ΑΠΟΣΤΡΑΤΟΣ
Δραματική- Διάρκεια: 100’-Παραγωγή: Ελλάδα, 2019- Σκηνοθεσία και Σενάριο: Ζαχαρίας Μαυροειδής -Πρωταγωνιστούν: Μιχάλης Σαράντης, Γιώτα Φέστα, Θανάσης Παπαγεωργίου, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιάννης Νιάρρος, Άκης Σακελλαρίου, Ξένια Καλογεροπούλου–Κατάλληλη για άνω των 12 ετών.
Αθήνα, 2011. Ο Άρης Νικολόπουλος (Μιχάλης Σαράντης), εισαγωγέας μηχανών εσπρέσο, αναγκάζεται να μετακομίσει στο σπίτι του παππού του Αριστείδη. Ο παππούς του, στρατιωτικός και χρόνια πεθαμένος, αποστρατεύτηκε σε ηλικία μόλις 45 ετών, για λόγους που ο εγγονός του εικάζει από αφηγήσεις των δικών του. Και ενώ πιέζεται από την αδυναμία του να διαθέσει στην αγορά τις μηχανές, γνωρίζει έναν φίλο του Αριστείδη, το Βάσο (Θανάσης Παπαγεωργίου). Η επαφή του με τον ηλικιωμένο άνδρα θα του ξυπνήσει την επιθυμία να μάθει περισσότερα για τον παππού του και το παρελθόν.
Η ταινία Ζαχαρία Μαυροειδή μιλά χωρίς φανφάρες για περιόδους που απασχόλησαν χιλιάδες σελίδες της ιστορίας μας. Δεν αναφέρεται σε αυτές μέσα από ένα νοσταλγικό πρίσμα, αλλά παρουσιάζει την ουσιαστική επιρροή που είχαν στις ζωές των ανθρώπων που τις βίωσαν. Την εποχή της βαθιάς οικονομικής κρίσης στη χώρα μας το διχαστικό μένος, που πάντα μάστιζε την κοινωνία μας, κλιμακώθηκε και μαζί με αυτό μεταβλήθηκε ριζικά ότι θεωρούσαμε δεδομένο. Σε αυτή τη φάση της ελληνικής πραγματικότητας, η επαφή του Άρη με το Βάσο του δίνει αρχικά μια εικόνα της κοινής δράσης του παππού του και του καλού του φίλου στην αντίσταση κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και κατόπιν της σύγκρουσής που επήλθε μεταξύ τους στον Εμφύλιο Πόλεμο. Δυο στρατόπεδα, δεξιοί και αριστεροί και ένας λαός σε εμφύλια διαμάχη.
Όχι, ο σκηνοθέτης δεν μπαίνει στη διαδικασία να κατηγορήσει ή να δικαιώσει τη μία ή την άλλη μεριά. Αντιθέτως, παραμένει βαθιά ανθρώπινος μέχρι το τέλος. Αν και η εξέλιξη της πλοκής είναι αργή, ο Μαυροειδής βρίσκει τον τρόπο να μας κρατήσει στο πανί. Ο Άρης «ψάχνει» τον πεθαμένο του παππού. Τί άνθρωπος ήταν ο στρατιωτικός παππούς Αριστείδης; Ήταν καλός, όπως λέει η θεία Φανή, ή ο άνθρωπος που πιστεύει ο πατέρας του; Ντύνεται, λοιπόν, με τη στολή του και προσπαθεί να τον νιώσει, να τον καταλάβει. Ο Βάσος του δίνει ελάχιστα στοιχεία της φιλίας τους, παραλείπει, όμως, να του πει πως τα δύσκολα εκείνα χρόνια γέννησαν ένα ακόμα ανθρώπινο δράμα, το δικό τους. Έτσι, ψίχουλο-ψίχουλο δημιουργείται ο δρόμος της ιστορίας και αυτό που μένει τελικά είναι η ανθρώπινη πλευρά των ηρώων, απογυμνωμένη σε ένα συγκινητικό και τρυφερό τέλος.
Η τρυφερότητα είναι έκδηλη και στην ξεχωριστή θέση που κατέχει η μουσική στην πλοκή. Η μουσική του Αντώνη Βαρδή συντροφεύει τον Άρη, ταιριάζοντας τους στίχους στις στιγμές του ήρωα, ενώ το τραγούδι των τίτλων τέλους συνδέεται με την αλήθεια των πρωταγωνιστών της ταινίας. Σημαντικός, επίσης, είναι και ο ρόλος της σκηνογραφίας στη μεταφορά της προσωπικότητας των χαρακτήρων. Το άλλης εποχής σπίτι του παππού, το παλιό του ψυγείο με τον απίστευτο θόρυβο, η βελούδινη πολυθρόνα, το ξεπερασμένο μοντέλο τηλεόρασης, το λιτό σπίτι του Βάσου, και τα αμέτρητα κουτιά με τις ντιζαϊνάτες μηχανές εσπρέσσο προς πώληση, δηλώνουν το παλιό που δέχεται την «εισβολή» του νέου.
Στο ρόλο του Άρη ο Μιχάλης Σαράντης. Τον υποδύεται με περηφάνια, όταν καμαρώνει για τον ήρωα παππού, με θυμό, όταν η εξιδανικευμένη εικόνα του για εκείνον καταρρέει, και με κατανόηση και αγάπη, όταν μαθαίνει την αλήθεια. Αποστομωτικός είναι ο Θανάσης Παπαγεωργίου. Το πέρασμα του χρόνου δεν γιάτρεψε τις πληγές που αναμοχλεύονται στα όνειρά του, πυροδοτούμενες και από την ομοιότητα του Άρη με τον πρόγονό του. Η πλάτη του «γέρνει» από τον πόνο και η ειλικρινής ερμηνεία του περιγράφει επώδυνες μνήμες. Έναν παρόμοιο πόνο αντιμετωπίζει ο Άρης, πόνο που προκύπτει από μια προδοσία, αλλά η συγκυρία της συνάντησης των δυο αντρών τους προσφέρει πολύτιμα δώρα.
Το ταξίδι της ταινίας «Απόστρατος» ξεκίνησε στο 60ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 2019, όπου και τιμήθηκε με δυο βραβεία. Θετικό είναι το γεγονός ότι αρκετές ελληνικές ταινίες που πραγματοποίησαν την πρεμιέρα τους στο φεστιβάλ είναι αξιόλογες και ενισχύουν την αισιοδοξία για την πορεία του εγχώριου κινηματογράφου. Η πιο ολοκληρωμένη δουλειά του Ζαχαρία Μαυροειδή έρχεται, λοιπόν, για να μας θυμίσει πως ο ελληνικός κινηματογράφος έχει και καλές στιγμές. Στο χέρι μας είναι να στηρίξουμε, όσο μπορούμε, αυτή την τέχνη που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας!
***½/5
Από τη
Δέσποινα Τριανταφυλλίδου,
φιλόλογο, διδάκτορα Κινηματογράφου
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.
