Στοχευμένες οδηγίες για αποτελεσματικότερη άρδευση στα δέντρα

Από τον Γιώργο Νάνο,
καθηγητή Δενδροκομίας,
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Κατωτέρω θα δοθούν ορισμένες οδηγίες για την καλύτερη άρδευση των δέντρων με όσες δυνατότητες και γνώσεις έχω διαθέσιμες. Από πρόγραμμα που υλοποιείται σε συνεργασία με το Εργαστήριο Δικτύων και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου

Θεσσαλίας, την εταιρεία Farmacon, την εταιρεία Χατζησαλάτας Α.Ε. και την εταιρεία Agrolab στο πλαίσιο του Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ (ΟΡΑΛΙ, Τ1ΕΔΚ-03793) ανάμεσα σε άλλες δράσεις δημιουργούμε και εφαρμόζουμε λογισμικό άρδευσης για ροδακινιές και αχλαδιές στην περιοχή Τυρνάβου και μηλιές και κερασιές στην περιοχή Αγιάς.
Η άρδευση πρέπει να ξεκινά από νωρίς εφόσον το έδαφος από τον Μάρτιο και μετά δεν είναι κορεσμένο με νερό και δεν αναμένεται βροχόπτωση τις επόμενες ημέρες. Έτσι από τις αρχές Απριλίου οι ρίζες θα αρχίσουν να απορροφούν θρεπτικά από το έδαφος. Αλλά από τα τέλη Φεβρουαρίου οι ρίζες απαιτούν νερό για όλες τις λειτουργίες που φαίνονται μακροσκοπικά ή και δεν φαίνονται, καθώς συμβαίνουν μέσα στους οφθαλμούς (διαμόρφωση των ανθέων). Είχαμε επανειλημμένα απώλειες παραγωγής με αποτυχημένη καρπόδεση ή πτώσεις καρπιδίων στα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου στις αχλαδιές στον Τύρναβο λόγω χαμηλής υγρασίας εδάφους.
 Η άρδευση από νωρίς τον Απρίλιο χρησιμοποιείται διεθνώς για να εφαρμοστούν με υδρολίπανση τα πρώτα λιπάσματα αζώτου και φωσφόρου σε πολλές περιπτώσεις δενδρώνων ανά τον κόσμο. Πριν δεν έχει νόημα να εφαρμοστεί, καθώς τότε αρχίζει να απορροφά το ριζικό σύστημα θρεπτικά από το έδαφος.
Επειδή πολύ συχνά πια είναι σημειακή η άρδευση (στάγδην, ατομικά μπεκ) και στην Ελλάδα, στόχος μας είναι, εφόσον δεν έχουν συγκομιστεί οι καρποί από τα δέντρα, το έδαφος που αρδεύεται να είναι πάντα βρεγμένο μέχρι τα 40-50 cm βάθος. Εκεί είναι όλες οι ρίζες και απαιτούν νερό για να βοηθήσουν στη διαπνοή των φυτών και να μεταφέρουν με το νερό τα ανόργανα θρεπτικά που χρειάζονται οι καρποί και οι βλαστοί. Με αυτή την οδηγία μπορούμε να καταλάβουμε αν ποτίζουμε αρκετά ή λιγότερο από όσο πρέπει το χωράφι μας (διαφορετικά εδάφη, διαφορετικές παροχές σταγόνων, κ.λπ.). Για να γίνει πιο καθαρό αυτό, σε πολλές περιοχές του κόσμου σε οπωρώνες με νάνα υποκείμενα πρέπει να γίνεται άρδευση ακόμα και κάθε ημέρα, καθώς το ριζικό σύστημα είναι ελάχιστο και το έδαφος πρέπει να παραμείνει υγρό συνεχώς.
Εφόσον οι καρποί έχουν συγκομιστεί από ένα είδος ή ποικιλία, οι ανάγκες σε νερό μειώνονται. Μπορεί να μειωθεί η ποσότητα άρδευσης, αλλά να μην αφεθεί ποτέ το έδαφος να στεγνώσει πολύ επιφανειακά και σίγουρα να είναι βρεγμένο έως τα 30 cm βάθος. Προσοχή στις κερασιές. Κάποιες ποικιλίες εφόσον καταπονηθούν το καλοκαίρι από έλλειψη υγρασίας και έχει αρκετές ζεστές ημέρες, οι ανθοφόροι οφθαλμοί «τρελαίνονται» και την επόμενη άνοιξη θα δώσουν διπλά κεράσια, μη εμπορικά. Γι’ αυτό και πολλοί στη ζεστή Θεσσαλία ψεκάζουν ορυκτά στις κερασιές το καλοκαίρι για μείωση της θερμικής καταπόνησης. Προσοχή και στις πρώιμες ροδακινιές. Μετά τη συγκομιδή ορισμένες ποικιλίες αν καταπονηθούν το καλοκαίρι, την επόμενη περίοδο τα ροδάκινα θα παρουσιάσουν μια ανωμαλία στην ένωση των δύο ημισφαιρίων των καρπών σαν δερμάτωση, σαν φερμουάρ, και φυσικά είναι μη εμπορικά.
Ακόμα, μερική υδατική καταπόνηση κατά τη δεύτερη φάση ανάπτυξης των ροδάκινων ποικιλιών που ωριμάζουν μετά τις αρχές Ιουλίου (η 2η φάση είναι περίπου τον Μάιο) θα βοηθήσει στη μείωση της βλάστησης χωρίς απώλειες στην παραγωγή καρπών.
Αν βέβαια το αρδευτικό νερό έχει άλατα, εφόσον εφαρμόζεται με φειδώ (ορθή χρήση του, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω), στο τέλος του καλοκαιριού έχουν συσσωρευτεί μεγάλες ποσότητες αλάτων στο ριζόστρωμα. Γι’ αυτό, αν το αρδευτικό νερό έχει υψηλή αγωγιμότητα (>1500-2000μS/cm), αρδεύουμε πιο αραιά αλλά με ποσότητα νερού που θα διαβρέξει μεγαλύτερο των 50 cm βάθος εδάφους, ώστε να «σπρώξει» τα άλατα εκτός ριζοστρώματος.
Επομένως, αν γίνει σωστή άρδευση, δεν έχουμε απώλειες παραγωγής εφέτος και την επόμενη καλλιεργητική περίοδο, διατηρούμε υψηλή ποιότητα καρπού, μειώνουμε τις εδαφογενείς ασθένειες, μειώνουμε τη χρήση νερού (βελτιώνουμε το αποτύπωμα νερού, μειώνουμε τις εισροές με το αρδευτικό νερό – τι έχει μέσα του το νερό της πομόνας ή παροχής σας;) και μειώνουμε τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Ό, τι αναφέρθηκε μπορεί να  ενσωματωθεί σε κατάλληλο λογισμικό και εξοπλισμό πεδίου και οι παραγωγοί να μπορούν να ενημερώνονται ανάλογα με το έδαφος και την ποικιλία που καλλιεργούν για την ποσότητα νερού που πρέπει να προσθέσουν κάθε εβδομάδα στον οπωρώνα τους. Αυτό δημιουργούμε από το πρόγραμμα που υλοποιούμε αυτή τη στιγμή στην περιοχή. Ελπίζουμε να το καταφέρουμε και να  είναι διαθέσιμο στους παραγωγούς. Μόνο να κερδίσουν έχουν, καθώς αυτό που δημιουργείται είναι ένας «οδικός χάρτης» για μείωση του κόστους παραγωγής χωρίς απώλειες παραγωγής και ποιότητας.