Η μη υλοποίηση -με πρόσχημα το υψηλό οικονομικό κόστος- μεγάλων έργων (φραγμάτων) στον ορεινό όγκο, παρά τις προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας, οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, τα «τοπικού» χαρακτήρα έργα, η πολυνομία, αλλά και η μη οριοθέτηση ακόμη και ζωνών πλημμυρικής εκτόνωσης, επισημαίνονται, μεταξύ άλλων, σε μία από τις Εκθέσεις Πραγματογνωμοσύνης που απασχόλησαν τη χθεσινή συνεδρίαση του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Λάρισας, όπου διεξάγεται η δίκη για τον «Ιανό», του φαινομένου που έπληξε τη Θεσσαλία στις 18 και 19 Σεπτεμβρίου 2020, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τρεις κάτοικοι Δήμων της Καρδίτσας, ενώ προκλήθηκαν σοβαρές υλικές ζημιές σε δίκτυα υποδομών.
Μάλιστα, η έλλειψη έργων ορεινής υδρονομίας προκάλεσε και τις παρεμβάσεις εμπλεκομένων στη δίκη, που υπενθύμισαν ότι σήμερα, εκ των υστέρων δηλαδή, η κυβέρνηση του Κυρ. Μητσοτάκη εξήγγειλε έργα 200 εκατ. ευρώ για φράγματα στα ορεινά, αλλά και χρήματα του «πακέτου Λαλιώτη» που δεν αποδόθηκαν ποτέ για απαλλοτριώσεις εκτάσεων και την υλοποίηση έργων υποδομής.
Στην Εκθεση των πραγματογνωμόνων (σ.σ. η μία αφορούσε στις πλημύρες στο Μουζάκι και η δεύτερη στην Καρδίτσα) αναφέρθηκε με την κατάθεσή του ο πραγματογνώμονας και επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Λάμπρος Βασιλειάδης περιγράφοντας χθες τις ελλείψεις σε έργα υποδομής και εστιάζοντας παράλληλα στις προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας έτσι ώστε να αποφευχθούν ανάλογες επιπτώσεις στο μέλλον.
Το Δικαστήριο, όπως επισημάνθηκε με αφορμή και τις διαπιστώσεις επιστημόνων, καλείται να διερευνήσει τυχόν ευθύνες και παραλείψεις των συνολικά 10 κατηγορουμένων για παρεμβάσεις που έγιναν ή δεν έγιναν σε έργα υποδομής, ενώ διερευνάται, επίσης, αν οι παρεμβάσεις αυτές θα μπορούσαν και πώς να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του πρωτοφανούς αυτού καιρικού φαινομένου με αφορμή και την ένταση της βροχόπτωσης. ΠΑΝΩ, ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ
«Η πρώτη εντύπωση της Επιτροπής Πραγματογνωμοσύνης από την επαφή της με τις αρμόδιες υπηρεσίες είναι ο αριθμός των εμπλεκόμενων φορέων και η σύγχυση αρμοδιοτήτων για τα υδατορέματα που επικρατεί τα τελευταία χρόνια» σημειώνεται στην Έκθεση των πραγματογνωμόνων, εκτίμηση που επιβεβαίωσε χθες με την κατάθεσή του πρόεδρος κοντινής κοινότητας με την Καρδίτσα.
Σημείωσε ότι ο καθαρισμός του χείμαρρου πάνω από το χωριό είναι αρμοδιότητα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, ο καθαρισμός του ρέματος μέσα στο ίδιο το χωριό είναι αρμοδιότητα του Δήμου Καρδίτσας, ενώ ο καθαρισμός των αποστραγγιστικών καναλιών μετά το χωριό, «κάτω από την άσφαλτο», όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε χθες, είναι αρμοδιότητα του ΓΟΕΒ Θεσσαλίας, με τον πρόεδρο να περιγράφει τις απεγνωσμένες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων.
Ο πραγματογνώμονας αναφερόμενος στις δασικές περιοχές σημείωσε ότι τα έργα ανάσχεσης των νερών παρέμειναν ασυντήρητα από την κατάργηση (της αρμοδιότητας) των Δασαρχείων.
«Η αρχική επισήμανση της Επιτροπής Πραγματογνωμοσύνης είναι ότι η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων οδηγεί συνήθως σε αναποτελεσματική διαχείριση (π.χ. καθυστερήσεις, γνωμοδοτήσεις, ενστάσεις, εμπλοκές και άλλα) στην υλοποίηση - συντήρηση αντιπλημμυρικών έργων» σημειώνεται χαρακτηριστικά στην Έκθεση.
ΠΡΩΤΟΦΑΝΕΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Ο κ. Βασιλειάδης ξεκίνησε την κατάθεσή του περιγράφοντας την ένταση του «Ιανού» και σημειώνοντας τα δεκάδες εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που συγκεντρώθηκαν στους ποταμούς Πάμμισο και Καλέντζη μέσα σε λίγες ώρες βροχής. «Αυτό το νερό είναι πάρα πολύ» τόνισε απαντώντας σε ερώτηση του Δικαστηρίου.
Όπως σημειώνεται και στα συμπεράσματα της Εκθεσης και στο ερώτημα «ποια τα αίτια τον πλημμυρικού φαινομένου» στα ορεινά της Καρδίτσας, «από την επεξεργασία, ανάλυση και μελέτη των βροχομετρικών δεδομένων με σκοπό τη διερεύνηση του πλημμυρικού φαινομένου προέκυψε ότι οι καταιγίδες που προκλήθηκαν εξαιτίας του μεσογειακού κυκλώνα «Ιανού» ήταν κατά τόπους πολύ ισχυρές και ιδιαίτερα στα ορεινά, όπου εξαιρετικά ασυνήθιστες ποσότητες βροχόπτωσης παρατηρήθηκαν, με αποτέλεσμα να εκτιμηθεί η καταιγίδα, που προκάλεσε τις πλημμύρες στην περιοχή μελέτης, διάρκειας 24 ωρών και περιόδου επαναφοράς τουλάχιστον χιλιετίας. Ενδεικτικά, στους ορεινούς Βροχομετρικούς Σταθμούς Δρακότρυπα και Πλαστήρα η σημειακή Περίοδος Επαναφοράς της καταιγίδας υπολογίστηκε σε πάνω από 10.000 έτη.
Μάλιστα, στην Έκθεση σημειώνεται πως «από την επεξεργασία, ανάλυση και μελέτη της ημερήσιας μεταβολής στη στάθμη και στον καθαρό όγκο του ταμιευτήρα Πλαστήρα με σκοπό τη διερεύνηση του πλημμυρικού φαινομένου προέκυψε ότι οι ποσότητες (βροχή στον ταμιευτήρα και επιφανειακή απορροή της υδρολογικής λεκάνης) που εισήλθαν στον Ταμιευτήρα έχουν περίοδο επαναφοράς τουλάχιστον χιλιετίας.
Αυτό οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η βασικότερη αιτία της πλημμύρας ήταν η εξαιρετικής ραγδαιότητας βροχόπτωση που καταγράφηκε από τις 18/9 μέχρι 19/9, εξαιτίας του «Ιανού», και δημιούργησε μεγάλες ποσότητες επιφανειακής απορροής περιόδου επαναφοράς τουλάχιστον χιλιετίας, η οποία προκάλεσε τα εκτεταμένα, τόσο σε ένταση όσο και σε έκταση πλημμυρικά φαινόμενα, τα οποία δε θα μπορούσαν να αποφευχθούν υπό τις παρούσες συνθήκες.
Το συγκεκριμένο πλημμυρικό γεγονός της 18ης-19ης Σεπτεμβρίου που εμφανίστηκε στην ευρύτερη περιοχή των Δήμων Μουζακίου και Αργιθέας εντάσσεται στις χερσαίες ή ποτάμιες πλημμύρες και ειδικότερα στις αιφνίδιες πλημμύρες που παρουσιάζονται σε περιορισμένο χρονικό διάστημα και προκαλούν ταχεία ανύψωση της στάθμης του νερού που ρέει επιφανειακά στα φυσικά υδατορέματα. Οι αιφνίδιες πλημμύρες χαρακτηρίζονται από σημαντική στερεοαπορροή με έντονη μεταφορά φερτών υλικών που οδηγούν σε φαινόμενα διάβρωσης στις παραποτάμιες ζώνες» με τον κ. Βασιλειάδη να κάνει αναφορά στη χαρακτηριστική διάβρωση του δρόμου στο Κ.Υ. Μουζακίου.
