όπως τους αποκαλούμε. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η θέση των ανθρώπων του πνεύματος θα πρέπει να είναι στην άκρη» αναφέρει σήμερα σε συνέντευξή του στην «Ε» ο Λαρισαίος ποιητής και δικηγόρος Αντώνης Ψάλτης. Με αφορμή την κυκλοφορία πριν από λίγο καιρό της μετάφρασης της Παλατινής Ανθολογίας, την έκδοση του βιβλίου του «Βασίλειο για ένα μολύβι», αλλά και τη συμμετοχή του στην ποιητική ανθολογία «Εγχειρίδιο νέας ποιητικής», ο Λαρισαίος ποιητής μιλά για τον ποιητικό χώρο που δεν παρουσιάζει και την «πιο καθαρή εικόνα», τη λογοτεχνική «δράση» του ως ποιητής και ως μεταφραστής, το κατά πόσο είναι εύκολο να συνδυάζει την ποίηση και την ενεργή δικηγορία και πού ρίχνει το βάρος, την άνθιση του πολιτισμού στην πόλη που «παρά το ότι λοιδορείται από πολλούς, δεν έπαψε να ζει και με την τέχνη στην αγκαλιά της», αλλά και για τις «απαντήσεις» που κρύβονται στην ποίησή του. Ο Αντώνης Ψάλτης μιλώντας για το αν είναι αισιόδοξος για το αύριο αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «Οφείλω να είμαι. Δεν γίνεται αλλιώς».
• Κύριε Ψάλτη, μπορείτε να μας μιλήσετε για τα πιο πρόσφατα έργα σας; Την ανθολόγηση-μετάφραση του έργου «Φέρτε λυσίποθο κρασί», τη συμμετοχή σας στον συλλογικό τόμο ποίησης «Εγχειρίδιο νέας ποιητικής» και το βιβλίο σας «Βασίλειο για ένα μολύβι»;
- Το «Βασίλειο για ένα μολύβι» είναι ένα διακειμενικό εγχείρημα. Δανείστηκα τους ήρωες (και τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα), καθώς και σημαντικά επεισόδια από το μυθιστόρημα του Θερβάντες «Δον Κιχώτης» και τα μετέφερα στον ποιητικό χώρο. Έτσι για παράδειγμα, ο Αλόνσο Κιχάνο (το πραγματικό όνομα του Δον Κιχώτη) είναι ο ποιητής και ο Σάντσο Πάντσα είναι ο εκδότης.
Το βιβλίο αυτό προσπάθησα να είναι ένα ποιητικό σχόλιο στα σύγχρονα δρώμενα στον ποιητικό χώρο, ο οποίος ποιητικός χώρος, με όλες τις δημόσιες σχέσεις, τους παραγκωνισμούς και τις λυκοφιλίες, τις εμπάθειες και τα λογιών-λογιών ματαιόδοξα συμφέροντα, δεν παρουσιάζει, θα έλεγα, και την πιο καθαρή εικόνα. Μια από τις αποκορυφώσεις αυτών των απαράδεκτων ζυμώσεων είναι πάντα τα βραβεία λογοτεχνίας (με τη βράβευση στην τέχνη δηλώνω εξαρχής και φιλοσοφικά αντίθετος), καθώς για παράδειγμα φέτος υπήρξε βράβευση από το κράτος ποιητή, ο οποίος δέχεται, από σχεδόν σύσσωμο τον ποιητικό κόσμο, κατηγορίες για λογοκλοπή.
Με την Παλατινή Ανθολογία (αναφέρομαι στο βιβλίο με τίτλο «Φέρτε λυσίποθο κρασί») έχω σχέση από μικρός, σχεδόν από έφηβος όταν διάβαζα τις μεταφράσεις του Δάλλα. Έχω διαβάσει όλες τις μεταφράσεις της Παλατινής. Έτσι, λοιπόν, κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι τα ποιήματα αυτά (κατά την άποψή μου πάντα) μεταφράζονταν κάπως «στεγνά», κάπως «φιλολογικά», χάνοντας το «γήινο ταπεραμέντο» που τα περιέβαλλε.
