Σύμφωνα με αυτόν, το Πρόγραμμα Λάρισας κατά το 2018 παρείχε υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε 267 άτομα με πρόβλημα εξάρτησης, καθώς και σε μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος (147 ήταν άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης και 120 μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος).
Πανελληνίως όμως τα Προγράμματα κατά το 2018 παρείχαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε περίπου 1.000 άτομα με πρόβλημα εξάρτησης, καθώς και σε μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος.
Με βάση τον απολογισμό, προκύπτουν τα εξής δύο σημεία, τα οποία, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, εγείρουν προβληματισμό για το φαινόμενο της εξάρτησης στη χώρα:
- Η σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια των αιτημάτων για προβληματική σχέση με το αλκοόλ.
Το 2017, το σύνολο των αιτημάτων για προβληματική σχέση με το αλκοόλ αποτελούσε το 21% των συνολικών αιτημάτων στα προγράμματα και το 2018 το ποσοστό αυτό ήταν 28%.
- Τα αυξημένα αιτήματα για την προβληματική σχέση με την ινδική κάνναβη (ποσοστό 30% στο σύνολο των αιτημάτων βοήθειας για τις παράνομες ψυχοτρόπες ουσίες).
Επίσης, αξιοσημείωτα, σύμφωνα με τον απολογισμό, είναι και τα εξής στοιχεία:
- Η αυξημένη δυνατότητα προσαρμογής των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας στις αλλαγές του προφίλ και των αναγκών των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης τα τελευταία χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, όπως έχει αναφερθεί και στους απολογισμούς των προηγούμενων ετών των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας, αλλά όπως μαρτυρούν και στοιχεία άλλων φορέων απεξάρτησης και έρευνας, έχει τροποποιηθεί σε σημαντικό βαθμό το φαινόμενο της εξάρτησης. Ενώ ο παραδοσιακός πληθυσμός των ανθρώπων που είχαν προβληματική σχέση με τα οπιούχα (κυρίως ενέσιμη χρήση) φαίνεται να σταθεροποιείται στον παρόντα χρόνο και να έχει έως και πτωτικές τάσεις, μια σειρά άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών αυξάνεται συστηματικά. Η αυξημένη προσέλευση ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης πέρα από τα οπιούχα και η άμεση ανταπόκριση στα αιτήματά τους αναδεικνύουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ακολουθούμενης μεθοδολογίας υποστήριξης στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Η μεθοδολογία των Προγραμμάτων που χαρακτηρίζεται από ευελιξία, έμφαση στην εξατομικευμένη παρέμβαση και ταυτόχρονα αξιοποίηση των πρακτικών αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας των άμεσα ενδιαφερομένων οδήγησε στη δημιουργία αρκετών νέων δράσεων, έτσι ώστε να ενσωματωθούν στα Προγράμματα άνθρωποι με διαφορετικά προφίλ και ανάγκες.
- Οι σταθερά υψηλοί δείκτες προσελεύσεων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης. Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας έχουν όλα τα χρόνια λειτουργίας τους σταθερά υψηλούς δείκτες προσελεύσεων. Αυτό αφορά τόσο στους ανθρώπους με περισσότερο «παραδοσιακές» εξαρτητικές συμπεριφορές (όπως τα οπιούχα), αλλά και ανθρώπους με άλλες εξαρτήσεις από ουσίες ή από συμπεριφορές. Ιδιαίτερα υψηλοί είναι και οι δείκτες των νέων προσελεύσεων, γεγονός που μαρτυρά την αποδοχή της πρότασης των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας στους πληθυσμούς των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης και των μελών του συγγενικού τους περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό ειδικά σε μια εποχή που τα λεγόμενα «στεγνά» Προγράμματα δέχονται ισχυρές πιέσεις λόγω χαμηλών δεικτών προσελεύσεων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης. Η αλλαγή του προφίλ και των αναγκών των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης, όπως μαρτυρά η διεθνής και εθνική εμπειρία και έρευνα, απαιτεί νέες προτάσεις απεξάρτησης στο πεδίο των «στεγνών» Προγραμμάτων, οι οποίες να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις αναδυόμενες διαφορετικές ανάγκες. Η πρόταση των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας φαίνεται ότι συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ-ΧΑΜΗΛΟ ΚΟΣΤΟΣ
- Ο συνδυασμός της παροχής αξιόπιστων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης με ιδιαίτερα χαμηλό ετήσιο κόστος των Προγραμμάτων. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που διαχρονικά χαρακτηρίζει τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι η δυνατότητα να παρέχουν αξιόπιστες υπηρεσίες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, με ιδιαίτερα χαμηλά ετήσιους προϋπολογισμούς ανά Πρόγραμμα. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, ειδικά σε εποχή δημοσιονομικής πίεσης για τα δημόσια συστήματα υγείας, αφού το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας συγκροτεί μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση απεξάρτησης, με δυνατότητα παροχής υπηρεσιών ποιότητας και ταυτόχρονα ιδιαίτερα οικονομικούς προϋπολογισμούς.
