Κλήρος, επίσημοι και λαός, μετά το τέλος της εορταστικής Θείας Λειτουργίας στον μητροπολιτικό ναό, σχηματίζουν πομπή και μέσω της οδού Παπαναστασίου κατευθύνονται στο κέντρο της Κεντρικής πλατείας. Την περίοδο εκείνη η λειτουργία γινόταν στην προσωρινή εκκλησία του Αγ. Αχιλλίου, τη γνωστή και ως παράγκα, η οποία κατασκευάστηκε το 1941, μετά τον μεγάλο σεισμό της χρονιάς εκείνης που είχε καταστρέψει τον προπολεμικό περικαλλή ναό. Η προσωρινή εκκλησία βρισκόταν εκεί όπου σήμερα υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος με τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Αγίου Αχιλλίου [1]. Η πομπή ξεκινούσε από τον ναό και ακολουθούσε την οδό Βασ. Σοφίας (Παπαναστασίου). Όταν έφθανε στο ύψος της οδού Κούμα έστριβε αριστερά επί της Κούμα και όταν πλησίαζε στο μέσον της νότιας πλευράς της πλατείας έστριβε πάλι αριστερά και κατευθυνόταν στο κέντρο της, όπου ο Δήμος έστηνε μια ειδική εξέδρα. Εκεί ανέβαιναν οι αρχιερείς με την ιερή εικόνα του Αγίου Αχιλλίου και ψαλλόταν ειδική δέηση. Ακολουθούσε σύντομη ομιλία του επιχώριου μητροπολίτη, μετά το τέλος της οποίας η πομπή συνέχιζε βόρεια, έφθανε στην οδό Κύπρου, διένυε τη διαδρομή της μέχρι την Ολύμπου, έστριβε αριστερά και πάλι αριστερά επί της Βενιζέλου και όταν συναντούσε την Παπαναστασίου έστριβε δεξιά, ακολουθούσε την ανηφόρα και επέστρεφε στον ναό. Μερικές χρονιές, δεν γνωρίζω για ποιον λόγο, η πομπή ακολουθούσε την αντίστροφη πορεία.
Η σημερινή φωτογραφία προέρχεται από τη συγκέντρωση της πομπής στην Κεντρική πλατεία Σάπκα. Είναι η εορτή του πολιούχου μας του έτους 1954 και η τελετή γίνεται παρουσία του πρωθυπουργού της περιόδου εκείνης που ήταν ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος [2], τον οποίο κρύβει μία από τις τέσσερις στήλες της εξέδρας. Κάθε στήλη στην κορυφή της φέρει κάλυκα με κάρβουνα, από τον οποίο αναδύoνται νέφη θυμιάματος. Στην εξέδρα διακρίνεται ο μητροπολίτης Δωρόθεος Κοτταράς (1935-1956) [3], χωρίς να είναι σίγουρο αν υπάρχει ή όχι και άλλος ιεράρχης. Χαμηλότερα, στο επίπεδο της πλατείας, είναι παρατεταγμένος κυκλικά ο ιερός κλήρος, δίπλα οι επίσημοι και ολόκληρη η πλατεία με τους γύρω δρόμους είναι γεμάτα από πλήθος κόσμου. Η λήψη της φωτογραφίας έγινε από φωτογράφο του Πρακτορείου Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ των Αθηνών, που είχε το εργαστήριό του στην οδό Πανεπιστημίου 39 (στη Στοά Πεσμαζόγλου). Φαίνεται ότι ο εν λόγω Αθηναίος φωτογράφος παρακολουθούσε από κοντά το ταξίδι του πρωθυπουργού για να ενημερώνει απεικονιστικά τον Αθηναϊκό Τύπο.
Στο βάθος της φωτογραφίας διακρίνονται τα κτίρια της δυτικής πλευράς της πλατείας. Ξεκινώντας από αριστερά παρατηρούμε ότι ο προπολεμικός θερινός κινηματογράφος «Τιτάνια» του Μιχάλη Τζεζαϊρλίδη δεν έχει ακόμη ανοίξει. Αν και έχουν περάσει δέκα περίπου χρόνια από την αποχώρηση των Γερμανών, ο χώρος του προπολεμικού κινηματογράφου είναι αδιαμόρφωτος και πνιγμένος από αυτοφυή δέντρα και άναρχο πράσινο. Ένας χαμηλός τοίχος απομονώνει τον χώρο από τον δρόμο.