Και τότε επιχείρησα να τους δώσω μια άλλη πνοή, μια άλλη οπτική. Το αποτέλεσμα θα κριθεί από τους αναγνώστες. Σχετικά με την ποιητική ανθολογία με τον τίτλο «Εγχειρίδιο νέας ποιητικής» δεν έχω να πω πολλά πράγματα. Πρόκειται για μία ανθολογία (από τις διάφορες που κυκλοφορούν) την οποία επιμελήθηκε ο ποιητής Σωτήρης Παστάκας.
Εντύπωση κάνει ότι υπήρξε λιτός στις επιλογές των ονομάτων, αν δεν απατώμαι όχι πάνω από 20 ονόματα ή κάπου εκεί, σε αντίθεση με άλλες ανθολογίες που προσπαθούν να έχουν ευρύτερο φάσμα ονομάτων. Επιλέχθηκα και εγώ και τον ευχαριστώ θερμά.
• Ποιητής αλλά και μεταφραστής, τι σας εμπνέει για να ασχοληθείτε με τα δύο αυτά -διαφορετικά- λογοτεχνικά «κομμάτια»;
- Μα νομίζω ότι δεν διαφέρουν πολύ αυτά τα δύο. Άλλωστε η αγάπη στην ποίηση δεν μπορεί παρά να εκφράζεται με πολλούς τρόπους. Ας πούμε, εκτός όσων αναφέρθηκαν, εγώ προσπαθώ να γράφω και «κριτικά» σημειώματα για βιβλία που διαβάζω. Θα έλεγα πάντως ότι η μετάφραση είναι μία άσκηση επί χάρτου (σαν να γράφεις ένα ποίημα) για τον ποιητή πολύ σημαντική, όχι όμως σημαντικότερη από την ανάγνωση που είναι ο τρίτος (και πρωταρχικός) πυλώνας της ενασχόλησης με την ποίηση. • Είσθε ταυτόχρονα δικηγόρος (με μεταπτυχιακές σπουδές στη βιοηθική), μεταφραστής και ποιητής. Πόσο δύσκολος είναι ο συνδυασμός και πού πέφτει το κύριο βάρος;
- Είναι δύσκολος, το ομολογώ. Βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι και η νομική εκτός από λογική επιστήμη είναι και επιστήμη της γλώσσας. Η γλώσσα είναι το εργαλείο μας. Συνεπώς είτε έτσι είτε αλλιώς βουτηγμένος μέσα στη γλώσσα είμαι... (Η βιοηθική είναι μια μεγάλη, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, και πολύ δύσκολη επιστήμη... δεν χωράει σ’ αυτή την κουβέντα δυστυχώς). Πολύ δύσκολη, επίσης, στις μέρες μας είναι και η επιβίωση. Όμως το κύριο βάρος πέφτει πάντα στην ποίηση. Ό,τι κι αν κάνω, ό,τι κι αν θυσιάζω, δεν γίνεται παρά μόνο για να διαβάζω και να γράφω ποιήματα.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
• Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η θέση των ανθρώπων του πνεύματος στη σημερινή εποχή;
- Αντιστρόφως θα σας απαντούσα (ρωτώντας σας) ποια είναι άραγε η θέση των απο-δεκτών των πνευματικών δημιουργημάτων στη σημερινή εποχή...; Για τους αποδέκτες γίνεται η τέχνη, όχι για το κλειστό λόμπι των πνευματικών ανθρώπων, όπως τους αποκαλούμε. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η θέση των ανθρώπων του πνεύματος θα πρέπει να είναι στην άκρη. Δεν θεωρώ αναγκαίο να παίρνουν μια άμεση θέση επί των τρεχόντων ζητημάτων. Αυτό θα έμοιαζε με μανιφέστο ή μπροσούρα και δεν είναι αυτό το στοίχημα της τέχνης (κατ’ εμέ τουλάχιστον). Το στοίχημα της τέχνης είναι μια συνολική ματιά και τοποθέτηση σε πιο σφαιρικό και πρισματικό επίπεδο. Να βλέπει ο πνευματικός άνθρωπος και να στοχάζεται (και να το παρουσιάζει αυτό σε έργο τέχνης) το μέγα θαύμα, αφενός, της ζωής, και αφετέρου της θέσης του ανθρώπου μέσα στον «Κόσμο». Τα δημιουργήματά τους, λοιπόν, αν είναι πνευματικά και δυνατά, τα λένε όλα. Μετά το μεγάλο βάρος πέφτει στους αποδέκτες. Αυτοί κρίνουν και αυτοί εμποτίζουν την κοινωνική ζωή με την επιρροή που δέχονται από τα έργα τέχνης.