- Η εμβάθυνση και εγκαθίδρυση των ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών δράσεων των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Η εκπαίδευση αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Η εκπαίδευση αφορά τόσο στους/τις άμεσα ενδιαφερόμενους/ες (ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης και μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος, ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τη συγκρότηση ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας για ζητήματα υγείας), όσο και σε φοιτητές και αποφοίτους σχολών κοινωνικών, ανθρωπιστικών επιστημών και επιστημών υγείας και επαγγελματίες υγείας.
Ιδιαίτερη μνεία, τέλος, πρέπει να γίνει στο ετήσιο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στο πεδίο των εξαρτήσεων που διενεργούν τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, το οποίο απευθύνεται σε επιστήμονες διάφορων επιστημονικών πεδίων και το οποίο συνδυάζει πρακτική άσκηση και θεωρητική εμβάθυνση. Το εν λόγω εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, το οποίο παρέχεται δωρεάν, έχει εγκαθιδρυθεί ως ένα σημαντικό εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του πεδίου των εξαρτήσεων και κάθε χρόνο δεκάδες επιστήμονες εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την παρακολούθησή του.
- Η συνέχιση των υφιστάμενων δράσεων και η δημιουργία νέων δράσεων σε μια πολύ δύσκολη χρονιά για το μέλλον των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας, λόγω προβλημάτων στις διαδικασίες συνέχισης της λειτουργίας τους. Οι τελευταίες δύο χρονιές (2017 και 2018) ήταν ιδιαίτερα δύσκολες για τη συνέχιση των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Καθυστέρησαν οι διαδικασίες ανανέωσης των συμβάσεων λειτουργίας των Προγραμμάτων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες περίοδοι (έως και 8 μήνες) όπου δεν υπήρχε ροή χρηματοδότησης και κυρίως δεν δίνονταν απαντήσεις και δεσμεύσεις για τη συνέχιση λειτουργίας των προγραμμάτων. Όπως είναι φυσικό, η κατάσταση ανασφάλειας και αβεβαιότητας επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την τρέχουσα λειτουργία των προγραμμάτων. Η συνέχιση κατέστη δυνατή χάρη στην ισχυρή δέσμευση που επέδειξε το προσωπικό των προγραμμάτων, που συνέχισε να εργάζεται, χωρίς να προβαίνει σε εκπτώσεις σε επίπεδο δουλειάς, μένοντας για μεγάλα διαστήματα χωρίς πληρωμή. Υπό αυτό το πρίσμα, η συνέχιση των δράσεων των Προγραμμάτων κατά το 2018 και η συνέχιση παροχής υπηρεσιών σε τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία.
*Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, προϊόν συνεργασίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τον ΟΚΑΝΑ, αποτελούν τη μοναδική κρατική πρόταση στη χώρα που θέτει στο επίκεντρο της δράσης της την ιδέα της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης (ναρκωτικά, αλκοόλ και συμπεριφορικές εξαρτήσεις) και των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και προβλημάτων υγείας.
Χάρη στην καινοτόμο λειτουργία τους που δίνει έμφαση στην αυτοβοήθεια /αλληλοβοήθεια, τα Προγράμματα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν επαρκείς υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης, καθώς και μελών των οικογενειών τους, χωρίς λίστες αναμονής, με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό.
Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Υγείας και λειτουργούν σε τέσσερις πόλεις της χώρας. Συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη (από το 2001), στη Σητεία (από το 2008), στα Χανιά (από το τέλος του 2012) και τη Λάρισα (από τα μέσα του 2015).