Στη συνέχεια διακρίνεται το παλιό κτίριο του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας. Αν και το επίμηκες υπερώο (τρίτος όροφος) έχει κατεδαφιστεί συνεπεία των καταστροφών που υπέστη από τον μεγάλο σεισμό του 1941, το υπόλοιπο κτίριο που είχε μέχρι τότε ζωή 50 περίπου ετών [4] διατηρείται, εξωτερικά τουλάχιστον, σε πολύ καλή κατάσταση. Έστω και σ’ αυτήν την κολοβή διατήρησή του το κτίριο, με την πρώτη ματιά, δείχνει τις αρχιτεκτονικές αρετές του. Στη φωτογραφία διακρίνεται ως διώροφο, με νεοκλασικά στοιχεία, τα οποία γίνονται πλουσιότερα στην κύρια είσοδό του. Στην είσοδο αυτή υπήρχαν δύο κομψοί κίονες, οι οποίοι διαμόρφωναν τριπλή τοξοστοιχία, διά μέσου της οποίας, με τη βοήθεια χαμηλής μαρμάρινης σκάλας, εισέρχονταν οι συναλλασσόμενοι πολίτες στα ενδότερα του κτιρίου. Και αυτό το κτίριο, όπως και τόσα άλλα, είτε επέζησαν του σεισμού και των βομβαρδισμών, είτε υπέστησαν σοβαρές ζημιές, κατεδαφίστηκαν για να κατασκευαστούν πολυώροφες οικοδομές. Και να φανταστεί κανείς ότι σήμερα ψάχνουμε με το ...μικροσκόπιο μήπως και μπορέσουμε να βρούμε κανένα κτίσμα για να το κατατάξουμε στα διατηρητέα... Μια λεπτομέρεια. Στη στέγη του κτιρίου διακρίνεται ακόμη η σειρήνα, η οποία ειδοποιούσε σε περίπτωση επικείμενου εχθρικού βομβαρδισμού κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Τέλος, προς τα δεξιά παρατηρούμε ό,τι απέμεινε από το ξενοδοχείο «Όλυμπος» του Βουζίκα, στη στέγη του οποίου έπεσε βόμβα κατά τον ιταλικό φονικό βομβαρδισμό της 21ης Δεκεμβρίου του 1940.
[1]. Τη δεκαετία του 1970, κατά τη διάρκεια εργασιών της δημοτικής αρχής που έγιναν στον χώρο μεταξύ του προσωρινού ναού του Αγίου Αχιλλίου και της παλαιάς τουρκικής αγοράς (μπεζεστένι), αποκαλύφθηκαν εντελώς τυχαία, σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία συνεχίζονταν και κάτω από τον πρόχειρο ναό. Επειδή η τύχη του ναού αυτού είχε από καιρό προδιαγραφεί, αφού ήδη είχε εγκαινιαστεί στις 6 Ιουνίου 1965 ο σημερινός μητροπολιτικός ναός, κρίθηκε σκόπιμη η άμεση κατεδάφισή του, η οποία υπήρξε κυριολεκτικά σωτήρια, καθώς κάτω από τα πρόχειρα θεμέλιά της εντοπίσθηκαν το 1978 τα υπολείμματα μιας τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα, μέσα στα οποία αποκαλύφθηκε μεγάλος καμαροσκέπαστος τάφος, για τον οποίο οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ανήκει πιθανότατα στον πολιούχο και προστάτη Άγιο της Λάρισας, τον Άγιο Αχίλλιο.
[2]. Ο Αλέξανδρος Παπάγος είχε ιδιαίτερες σχέσεις με την πόλη μας. Προπολεμικά είχε ζήσει αρκετά χρόνια, όταν υπηρετούσε στο σύνταγμα Ιππικού και είχε κάνει πολλές γνωριμίες με Λαρισαϊκές οικογένειες. Μάλιστα ένα διάστημα ήταν διοικητής του Συντάγματος Ιππικού και είχε το γραφείο του στον όροφο του Μεγάρου Κατσαούνη (Παλλάδιον) στη νότια πλευρά της Κεντρικής πλατείας.
[3]. Δωρόθεος Κοτταράς, μητροπολίτης Λαρίσης από το 1935. Μετατέθηκε στη Λάρισα από τη Μητρόπολη Κυθήρων και διαδέχθηκε τον μητροπολίτη Αρσένιο Αφεντούλη (1914-1934). Το 1956 εκλέχθηκε από την ιεραρχία αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Η θητεία του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο υπήρξε σύντομη. Προσβλήθηκε από ανίατη ασθένεια και απεβίωσε τον Ιούλιο του 1957 νοσηλευόμενος στο Νοσοκομείο Karolinska της Σουηδίας.
[4]. Τη μελέτη του έργου κατασκευής του κτιρίου του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας στη Λάρισα εκπόνησε το 1905 ο αρχιτέκτων μηχανικός των Αθηνών Αριστείδης Μπαλάνος. Δύο περίπου χρόνια αργότερα, στις 17 Ιουνίου 1907 το κτίριο εγκαινιάσθηκε με επισημότητα.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