ΤΕΧΝΗ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΥΝΘΗΚΗ
• Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια άνθιση της λογοτεχνίας, αλλά και του πολιτισμού γενικότερα στην πόλη, πού πιστεύετε ότι οφείλεται;
- Η Λάρισα, παρά το ότι λοιδορείται από πολλούς, δεν έπαψε να ζει και με την τέχνη στην αγκαλιά της. Να θυμηθούμε το Θεσσαλικό Θέατρο; Να θυμηθούμε το περιοδικό «γραφή»; Να θυμηθούμε τα πόσα ονόματα σημαντικά έβγαλε το Δημοτικό Ωδείο; Αλλά και στις εικαστικές τέχνες έχει μια κάποια παράδοση. Η Λάρισα, λοιπόν, είναι μια μεγάλη πόλη, πλούσια και με νεαρούς ανθρώπους, που έχουν πολλά ενδιαφέροντα και πολλές αναζητήσεις σε όλο το φάσμα της τέχνης. Επίσης βρίσκεται σχετικά στο κέντρο της χώρας, δηλαδή κοντά στις δύο μεγάλες πόλεις και αυτό την καθιστά προνομιούχα. Ωστόσο, κι ας ακούγεται κοινότοπο, τα τελευταία χρόνια με όλα όσα ζούμε, οδηγούνται πολλοί (και όχι μόνο νέοι) άνθρωποι να εκφραστούν μέσω της τέχνης. Βεβαίως δεν είμαι (πια) θιασώτης της άποψης που τιτλοφορήθηκε «η λογοτεχνία της κρίσης». Τέχνη παράγεται πάντα και σε κάθε συνθήκη. Άρα θεωρώ ότι είναι ένας συνδυασμός προηγούμενης ευμάρειας (που βοήθησε στην άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου) με τη σύγχρονη δύσκολη περίοδο.• Θεωρείτε ότι ο κορονοϊός είναι η εκδίκηση της φύσης προς τον άνθρωπο για τον τρόπο που της φέρεται;
- Δεν είμαι ειδικός σ’ αυτά τα θέματα. Ο άνθρωπος, ναι, εκμεταλλεύεται τη φύση περισσότερο από ό,τι θα έπρεπε. Το ανθρωποκεντρικό σύστημα, στο οποίο ακόμη ζούμε, δεν αφήνει δυστυχώς περιθώρια για μια πιο «πανυφήλια» και οικολογική σκέψη. Η φύση, όμως, δεν εκδικείται, ακόμη κι αν θέλουμε να το εκφράσουμε αυτό ποιητικά. Η φύση καταστρέφεται, πεθαίνει, και εμείς, οι δολοφόνοι της, εισπράττουμε τα επίχειρα των πράξεών μας.
ΑΝ ΕΙΧΑ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΔΕΝ ΘΑ ΕΓΡΑΦΑ
• Ο Στρατής Τσίρκας στη «Χαμένη Άνοιξη» έγραψε πως στην ποίηση κρύβονται όλες οι απαντήσεις. Ποια είναι η απάντηση που «κρύβεται» στην ποίησή σας;
- Αν ήξερα την απάντηση πιθανώς να μην έγραφα... Σε κάθε περίπτωση ξέρω ότι κινούμαι (για να γράψω, αλλά και για να ζήσω) από εφαλτήρια ανθρωπιάς, φιλίας, έρωτα, αγάπης, δικαιοσύνης.
*Είστε αισιόδοξος για το αύριο;
- Οφείλω να είμαι. Δεν γίνεται αλλιώς.
