Συμπληρώθηκαν πενήντα μέρες από την Ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και δέκα από την άνοδό Του στους ουρανούς και ο Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος μας προτρέπει: «Περί της εορτής βραχέα φιλοσοφήσωμεν, ίνα πνευματικώς εορτάσωμεν... Και ουδέν ούτως ευφραίνει καλόν των φιλοκάλων ουδένα, ως το πανηγυρίζειν πνευματικώς τον φιλέορτον» [2]. Δηλαδή: Aς εξετάσουμε για λίγο φιλοσοφικά τα σχετικά με την εορτή, για να γιορτάσουμε πνευματικά... Και κανένα καλό δεν ευχαριστεί εκείνους οι οποίοι αγαπούν το καλό, όσο το να γιορτάζει πνευματικά ο πανηγυριστής. Ας ακολουθήσουμε τη συμβουλή του Αγίου Γρηγορίου κι ας προσπαθήσουμε να δώσουμε το νόημα αυτής της μεγάλης γιορτής, το νόημα το πνευματικό.
Το θαυμαστό γεγονός της καθόδου του Αγίου Πνεύματος στην κοινότητα των μαθητών –η Πεντηκοστή– προσδιορίζεται από τους ιστορικούς επιστήμονες [3] και χρονικά και συγκεκριμένα ότι έγινε ένα Σάββατο ή μια Κυριακή κατά τα τέλη Μαΐου του ‘30. Ο Λουκάς αρχίζει τη διήγησή του για την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος με χρονικό προσδιορισμό, επισημαίνοντας ότι το γεγονός της επιφοίτησης έγινε όταν έφθασε η ημέρα της ιουδαϊκής Πεντηκοστής [4] (Πραξ. 2,1).
Μετά την Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού, η ευρύτερη ομάδα των μαθητών του («όχλος ονομάτων ως εκατόν είκοσι», Πραξ. 1,15) ήσαν «προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν τη προσευχή και δεήσει» (Πραξ. 1, 14) στο υπερώον της Ιερουσαλήμ. Όμως αυτή η σύναξη δεν αποτελούσε ακόμη την Εκκλησία. Ήταν μια συνάθροιση ανθρώπων που τους ένωναν κοινές μνήμες και κοινές ελπίδες. Ανθρώπων πτοημένων, δίχως σαφή επίγνωση για το τι προσκαρτερούν και για ποιο έργο έχουν κληθεί.
Πριν από λίγες ακόμη μέρες ρωτούσαν τον Διδάσκαλό τους, αν μέσα στην ίδια αυτή χρονιά θα ελευθέρωνε τον ιουδαϊκό λαό από τον ζυγό των Ρωμαίων και θα αποκαθιστούσε το Βασίλειο του Ισραήλ (Πραξ. 1,6). Oι άνθρωποι αυτοί και η συνάθροισή τους μεταμορφώνονται ριζικά με το γεγονός της Πεντηκοστής.
Το γεγονός της καθόδου του Αγίου Πνεύματος βρίσκει τους μαθητές απροετοίμαστους, γιατί στο διάστημα των λίγων ημερών που είχαν μεσολαβήσει δεν μπόρεσαν να συλλάβουν τι εσήμαινε γι’ αυτούς η επαγγελία του Ιησού να μην απομακρυνθούν απ’ τα Ιεροσόλυμα και να περιμένουν την εκπλήρωση της υπόσχεσης από τον Θεό (Πραξ. 1,4). Γι’ αυτό και ο Λουκάς ξαφνιάζει με τη διήγησή του: «Και εγένετο άφνω εκ του ουρανού ήχος, ώσπερ φερομένης πνοής βιαίας και επλήρωσεν όλον τον οίκον ου ήσαν καθήμενοι» (Πραξ. 2, 1 - 2). Αμέσως ακολουθεί και το οπτικό φαινόμενο, αφού παρουσιάσθηκαν γλώσσες σαν φλόγες φωτιάς, οι οποίες μοιράσθηκαν και κάθισαν από μία στον καθένα από τους μαθητές (Πραξ. 2,3). Εδώ το Πνεύμα του Θεού, ο λόγος, η σοφία και σε προέκταση το διδασκαλικό έργο παρουσιάζεται ως γλώσσα και η καθαρτική δύναμη του πνεύματος μεταμορφώνεται σε πυρ, σε φωτιά, για να δειχθεί έτσι ότι το Πνεύμα του Θεού καθαρίζει και εξαγνίζει.
Οι πύρινες γλώσσες καθαίρουν, όπως συγχωρούν και τιμωρούν οι φορείς του ιερατικού έργου.