Όπως σημειώνεται στην Έκθεση, «η Επιτροπή επισημαίνει το τεχνητό στένωμα της κοίτης στις γέφυρες Μουζακίου που προήλθε κυρίως από ανθρωπογενείς παράγοντες. Αποτέλεσμα της τεχνητής στένωσης είναι η δημιουργία μαιανδρισμών, αυξημένων ταχυτήτων και γενικά η δημιουργία ικανών συνθηκών διάβρωσης των πρανών, καθώς και των υδραυλικών κατασκευών των ποταμών». Χαρακτηριστικά, επίσης, αναφέρθηκε ότι τα φράγματα Πλαστήρα και Σμοκόβου απέτρεψαν τα χειρότερα, σε αντίθεση με το φράγμα Μουζακίου που δεν έχει κατασκευαστεί.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Στην Έκθεση σημειώνεται η «έλλειψη οργανωμένου μεθοδολογικού πλαισίου αντιπλημμυρικής προστασίας, το οποίο κατά την κρίση της Επιτροπής δύναται να περιλαμβάνει μελέτη, προγραμματισμό και κατασκευή νέων αντιπλημμυρικών έργων από την ορεινή λεκάνη απορροής μέχρι και την πιο πεδινή περιοχή, τόσο στη λεκάνη απορροής όσο και κατά μήκος των φυσικών υδατορεμάτων, τα οποία αποβλέπουν στην ανάσχεση των πλημμυρικών φαινομένων».
Ενώ σε άλλο σημείο σημειώνεται πως «η Επιτροπή Πραγματογνωμοσύνης, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την έντονη κίνηση φερτών υλικών λόγω των γεωμορφολογικών συνθηκών που εννοούν τη διάβρωση και μεταφορά φερτών υλικών στην περιοχή μελέτης, εκτιμά πως είναι εμφανής η έλλειψη ολοκληρωμένης διαχείρισης. Της ορεινής λεκάνης απορροής τα τελευταία χρόνια (από το 2014 και μετά), που πιθανό να συνδέονται με την έλλειψη χρηματοδότησης και με την έλλειψη συστηματικής μελέτης και διαχείρισης των ορεινών υδάτων και οριοθέτησης των χειμάρρων».
Παρατηρεί δε πως «από τα εκτελεσμένα έργα του ποταμού Πάμισου, η Επιτροπή Πραγματογνωμοσύνης εκτιμά ότι τα αντιπλημμυρικά έργα αφορούν εργασίες συντήρησης, αποκατάστασης, καθαρισμού και διευθέτησης, και έχουν εφαρμοστεί συνεχόμενα από το έτος 1997 έως και 2020 σε συγκεκριμένες θέσεις στον ποταμό Πάμισο και αποτελούν τοπικού χαρακτήρα παρεμβάσεις χωρίς να βασίζονται σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μελέτης αντιπλημμυρικής προστασίας σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμών».
Η Έκθεση των πραγματογνωμόνων πέραν των συμπερασμάτων καταθέτει και προτάσεις για την αντιμετώπιση ή τον περιορισμό των επιπτώσεων ανάλογων φαινομένων στο μέλλον, μεταξύ των οποίων και η σύνταξη «ενός αντιπλημμυρικού στρατηγικού σχεδίου «master plan» για τη διαχείριση των ρεμάτων. Ένα τέτοιο στρατηγικό σχέδιο στοχεύει στον μετριασμό του πλημμυρικού κινδύνου και στην προσαρμογή της περιοχής μελέτης στον κίνδυνο αυτόν, σε συμμόρφωση με το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας».
ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΜΑΡΤΥΡΩΝ
Από την πλευρά των συνηγόρων των κατηγορουμένων αντικρούστηκαν θέσεις, μεταξύ άλλων, περί μη οριοθέτησης ποταμών, ενώ κατηγορούμενοι εστίασαν στη διάσταση της έντασης του καιρικού που φαινομένου.
Να σημειωθεί ότι νωρίτερα με αφορμή καταθέσεις άλλων μαρτύρων τόσο ο πρόεδρος του Δικαστηρίου όσο και εφέτες παρατήρησαν σημαντικές αντιφάσεις μεταξύ των όσων είχαν καταθέσει στην ανάκριση και σε σύγκριση με αυτά που καταθέτουν αυτές τις ημέρες το Δικαστήριο. Ο Εισαγγελέας της έδρας παρενέβη απευθυνόμενος σε κοινοτάρχη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «θα πρέπει να είστε προσεκτικοί, γιατί υπάρχουν και συνέπειες».
Σημειώνεται πως για σήμερα έχει προγραμματιστεί να καταθέσουν, μεταξύ άλλων, και ο γιος του 63χρονου κτηνοτρόφου και Αλβανού υπηκόου, ο οποίος πνίγηκε σε ποιμνιοστάσιο έξω από την Καρδίτσα, ενώ η δίκη θα διακοπεί σήμερα και έχει προγραμματιστεί να συνεχιστεί στις 2 Σεπτεμβρίου.
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ
