνικού τύπου και ποιότητας καλλιέργειες αποδέχθηκε τη λογική του βιομηχανικού προϊόντος μαζικής παραγωγής εκμαυλιζόμενος από τις πρωτοφανείς παχυλές επιδοτήσεις που τον μετέτρεψαν από παραγωγό-επιχειρηματία σε κατευθυνόμενο καταναλωτή. Στην ουσία εκτοπίστηκε από τις ευρωπαϊκές αγορές από άλλες χώρες της Ν. Ευρώπης, την Τουρκία, το Ισραήλ κλπ.
Έτσι, σταδιακώς, προέκυψαν οι συνήθεις ετήσιες, σχεδόν, κινητοποιήσεις των αγροτών με τις καταλήψεις των εθνικών οδών (μπλόκα) που πέρα από το όποιο κόστος δημιουργούν σε άλλους κλάδους της οικονομίας πιστοποιούν παραλλήλως την τραγική κατάσταση στην οποία περιήλθε το σημαντικότερο ποσοστό του αγροτικού πληθυσμού. Επίσης αποκαλύπτουν ότι ένα περήφανο και δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας και ουσιαστικός συντελεστής προόδου της έχει μετατραπεί, υιοθετώντας λογικές της «αρπαχτής», σε ιδιότυπο «εξαρτημένο» επαίτη με δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που την περίσσεια ιπποδύναμη των τρακτέρ τη χρησιμοποιεί κυρίως για το κλείσιμο των δρόμων παρά για την καλλιέργεια των αγρών.
Το Νέο Αγροτικό Ζήτημα, λοιπόν, στην Ελλάδα έχει σχέση με το τι μέλλει γενέσθαι στον αγροτικό τομέα και δεν σχετίζεται με το πόσα χρήματα θα δοθούν φέτος ή του χρόνου στους αγρότες ή πόσο θα υποχωρήσει η κυβέρνηση στο ασφαλιστικό και στο φορολογικό για να ανοίξουν τα μπλόκα. Μια τέτοια αντιμετώπιση δεν προσφέρει ασφαλή διέξοδο. Γι’ αυτό πρέπει να τεθούν μεσομακροπρόθεσμοι στόχοι που θα σχετίζονται με τη νέα γενιά αγροτών δεδομένου ότι η απερχόμενη, εθισμένη σε πρακτικές που ανήκουν στο παρελθόν και υποταγμένη στον κομματισμό και στην πελατειακή λογική, δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος των απαιτήσεων για εκσυγχρονισμό, πρόοδο και ευημερία.
Οι νέοι αγρότες και κτηνοτρόφοι, με παιδεία, με εξειδικευμένη γνώση, με ικανότητα να επικοινωνούν με το διεθνές περιβάλλον και να παρακολουθούν τις παγκόσμιες τάσεις, με ευελιξία στις επιλογές και ικανότητα προσαρμογής στις μεταβολές των συνθηκών, με προσόντα στη διαχείριση δυσκολιών που εμφανίζονται, με τόλμη στο επιχειρείν και γνώση στην οργάνωση της παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων τους και με πολλά ακόμη σύγχρονα χαρακτηριστικά είναι αυτοί που μπορούν να ρυμουλκήσουν την ελληνική γεωργία προς όφελος δικό τους αλλά και της κοινωνίας στο σύνολό της.
Είναι αυτοί που θα οργανωθούν σε συλλογικότητες με την παραδοχή ότι δεν είναι τα πολλά μέλη που κάνουν έναν συνεταιρισμό υγιή και εύρωστο, αλλά η δυναμική, η αλληλεγγύη, η συνεκτικότητα, η καλή συνεργασία μεταξύ των μελών του αλλά και το σύστημα που αναδεικνύει τους ηγέτες του. Έτσι θα αναβαθμίσουν ποιοτικά την γεωργική παραγωγή καθιστώντας όλα τα παραδοσιακά μας προϊόντα με ονομασία προέλευσης, που θα την αναπτύξουν χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον, που θα περιορίσουν τους μεσάζοντες στο χώρο και στο ρόλο που τους αντιστοιχεί.
Μ’ αυτή τη γενιά κυρίως οφείλει να συνομιλεί, πρωτίστως, η εκάστοτε Κυβέρνηση. Στηριζόμενη στην ισχύ επιχειρημάτων που εδράζονται στη γνώση και στην ειλικρίνεια και όχι σε λαϊκίστικες υποσχέσεις που πάντοτε και νομοτελειακά οδηγούν σε αδιέξοδα. Διότι με εργαλεία τη γνώση και την ειλικρίνεια δίνεται νόημα και περιεχόμενο στην εγγύηση της Πολιτείας ότι θα δημιουργήσει το απαραίτητο πλαίσιο και το γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο θα αναπτυχθούν οι δράσεις της νέας γενιάς Ελλήνων αγροτών.
* Ο Δημήτρης Νούλας είναι χημικός