Η κάθοδος του Πνεύματος με τη μορφή των πύρινων γλωσσών έχει συνεπώς και πρακτικότερο λόγο κι όχι μόνο τον εντυπωσιασμό του κόσμου. Οι μαθητές του Ιησού, στην ευρύτερη εκδοχή, είχαν λάβει την εντολή να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σ’ όλα τα έθνη (Ματθ. 28, 19), τώρα, όμως, έρχεται το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή των γλωσσών και με την πύρινη γλώσσα που τους δίνει συγχρόνως και την κατευθυντήρια οδό της διδασκαλικής τους δράσης, μα και της αδιάκοπης επαγρύπνησης, ώστε να διατηρηθεί καθαρό το περιεχόμενο της πίστης τους. Η σύντομη διήγηση του Λουκά κατακλείεται με το αποτέλεσμα της καθόδου του Αγίου Πνεύματος: όλοι οι μαθητές πλημμύρισαν από Άγιο Πνεύμα και άρχισαν να μιλούν σε άλλες γλώσσες, ανάλογα με την ικανότητα που τους έδινε το Άγιο Πνεύμα. Αυτοί οι κατατρομαγμένοι ως τότε μαθητές, άνθρωποι απλοί, όχι διανοούμενοι – «αγράμματοι και ιδιώται» (Πραξ, 4,13), καθώς σημειώνει και ο Λουκάς – αρχίζουν να κηρύττουν στους όχλους «τα μεγαλεία του Θεού» (Πραξ. 2, 11) , με την άνεση και τη σοφία πολύπειρων ρητόρων.
Τώρα πια ξέρουν τι είναι και τι επαγγέλλονται, γνωρίζουν το νόημα των γεγονότων που προηγήθηκαν και σε ποια προοπτική ζωής καλούν με το κήρυγμά τους τους ανθρώπους. Τους καλούν να βαφτιστούν για να λάβουν κι αυτοί «την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος» - να μετάσχουν στην πάντοτε ανοιχτή πια δυνατότητα της Πεντηκοστής. Για τον Λουκά σημασία έχει ότι το Άγιο Πνεύμα κατέρχεται στους μαθητές και τους εμπνέει να μιλούν, ότι δεν μιλούν αυτοσχεδιάζοντες, αλλά όπως το Άγιο Πνεύμα τους οδηγεί και οικονομεί η χάρη του Θεού. Η φανέρωση του αγιαστικού και λυτρωτικού έργου της Εκκλησίας στον κόσμο, το άνοιγμα της Εκκλησίας στον κόσμο, γίνεται με μια πανηγυρική επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος σ’ όλους τους μαθητές και στον μεγαλύτερο βαθμό.
Η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος δεν αποτελεί, όμως, μια μαγική προσθήκη ικανοτήτων και χαρισμάτων στον άνθρωπο. Είναι μια απελευθέρωση των δυνατοτήτων της ζωής που δεν έχει τίποτα το άλογο και «υπερφυσικό». Το Πνεύμα επιφοιτά στη φύση μας μεταβάλλοντας όχι τον λόγο της φύσης (αυτό που είναι η φύση μας), αλλά τον τρόπο υπάρξεώς μας, τον τρόπο συστάσεως της υπόστασεώς μας [5].
Η Πεντηκοστή –η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος– είναι το ιδρυτικό και συστατικό της Εκκλησίας γεγονός, η γενέθλιος ημέρα. Δεν έχουμε, όμως, απλώς την ίδρυση ενός θεσμού. Γεννιέται με την Πεντηκοστή η «καινή κτίσις της χάριτος», η δυνατότητα της αθάνατης ζωής η χαρισμένη απ’ τον Θεό στον άνθρωπο. Γι’ αυτό και η Πεντηκοστή δεν είναι ένα γεγονός που συντελέσθηκε «εφ’ άπαξ», αλλά το γεγονός που πάντοτε και συνεχώς συνιστά και συγκροτεί την Εκκλησία.
[1] ΜΑ’ Λόγος «Εις την Πεντηκοστήν», Ε.Π.Ε. τ.5, εκδ. «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη, 1977, σελ. 122.
[2] Ο.π. σελ. 114.
[3] Γλαβίνα, Αποστόλου, Ιστορία της Εκκλησίας, τ. Α’, εκδ. υπηρεσία δημοσιευμάτων Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 20.
[4] Ήταν η δεύτερη (με πρώτη και μεγαλύτερη την του Πάσχα) μεγάλη γιορτή των Ιουδαίων, αρχικά γιορτή της συγκομιδής των δημητριακών και μετά ανάμνηση της νομοδοσίας στο Σινά. Γιορταζόταν την πεντηκοστή μέρα μετά το (ιουδαϊκό) Πάσχα.
[5] Γιανναρά, Χρήστου, «Αλφαβητάρι της πίστης», εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1983, σελ. 192.
Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο
εκπαιδευτικό Εκκλησιαστικής Ιστορίας
