Η Υπεραγία Θεοτόκος, αυτήν που αξιώθηκε να βαστάξει στα σπλάχνα της Αυτόν που βάσταξε τα σύμπαντα, αυτήν που έθρεψε ανθρωπίνως Εκείνον που τρέφει τους αγγέλους, είναι το εκλεκτό πρόσωπο που υμνείται και μεγαλύνεται περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο στον κόσμο. Όλες οι γιορτές της ευφραίνουν τη ψυχή μας, η δε γιορτή της ενδόξου Κοιμήσεώς της στα μέσα του Αυγούστου χαρακτηρίζεται ως Πάσχα του Καλοκαιριού.
Ποια διδάγματα όμως αποκομίζουμε από τη γιορτή της Κοιμήσεώς της; Όσα θα ακολουθήσουν τα αντλούμε όχι από την Καινή Διαθήκη, αλλά από την άλλη πηγή της Ορθοδοξίας, την Ιερά Παράδοση. Τι μας λέγει λοιπόν η Ιερά Παράδοση για την Κοίμηση της Θεοτόκου; Μετά την ανάληψη του Χριστού η Παναγία ζούσε με τις αναμνήσεις του μονογενούς Υιού της και συνήθιζε να επισκέπτεται τον τόπο της προσευχής Του, τη Γεσθημανή. Την τελευταία φορά που επισκέφτηκε αυτόν τον τόπο έγινε κάτι έκτακτο.
Στο πέρασμα της Θεοτόκου και μάλιστα όταν γονάτισε να προσευχηθεί τα δένδρα έγειραν, λύγισαν τις κορυφές τους προς τα κάτω, σαν να έκαναν μετάνοια να την προσκυνήσουν. Και όπως στον Ευαγγελισμό, ήρθε πάλι ο αρχάγγελος Γαβριήλ και κρατούσε κλαδί Φοίνικος, σύμβολο νίκης κατά του θανάτου. Χαιρέτησε την Υπεραγία Θεοτόκο και την ειδοποίησε ότι σε λίγο φεύγει πλέον από τη γη για να συναντήσει τον Υιό της.
Γεμάτη ιερή συγκίνηση η Θεοτόκος κατέβηκε από τον λόφο της Γεσθημανής και ήλθε στο φτωχικό της. Γνωρίζοντας ότι έφτασε το τέλος της επίγειας ζωής της «σκούπισε», όπως μας λέει η Παράδοση και «ευτρέπισε με τα χέρια της τον οικίσκο», έτοιμη να υποδεχθεί τον Κύριο, που ερχόταν να την παραλάβει. Κάλεσε δύο γειτόνισσες, χήρες με ορφανά και τους μοίρασε τον φτωχικό τους ιματισμό. Μετά ανήγγειλε στο περιβάλλον της, ότι σε τρεις ημέρες απέρχεται από τη γη. Τέλος ξάπλωσε στην κλίνη της, σταύρωσε τα άγια χέρια της και βυθίστηκε σε προσευχή.
Το ότι η Υπεραγία Θεοτόκος προετοιμάστηκε για τον θάνατό της πόσο μας διδάσκει! Είναι ευλογία των εκλεκτών του Θεού να ειδοποιούνται για τον θάνατό τους. Και όπως αυτός που πρόκειται να ταξιδέψει ετοιμάζεται από μέρες, έτσι και οι ευλαβείς ψυχές προετοιμάζονται για το αιώνιο ταξίδι. Είναι κακό ο αιφνίδιος θάνατος. Η Εκκλησία μας λέει να μας φυλάξει ο Θεός από πολλά δεινά. Ποιά δεινά: «Από λοιμού, λιμού, σεισμού… και αιφνιδίου θανάτου». Γιατί είναι κακό; Διότι δεν δίνει στον άνθρωπο ούτε λεπτό μετανοίας. Μοιάζει με το γεράκι… Οι κότες βόσκουν στο γρασίδι, και νομίζουν ότι θα επιστρέψουν στο κοτέτσι. Αμ δεν θα επιστρέψουν. Από πάνω, ξαφνικά το γεράκι πέφτει με ορμή κι αρπάζει την όρνιθα. Σαν γεράκι και ο θάνατος ορμητικός πέφτει στον δρόμο, στο πεζοδρόμιο, στο αεροπλάνο, στο γραφείο… όπου να΄ναι, αρπάζει τον άνθρωπο και δεν τον αφήνει να πει το «Μνήσθητί μου…».
Επιπλέον ο χριστιανός προαισθανόμενος τον θάνατό του ας προσέξει και το εξής. Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έλεγε: «Τα σπαρτά, άμα ασπρίζουνε, τι περιμένουν; Το δρεπάνι. Κι όταν ασπρίζουν τα μαλλιά, τι περιμένουμε αδέλφια μου; Το δρεπάνι του αρχαγγέλου». Προτού λοιπόν φτάσει το δρεπάνι, οι γονείς να τακτοποιήσουν τα του σπιτιού τους. Αν αγαπάμε τα παιδιά μας να μιμηθούμε το παράδειγμα της Υπεραγίας Θεοτόκου, που ζωντανή μοίρασε ό,τι είχε. Διότι μετά τον θάνατο, αν αφήσουμε εκκρεμότητες τα παιδιά μας θα τρέχουν στα δικαστήρια... Ακόμη η Υπεραγία Θεοτόκος μας διδάσκει και αυτό. Την ελεημοσύνη μην την κάνουμε μετά θάνατον. Όσο ζούμε, όσο τα χέρια μας μπαίνουν στο πορτοφόλι, τότε η ελεημοσύνη έχει μεγάλη αξία. Διότι μετά θάνατον δεν λέγεται πλέον ελεημοσύνη. Ακούμε ότι ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα το έκτισαν μετά θάνατον. Απήλαυσαν δηλαδή τα χρήματά τους στη ζωή, τα γλέντησαν όσο ζούσαν και μετά τον θάνατο πλέον κάνουν την ελεημοσύνη. Γι΄αυτό να κάνουμε την ελεημοσύνη όπως την έκανε η Παναγία.
Ήρθε λοιπόν ο θάνατος και για τη μητέρα του Θεού. Είναι νεκρή εκείνη που γέννησε τον αρχηγό της ζωής. Ποιοι τώρα θα την κηδεύσουν; Τα παιδιά κηδεύουν τους γονείς. Κατά σάρκα ένα και μόνον παιδί είχε, τον Κύριον Ιησούν Χριστόν. Αλλά ενώ δεν είχε κατά σάρκα άλλα τέκνα, είχε όμως πνευματικά παιδιά. Και πνευματικά της παιδιά ήταν οι δώδεκα απόστολοι. Ωστόσο, κατά την κοίμησή της οι απόστολοι έλειπαν.
Ο Πέτρος στη Ρώμη, ο Παύλος στη Μακεδονία, ο Ανδρέας στην Πάτρα, ο Θωμάς στις Ινδίες, ο Ιωάννης στην Έφεσο… Έλειπαν όλοι στη διασπορά. Πώς να τους ειδοποιήσουν; Απορούμε. Όμως πιστεύουμε και εφόσον πιστεύουμε, πιστεύουμε και αυτό που έγινε στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Άγγελοι πέταξαν σ΄όλα τα σημεία της υδρογείου και έσπευσαν να ειδοποιήσουν τους αποστόλους. Και να, πάνω στον ουρανό, σε φωτεινές νεφέλες «ως επί ίππων», έρχεται ο Παύλος, ο Ιωάννης και οι άλλοι απόστολοι. Και πάνω σ΄αυτήν την παράδοση στηρίζεται το γλυκύτατο άσμα, «Απόστολοι εκ περάτων συναθροισθέντες ενθάδε...». Και μαζεύτηκαν οι απόστολοι. Τι μας διδάσκει αυτό; Ότι όταν πεθαίνει κάποιος γνωστός μας, πρέπει να διακόπτουμε κάθε εργασία. Καθήκον είναι να πάμε στον νεκρό, για να εκπληρώσουμε ένα χρέος ιερό. Πρώτον μεν προς εκείνον που έφυγε, κατόπιν προς τους συγγενείς που παρηγορούνται με την παρουσία μας, κυρίως όμως προς τον εαυτό μας, να του υπενθυμίσουμε δηλαδή την αιωνιότητα. Ο νεκρός μάς φωνάζει: «Ματαιότης!...» (Εκκλ. 1,2). Γι΄αυτό ο Άγιος Κοσμάς μας λέει: «Όταν πεθαίνει ο άνθρωπος, να μην τον θάβετε αμέσως, όχι. Να τον κρατάτε εικοσιτέσσερις ώρες, να μαζεύεστε γύρω του, να τον βλέπετε και να προσεύχεσθε, γιατί καλύτερος ιεροκήρυκας από τον νεκρό δεν υπάρχει».
Αυτό είναι με συντομία το ιστορικό της γιορτής της Κοιμήσεως. Και ακούγεται η φωνή του ουρανού να μας λέει: «μανάδες, ελάτε κοντά στο Πρότυπο των μητέρων. Παιδιά και προ παντός τα ορφανά, ελάτε κοντά στη γλυκειά Μάνα του κόσμου. Όσοι είστε παρθένοι, ελάτε κοντά στην Παρθένο, και φυλάξτε «την ωραιότητα της παρθενίας». Όσοι είστε αγράμματοι, ελάτε στην Παναγία για να μάθετε τη μεγαλύτερη φιλοσοφία. Όσοι είστε σοφοί, ελάτε στην Παναγία για να μάθετε, ότι σοφία είναι η ταπείνωση. Όσοι είμαστε αμαρτωλοί, ας έλθουμε στη Θεοτόκο, για να μας οδηγήσει κοντά στον Χριστό».
Και το σπουδαιότερο μάθημα είναι, ότι ο θάνατος άλλαξε όνομα. Αφ΄ότου σταυρώθηκε και αναστήθηκε ο Χριστός, ο θάνατος δεν εμπνέει πλέον φόβο, όπως πριν. Δεν λέμε, όπως προ Χριστού, ο θάνατος του Σωκράτη, του Αριστοτέλη κ.λπ. Αλλά τι λέμε; Θάνατος ίσον κοίμησης. Γι΄αυτό δεν λέμε «ο θάνατος της Θεοτόκου», αλλά λέμε η «Κοίμησης της Θεοτόκου». Εφόσον Πιστεύουμε στον Χριστό που είπε «Εγώ ειμί η ανάστασης και η ζωή» (Ιωαν.11,25), ο θάνατος είναι κοίμησης. Αυτό είναι η ύψιστη αλήθεια. Οι κεκοιμημένοι θ΄αναστηθούν, γι΄αυτό τα νεκροταφεία πρέπει να λέγονται κοιμητήρια. Αυτό μας διδάσκει η εορτή της Υπεραγίας Θεοτόκου. Λοιπόν ας προετοιμάσουμε κι εμείς τον εαυτό μας. Αμήν!
ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΧΡ. ΜΟΤΣΙΟΥ - ΤΣΑΝΑ
διδάκτωρ θεολογίας Α.Π.Θ.
